اختصاصی شبکه اجتهاد: اوامر و نواهی شارع حاکی از محبوبیت و مبغوضیت آن موضوع دارد. محبوبیت علت برای امر و مبغوضیت علت برای نهی شارع است. این کشف لمی است و گاهی کشف انی است که از دستوری که از شرع رسیده است پی به محبوبیت و مبغوضیت آن نزد شارع میبریم. بر این اساس اگر صرف محبوبیت و مبغوضیتی …
Read More »یادداشت فقهی و اصولی
جایگاه علم اصول در تولید علوم انسانی اسلامی/ امیر رضازاده
اختصاصی شبکه اجتهاد: آیا تا به حال تصور صحیحی از خاتمیت داشتایم؟ آنچه از عقاید مسلمه اسلام و قرآن میباشد و در علم کلام نیز پیرامون آن بحث شده است، مسئله خاتمیت دین مبین اسلام است. با اثبات شدن توحید و نیز نبوت و امامت، مسألهای که به دنباله آن میآید، بایدهای مقدس است. یعنی باید و نبایدهایی که از …
Read More »فقههای مضاف: رسالت، عملکرد/ بلال شاکری
اختصاصی شبکه اجتهاد: در سالیان اخیر با انواع فقههای جدید و مضاف مواجهیم به گونهای که هر از چندی فقهی جدید در میان عناوین فقههای مضاف خودنمایی میکند. فقه سیاسی، فقه حکومتی، فقه خانواده، فقه اجتماعی، فقه هنر، فقه محیط زیست و … اما سؤال اساسی درباره تنوع فقههای جدید این است: چرا فقههای مضاف به وجود آمادهاند؟ رسالت ایجاد …
Read More »شیخ طوسی و نقل از کتاب من لا یحضره الفقیه/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: قدمای علمای فریقین معمولاً مأخذ منقولاتشان را نام نمیبرند. این امر باعث شده که اولاً شناخت مصادر کتب قدماء سخت شود. و ثانیاً در مسأله بازسازی کتابهای از دست رفته (که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته) همیشه اما و اگر و شایدی باقی بماند. در این باره به تفصیل بیشتری باید سخن گفت، اما در این یادداشت …
Read More »ضرورت تدریس عمیق و اجتهادی قانون اساسی بر مبنای فقه الاجتماع/ سید مهدی موسوی
شبکه اجتهاد: قانون اساسی عهدهدار ترسیم «کلان رویههای» جامعه در راستای رسیدن به آرمانهای ملی است. قانون اساسی به عنوان میثاق ملی به مثابه زیربنای ساختمان حقوقی – سیاسی جامعه نقش ایفا میکند و نظامات اجتماعی، سیاسی، قضایی، اقتصادی و فرهنگی یک ملت را تعیین میکند. تجربه یکصد سال قانونگذاری در ایران از مشروطه تا جمهوری اسلامی سرمایهای بسیار بزرگی …
Read More »ضرورت تعظیم شعائر فاطمی/ ابوالقاسم علیدوست
شبکه اجتهاد: چند سالی است در ایام فاطمیه، تلاشهایی در راستای به زیر سوال بردن بزرگداشت این ایام، در قالب تشکیل هیئات عزاداری، مجالس عزا، بیان تاریخ و حوادث مرتبط با این ایام در صدر اسلام، از سوی برخی نهادهای مرتبط با اهل سنت و دیگران صورت میپذیرد؛ نمونه اخیر آن را میتوان مصاحبه آقای سید عقیل هاشمی از شبکه …
Read More »قاعده کرامت انسان در بوته نقد/ سید محمد احمدی
شبکه اجتهاد: پیرامون «کرامت انسان بما هو انسان» و لزوم اتّخاذ آن به عنوان یک قاعده و معیار اساسی در مقام استنباط احکام، چندی است سخنان و یادداشتهایی پراکنده از جناب حجتالإسلام والمسلمین شیخ محمد عندلیب همدانی (دامت افاضاته) منتشر میگردد. اخیراً جلسهای با موضوع «قاعده کرامت ذاتی انسان» برگزار گردیده که استاد محترم در آن به تبیین نظریات خود …
Read More »بازتفسیر از آیات وعده نابودی بنی اسرائیل پس از انقلاب اسلامی/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: آنچه در پی میآید، اصل و اساسش از ماجرای فلسطین آغاز میشود. تصرف سرزمین فلسطین، ظلم و ستم صهیونیستها، اخراج و کشتار و آوارگی مسلمانان از فلسطین، جنگهای خانمانسوز و بی ثمر بین اعراب و اسرائیل، حمایتهای تمام قد غرب از اسرائیل، مسلمانان را سخت آزرده خاطر کرده و به دنبال راه نجاتی بودند. در این میان، کسانی …
