دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: در شمارش فقیهان صحابه، همواره نام امام علی (ع) در رأس آنان دیده می‌شود(۱). قرارگرفتن حضرت در مقام خلافت طی چند سال شرایطی را فراهم آورد که آن حضرت هم در معرض قضا و هم استفتا قرار گیرد و اقوال منقول از او نقش مؤثری در فقه پسین برجای گذارد(۲). در منابع سخن بسیار است از این که نه تنها تابعین که صحابه در فتاوی و اقوال فقهی به آن حضرت رجوع می‌کردند و از او در حل معضلات یاری می‌طلبیدند(۳). ابن‌عباس بر این نکته تأکید دارد که «هرگاه چیزی برای ما [صحابه] از علی (ع) ثابت می‌شد، …

شبکه اجتهاد: با توجه به فراگیری ویروس کرونا در کشور عزیزمان ایران و نیز با عنایت به تدابیر بهداشتی متولیان خدوم حرم مطهر رضوی در ایجاد محدودیت برای زوار علی بن موسی الرضا(ع)، سوالی در ذهن برخی پدید‌ می‌آید که آیا پاکیزگی حرم امامان(ع) با پاکی اهل بیت(ع) منافات دارد؟ آیا نظافت و پاکسازی حرم اهل بیت(ع) از آلودگی‌‌ها و بیماری‌‌ها، با قداست و شرافت بارگاه ایشان ناسازگار است؟ در این یادداشت، به صورت کوتاه به این سوال پاسخ‌ می‌دهیم. بر پایه آموزه‌‌های قرآن، اهل بیت(ع) عصمت و طهارت از هرگونه ناپاکی و آلودگی به دورند و رجس و پلیدی …

شبکه اجتهاد: حوادثی مانند همین شیوع بیماری ویروسی کرونا که پیش می‌آید، برای انسان درس‌های فراوانی دارد. مؤمن دنیا را کلاس درس می‌داند و انسان، دانش‌آموز مدرسه هستی است؛ به این دنیا آمده‌ایم تا چیزهایی را یاد بگیریم تا در عالم دیگر، از این آموخته‌ها استفاده کنیم و یک زندگی شاد و نورانی داشته باشیم و هر چیزی را باید وسیله درس گرفتن قرارداد. بهترین درس گرفتن، درس گرفتن در میدان عمل است نه‌در کلاس درس. شیوع کرونا که زندگی همه ما را تحت تأثیر قرار داده، میدان عملی است که به ما درس‌هایی می‌دهد؛ یکی از این درس‌ها، قدرت‌نمایی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: وقتی به سیره امیرالمومنین(ع) در رابطه با نحوه برخورد ایشان با کارگزاران برسی اجمالی داشته باشیم به این نکته مهم می‌رسیم که امام برای برقراری عدالت اجتماعی در سطح جامعه از هیچ تلاشی فروگزار نبودند یعنی حضرت امیر نه تنها در میدان جنگ به دنبال اجرای حق بود و با کسی تعارفی نداشت، در عرصه جامعه هم که عهده‌دار حکومت بود به همین شیوه عمل می‌کرد.‌ امام همیشه سعی در احقاق حقوق مظلومین از مستبدین و ظالمین داشت و گاه برای همین مسئله با برخی یاران دچار مشاجره و حتی جنگ می‌شد. مانند مسئله امام با طلحه …

شبکه اجتهاد: یکی از عومل جعل حدیث محبت برخی نسبت به شهر یا قبیله خود و یا بغض و عداوت نسبت به شهر و قبیله دیگران است که پیشینه‌ی زیادی دارد و اکنون هم کم و بیش مشاهده می‌شود، وجود این مطلب عاملی است که محقق را در پذیرش این گونه احادیث دچار تأمل می‌کند، و هیچ بعید نیست این واضعان حتی نه به نام خود بلکه به نام راویان خوشنام و موثق دست به جعل و حدیث سازی بزنند. با چشم پوشی از مطلب فوق این روایات جزء اخبار آحادند و پذیرش خبر واحد منوط به شرائطی است که …