Read More »تصحیح احادیث مقلوبه بهمثابه شیوهای برای اختبار فقیه اعلم؛ در کشاکش نفی و اثبات/ علی راد
شبکه اجتهاد: حدیث مقلوب (سهوی) از اقسام حدیث ضعیف است و به دلیل وارونه شدن و جابجایی بخشی از سند یا متن حدیث با بخشهای دیگری از همان حدیث به آن حدیث مقلوب گویند. حدیث مقلوب با توجه به تنوع مقسم به اقسام سندی – متنی و سهوی – عمدی تقسیم پذیر است (غفاری، علی اکبر، دراسات فی علم الدرایه، …
Read More »از علوم انسانی تا فقه الاجتماع/ سید مهدی موسوی
شبکه اجتهاد: هر جامعهای متناسب با بنیانهای معرفتی و نظام ارزشی و معانی فرهنگی مستقر در بیناذهنیت مردم، به تولید شبکهای از علوم توصیفی، تبیینی و تجویزی دست مییازد تا از این طریق بتواند به نیازها و خواستههای مردم پاسخ مناسب و به روابط انسانی نظم دهد و در معادلات اجتماعی تعادل و توازن ایجاد کند. هرچقدر نیازها و تمنیّات …
Read More »بازخوانی حکم زکات پول بهمثابه سیاست پولی/ مهدی شایق
شبکه اجتهاد: در نگاهی بدوی به حکم زکات، به نظر میرسد زکات نوعی مالیات و در نتیجه یک نوع سیاست مالی است. اما دقت در ابعاد و ویژگیهای منحصر به فرد این حکم الهی، انسان را نسبت به این تشخیص مردد میکند. چه آنکه از طرفی زکات تفاوتهای جوهری با سایر اقسام مالیات دارد؛ و از طرفی دیگر، کارکردی کاملا …
Read More »حاشیهای بر قاعده کرامت/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: برخی از اساتید و پژوهشگران معاصر، قاعدهای با عنوان «کرامت» را طرح میکنند که به نظر ایشان میتواند مقیَّد اطلاقات و مخصَّص عمومات باشد. هرکدام از ایشان، در استدلال بر این ادعا، راهی را رفته و تقریبی را بیان داشتهاند. در این میان، برخی بر این باورند که میتوانند با استفاده از کبرای «ملازمه تکوین و تشریع» این …
Read More »رفتار دو گانه!/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: کتاب وسائل الشیعه بزرگترین کتاب در زمینه روایات فقهی در حوزههای علمیه شیعه است. این کتاب نمونهای کم نظیر و چه بسا بی نظیر از حدیث پژوهی عالمان شیعی است، نمونهای که حتی در حوزههای اهل سنت هم با همه عرض و طولش با آن مواجه نیستیم. با این حال همانند همه ساختههای دست و ذهن بشری، خالی از …
Read More »امتداد فقه الاجتماع تا تبیین رسالت فقه تعلیم و تربیت اسلامی در جامعهپذیری فرهنگ دینی/ حسین نیک
شبکه اجتهاد: جامعه بستر رشد و تعالی انسان در همه ابعاد مادی و معنوی است. تقریبا همه بینشها، گرایشها و کنشهای انسانی در ظرف جامعه تحقق پیدا میکنند. جامعه شبکهای متشکل از ابعاد بسیار پیچیده و در هم تنیده از روابط و مناسبات متقابل است که افراد را به هم پیوند میدهد. جامعه طیف نظامات کلانی مثل اقتصاد، سیاست، فرهنگ، …
Read More »بررسی اجمالی برخی آرای فقهای حنفی از نظر برخی از علمای اهل سنت/ مهدی نریمانپور
اختصاصی شبکه اجتهاد: تتبع در آرای اصولی و فقهی علمای حنفی نشان میدهد که فقه حنفی جریانی برخلاف جریان موجود در جهان اهل سنت است؛ زیرا موارد متعددی از آرای علمای حنفی را نشان میدهد که در بخش قابل توجهی از این آراء، رأیی خلاف آرای سایر مذاهب اهل سنت اتخاذ کردهاند؛ لذا شاذ و نادرگویی، نامأنوسی و وجود اختلاف …