شبکه اجتهاد: تاریخ معاصر ایران نام‌ها و یادهای بزرگی را به خود دیده است، اما بسیار نیستند نام‌هایی که هم به اتفاق ملاحت، دل‌ها و نظرهای گوناگون را به خود جلب کردند و هم برد و نفوذی فراتر از ایران و تشیع پیدا کردند، نام‌هایی که هم در حوزویان و بیوت مراجع و هم در میان دانشگاهیان و همه اهل قلم و اصحاب رسانه و فرهنگ، جایگاه درخوری یافتند. این روزها ما در سوگ مردی از این تبار انگشت شمار نشسته ایم که خاستگاهی رفیع داشت و با بزرگ منشی‌اش، پایگاهی بس منیع یافت. مرحوم استاد سید‌هادی خسرو شاهی را …

شبکه اجتهاد: در مورد این ابتلاء بزرگ به ویروس کرونا که در کشور اتفاق افتاده و مردم عزیز ما خصوصا مردم عزیز و انقلابی قم به آن مبتلا هستند لازم است نکاتی را همه ما مورد توجه قرار دهیم: اولین نکته این است که بدانیم تمام این گرفتاریها امتحان الهی است. اگر یک انسان یا افراد متعددی مبتلا به کسالت می‌‌شوند این مرض و کسالت یکی از امتحانات خداوند نسبت به بشر است. همانطور که در حال سلامت انسان در حال امتحان است که چگونه از این نعمت بزرگ سلامت برای سعادت خود و جامعه‌‌اش بهره می‌‌برد، با ابتلا به …

شبکه اجتهاد: قابل توجه پزشکان متعهد و خدمتگزار کشور عزیزمان ایران؛ ۱- اینجانب مکرر گفته و نوشته‌‌ام که حرفه پزشکی ازچنان قداستی برخوردار است که اگر بگوییم این دست خداست که از آستین پزشک برای درمان انسان‌ها بیرون‌ می‌‌آید گزاف نگفته‌ایم، پزشک دوا‌ می‌‌دهد و خداوند شفا. فاذا مرضت فهو یشفین/(بقره/۸۰) و چون بیمار شوم اوست که بهبودی‏ام می‏بخشد. ۲- در بحران پیش آمده برای کشورعزیزمان تلاش شبانه روزی و ایثارگرانه گروه درمانی اعم از پزشکان، پیراپزشکان، پرستاران، داروخانه‌ها، هرگز فراموش شدنی نیست و از اینجانب جز سپاس و دعا برای موفقیت و سلامتی آنان کار دیگری ساخته نیست. از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از شیوع ویروس خطرناک کرونا در کشور، رسانه‌ای که ناشر اصلی نسخه‌های یکی از مدّعیان طب اسلامی به شمار می‌رود، با انکار مُسری بودن ویروس مزبور، در یک اقدام قابل پیگرد قضایی، به مردم توصیه کرده است که به دستورات بهداشتی اعتناء نکنند و در جمع‌های فامیلی و مذهبی حاضر شوند! با وجود آنکه دیدگاه حقیر راجع به مبانی سست طبّ ادّعایی فوق و نادرستی استخراج گزاره‌های طبّی بر پایه قواعد فقه اجتهادی، به اشکال مختلف و به تفصیل منتشر شده و تاکنون هیچ نقد درخوری از سوی مدّعیان به دستم نرسیده است، در صدد برآمدم …

شبکه اجتهاد: در شرایط فعلی، به رغم تلاشی که مراکز رسمی دولتی و به طور کل حاکمیتی در مسیر تأمین سلامت مردم بر اساس اصول علمی‌ می‌کنند، همچنان مداخلاتی از سوی افراد غیر مسئول و از جمله کسانی که خود را حکیم سنتی از میان روحانیون و جز آنها‌ می‌خواهند، صورت‌ می‌گیرد. بسیاری از این مدعیان طب سنتی، با استفاده از شرایط روحی مردم و نیازهای موجود، اظهارات فضل فروشانه اما غیر متخصصانه خود را در شبکه‌های عمومی بسط‌ می‌دهند. البته که غالب مردم اینها را به چیزی‌ نمی‌گیرند، اما در کل، برخی از دعوت‌های آنها برای ایستادگی در مقابل …

شبکه اجتهاد: حضور به هنگام روحانیت در پیشامد‌ها و بلایای طبیعی و ارائه خدمات اجتماعی مفید و حضور فعال و جهادی در همه عرصه‌ها، به عنوان وظیفه شرعی خدمت به مردم و همدردی و همراهی با مردم اقتضاء دارد که در مسئله مبارزه با کرونا نیز روحانیت پیش‌گام و فعال باشد؛ زیرا تلاش برای حفظ جان و هدایت مردم از باب امر به معروف و نهی از منکر در حوزه رعایت بهداشت عمومی وظیفه‌ای شرعی است. در شرایطی که جامعه تحت هجمه سنگین رسانه‌ای با هدف آشفتگی و هرج و مرج عمومی هست، روشنگری عمومی صحیح روحانیت در چگونگی مقابله …

شبکه اجتهاد: نوع تلقی برخی از عزیزان ما در این‌گونه موارد حساس، کم‌اهمیت انگاشتن توصیه‌های پزشکی، بهداشتی و حتی مسلمات عقلی به بهانه شفابخش یا منزه بودن فضاهای مرتبط با اهل‌بیت (ع) است. اخیراً دوستی تعریف می‌کرد در یکی از مجالس عزای حضرت زهرا (س) به کسی که با دست‌های بدون دستکش کفش‌های عزاداران را مرتب کرده بود و با همان دست بدون شستشو به ریختن چای پرداخت، تذکر داده بود که باید قبل از دست زدن به استکان‌ها، دست‌های خود را بشوید، آن فرد در پاسخ گفته بود به برکت حضرت زهرا، هیچ‌کس، هیچ مشکلی پیدا نمی‌کند، همین تماس …

شبکه اجتهاد: متأسفانه این روزها مردم کشورمان به شکل گسترده‌ای نگران و درگیر ویروس کرونا هستند و اعلام دیرهنگام هشدارهای لازم و کوتاهی برخی نهادهای مسؤول نیز بر وخامت اوضاع افزوده است. طبیعی است که در چنین شرایطی هرکسی از زاویه و منظر خود به موضوع بپردازد و بر اساس مسؤولیت خود وظیفه‌ای را بر عهده بگیرد و در این میان نهادهای دینی و متولیان امور مذهبی هم حوزه مسؤولیت تعریف شده‌ای دارند. توصیه به دعا و توسل، ترویج مراقبتهای معنوی، کاهش تجمعات مذهبی، تأکید بر ملاحظه نکات بهداشتی در مجامع دینی و … از این گونه وظایف به شمار‌ …

شبکه اجتهاد: خبر کرونا وقتی که در قم آمد، روحانیت حتی اگر می‌خواست واکنشی هم نشان ندهد، نمی‌توانست. آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی به مردم توصیه کرد که در مراکز عمومی حاضر نشوند. وی گفت که زیارت عاشورا و حدیث کسا را در خانه بخوانید؛ چرا که این دو روحیه می‌دهد و آثار گران‌بهایی دارد. آیت‌الله جعفر سبحانی هم گفت که سخن پزشکان و متخصصین برایمان حجت است و هرچه آنها در این خصوص بگویند باید به آن عمل کرد. آیت‌الله‌ شبیری زنجانی نیز در فتوایی اعلام کرد: «با توجه به خطر جدی این بیماری، رعایت ضوابط بهداشتی و پزشکی بر …