Read More »مدل اقدام مؤسسه شهید صدر، الگویی برای معرفی و ترویج اندیشمندان/ حسین ایزدی
اختصاصی شبکه اجتهاد: علامه شهید سیدمحمدباقر صدر را در حوزهها بیشتر به دانش اصول میشناسند. آن هم با اثر ارزشمند «بحوث فی علم الاصول» مرحوم آیتالله شاهرودی و «مباحث الاصول» آیتالله سیدکاظم حائری، در دانشگاه و محیط روشنفکری اما «اقتصادنا» و «فلسفتنا» است که عامل شناخت شهید صدر است و در فضای عمومی هم معمولا شهید صدر و امام موسی …
Read More »آیا اقتصاد اسلامی برای امروز ما کارایی دارد؟/ محمد پارسائیان
شبکه اجتهاد: یکی از پرسشهای که مکرر در جامعه یا فضای دانشگاهی شنیده میشود، کارکرد اقتصاد اسلامی برای امروز جامعه است. آیا جدا از مباحث نظری و کلان که عمدتاً فاقد پیوست کاربردی است، اقتصاد اسلامی قادر به حل معضل یا مشکلی از امروز جامعه ماست؟ اساساً نسبت نظریات اقتصاد اسلامی با اقتصاد ایران چیست؟ دانشمندان در عرصه اقتصاد بیش …
Read More »القاب علمی؛ از حقیقت تا مَجاز/ علی راد
شبکه اجتهاد: چندی است بحث از چالش آیتالله دکتر یا حجتالاسلام دکتر در محافل حوزوی و دانشگاهی داغ است و رویکردهای موافق و مخالف در مواجه با آن پدید آمده است. در این یادداشت به این پدیده از منظر یک چالش کهن در تاریخ و میراث مسلمین مینگرم، به اختصار ابهامات آن را مرور میکنم و پژوهش درباره بنیانها و …
Read More »تلاشهای فقهی فضای مجازی، معلق بین نظام و مردم؟/ احمد نجمی
شبکه اجتهاد: عرصه فضای مجازی در کشور دو ساحت جدی دارد. یکی ساحت حکمرانی و سیاستگذاری که سیاستهای آن توسط ساختار رسمی حاکمیت اعمال و اجرا میشود و دوم عموم مردم و کاربران فضای مجازی. آنچه بهسادگی قابل فهم و مشاهده است، حاکمیت براساس نیازها و اقتضائات و برنامههای خود تصمیماتی را اتخاذ میکند و از سوی دیگر مردم نیز …
Read More »تناقض در مفهوم انگاره نقد السنّه/ علی راد
شبکه اجتهاد: سنّت معتبر، به دلیل وحیانی بودن، عصمت در مصدر و محتوا، عدم اختلاف درونی گزارهها و آموزهها با یکدیگر، نقد ناپذیر و در سنجش اعتبار سایر گونههای میراث مسلمین سنجه و معیار است. نظریههای شارحان، فقیهان هم تراز با سنّت معتبر نیستند و این همانی میان آنها وجود ندارد. هر حدیثی الزاماً ترجمان سنّت معتبر نیست لذا احادیث …
Read More »رویکرد مطلوب در تایید صلاحیت داوطلب خبرگان رهبری/ داود مهدوی زادگان
شبکه اجتهاد: با پایان یافتن ثبتنام ششمین دوره انتخابات خبرگان رهبری، جمعی از اهل فضل و علم ثبت نام کردند. در این میان جماعتی که خود را فقه دان و خبره میدانند علیرغم میل باطنی شان ثبت نام نکردند و برای این کارشان هم مساله انحصارگرایی و محدودیتهای نظام را پیش کشیدهاند. همین مساله پرسش بنیادی در باب مشارکت داوطلبان …
Read More »حقوق کودکان در مخاصمات مسلحانه با تاکید بر کودکان غزه/ غلامرضا پیوندی
شبکه اجتهاد: نکته مقدماتی در اسناد در تعریف کودک در خصوص مخاصمات مسلحانه: با مراجعه به اسناد حقوق بشردوستانه مخصوصأ کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۴۹ مستفاد میگردد که سن زیر ۱۵ سال در زمره کودکان قرار میگیرد. بر این اساس میتوان گفت که در حقوق بشردوستانه، اصولا ملاک سنی حمایت خاص از کودکان افراد کمتر از ۱۵ سال هستند؛ علاوه بر …
Read More »نکاتی انتقادی درباره اندیشه دکتر فیرحی/ محمدعلی لیالی
شبکه اجتهاد: دکتر داود فیرحی را میتوان یکی از گفتمانسازها و یکی از شبکهسازهای فکری جریان تجدّدخواه ایران دانست که اگرچه شاید روش او با امثال دکتر سروش متفاوت باشد، امّا مقصد و نتیجه کار آنها یکی بوده است. فیرحی، دانشآموخته حوزه علمیه قم و دانشگاه تهران، استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، عضو مدعوّ دانشگاه مفید …
Read More »توهم حقّ شهروندی برای بهائیان/ محمد قاسمی
اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیراً نقل قولی در برخی سایتها در باب حق شهروندی و حکومتی دینی در نقد نظریه استاد فاضل لنکرانی پیرامون عدم برخورداری فرقه ضاله بهائیت از حق شهروندی و مستند بودن نظریه «الاسلام هو الحکومه» با آیه ۱۳ سوره شوری، منتشر گردیده است که برخی آن را باز نشر نمودهاند. اگرچه ناقل، فردی مجهول به لحاظ علمی …
Read More »فیرحی در دام «روشزَدگی» و «تکلف روششناختی»/ سیدمحمدهادی گرامی
شبکه اجتهاد: کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام نوشته داود فیرحی یکی از برجستهترین پژوهشهای حوزه اندیشه سیاسی اسلام در دوره معاصر است. فیرحی در کل کتاب به دنبال پاسخ به این پرسش بنادین است که: «ماهیت دانش سیاسی مسلمین که در دوره میانه تأسیس شده است، چیست؟». وی برای پاسخ به این پرسش، روش خاصی اتخاذ کرده است …
Read More »مرجعیت دینی سکولار شدنی نیست/ داود مهدوی زادگان
شبکه اجتهاد: برخی از معممین حوزوی و غیر حوزوی عرفیگرا سالهاست که آگاهانه و نا آگاهانه تلاش میکنند دو گانه مرجعیت دینی و حکومت اسلامی را در افکار عمومی القا کنند. به زعم آنان مرجعیت دینی راه جدایی دین از سیاست و عدم دخالت دین در سیاست را میپیماید ولی حکمرانی دینی راه عدم جدایی و لزوم دخالت دین در …
Read More »ناصبی بودن فلسطین در بوته نقد/ مهدی فرمانیان
اختصاصی شبکه اجتهاد: همگرایی اسلامی میان شیعیان و اهل سنّت برای آزادسازی قبله نخست مسلمانان، باعث شده، صهیونیستها تحرّکات تفرقهگرای خود را بیشتر کنند؛ از سویی فلسطینیان را از خطر «گسترش تشیع» بترسانند و چهره مبارزان فلسطینی مرتبط با ایران را به عنوان «مزدوران ایران» و «گسترش دهندگان تشیع در فلسطین» تخریب کنند و از سوی دیگر به ایرانیان و …
Read More »خاستگاههای معرفتیِ الزام حاکمیّتی به حجاب/ مهدی جمشیدی
شبکه اجتهاد: در طول سال گذشته، مجموعههای از مباحثات دربارۀ حجاب و نقش دولت دینی دربارۀ آن مطرح شده و جنبههای متفاوتی از این مسأله، آشکار گردیده است، اما در این میان، آقای مصطفی ملکیان در مصاحبهای که چندی پیش انجام داده است، چهار اشکال را نسبت به حجاب و الزام دولتی به آن بیان کرده که تکرار همان پرسشها …
Read More »دوگام مهم شیخ شلتوت در راستای تقابل جدی با رژیم صهیونیستی/ محمد باغچقی
شبکه اجتهاد: شیخ محمود شلتوت از عالمان مطرح اهل سنت و از شیوخ نامدار دانشگاه الازهر مصر است که عموم اندیشمندان و فضلای مسلمان، از مجاهدتهای ایشان در حوزه گسترش وحدت میان امت اسلامی مطلعند. افزون بر این مهم (یعنی تلاش در جهت توسعه برادری و اخوت مسلمانان)، باید یادآور شد شیخ شلتوت به شدت اسرائیل ستیز نیز بوده است. …
Read More »غزه، از دیروز تا امروز/ محسن الویری
شبکه اجتهاد: سرزمین کوچک غزه تاریخی بزرگ دارد. این «مدینه طیبه بین الشام و مصر» (آثار البلاد و اخبار البلاد، زکریا بن محمد قزوینی، ص ۲۲۷) یکی از کهنترین شهرهای جهان است. (المعالم الأثیره فی السنه والسیره، محمد محمدحسن شراب، ص ۲۰۹) برخی منابع، غزه و عسقلان را دو عروس خطه فلسطین نامیدهاند (آثار البلاد و اخبار البلاد، ص ۲۲۷). …
Read More »