شبکه اجتهاد: مدتی است برخی از نویسندگان عادت کرده‌اند بر تهدید نظام به عدم مشارکت در انتخابات (تحریم انتخابات)؛ این عده مشارکت خود را منت و عدم مشارکت خود را تهدید جمهوری اسلامی می‌دانند. در حالی که این مشارکت بیش از آنچه برای نظام مهم باشد، برای همین دسته از روشنفکران به‌اصطلاح آزادی‌خواه اهمیت دارد. البته بعید نیست کسی از طیف سنتی در ایران نسبت به تبعات عدم مشارکت سیاسی درک لازم را نداشته باشد، لیکن بعید است کسی در دپارتمان علوم سیاسی و علوم اجتماعی نشسته باشد و پیامدهای عدم مشارکت را درک نکند و آنگاه بخواهد سفارش کند …

باید بین داوطلبى منصب، براى خدمت و اعلاى کلمه حق و بین داوطلبى با هدف قدرت‏طلبى و حرص بر مقام، تفصیل قائل شد و بدین گونه بین آیات و اخبار جمع کرد. در کتاب سراج الملوک[۱] تألیف ابوبکر الطرطوشى بابى گشوده شده است که در آن، به توجیه طلب ملک توسط حضرت سلیمان پرداخته است؛ زیرا پیامبرانى مانند حضرت سلیمان و یوسف، هدفى جز خدمت نداشته‌‏اند؛ به‏‌ویژه حضرت یوسف که تصدى این منصب در او متعین و منحصر بوده است. اختصاصی شبکه اجتهاد: در این نوشته بدون اینکه قصدی بر تبیین اوصاف و شرائط انتخابات از منظر دینی داشته باشم …

 این که گفته می شود فقه اهل سنت انسدادی محض است و فقه شیعی انفتاحی است و پویا است، به نظرم صحیح نیست، اتفاقاً اهل سنت با ادله ای چون قیاس مستنبط العله، استصلاح، استحسان و عرف نیز اجازه اجتهاد و ورود به مباحث حکومتی و مباحث فقه تمدنی و فقه تمدن ساز را دارند. بی شک برای تحقق تمدن نوین اسلامی، دو بال آن فقه شیعه و اهل سنت است؛ که باید از ظرفیت‌های فقه همه مذاهب استفاده شود. اعتقاد دارم که برای پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی وحدت و تقریب پیش‌شرط بوده و جز باهم زیستی فقهی و مسالمت‌آمیز …

شبکه اجتهاد: طب اسلامی، واژه‌ای است که در دهه اخیر بسیار به کار رفته است، چه توسط آنانی که مدّعی نظام سلامت مستقلّ اسلامی‌اند، و چه توسط آنانی که چنین نظامی را از اساس باور ندارند. با این حال به نظر می‌رسد ـ چه این نظام ادعایی را باور داشته باشیم یا نه ـ اصطلاح «طب اسلامی» اصطلاحی نو ظهور و بدون مستند است. در تمام روایاتی که مدعیان نظام سلامت اسلامی در مباحث دارو  و درمان بدان‌ها تمسک می‌کنند هیچ گاه با این تعبیر یا تعابیرمشابه (مثل طب اهل بیت) مواجه نمی‌شویم. تعبیری که فراوان در روایات آمده است …

اگر در جامعه غربی از انتخابات صحبت می‌شود، با این پیش‌فرض بحث می‌شود که دموکراسی موردقبول است و رأی اکثریت مردم، ایجاد مشروعیت می‌کند. لذا بحث انتخابات در غرب به‌تبع بحث دموکراسی مطرح شد و به هر صورت دموکراسی چاره رسیدن به واقعیت است. انتخابات هم به‌مثابه ابزاری برای دموکراسی مطرح است که اگر دموکراسی را از جامعه بگیریم طبیعتاً انتخابات هم معنایی نخواهد داشت. البته دموکراسی شکل‌های مختلفی پیدا کرد. حتی در خانه‌های مردم هم نفوذ و رواج پیدا کرد و به رأی اکثریت مردم، بهاداده شد نه‌فقط در حاکمیت و حکومت و قانون بلکه در اینکه چه غذایی …

خیلی از آقایان علما ازجمله مقام معظم رهبری، از باب اولویت، حکم حکومتی را حکم اولی تلقی می‌کنند. لذا شرکت در انتخابات اگر مصلحت مسلمین باشد، واجب است. ازجمله مصالح مسلمین، تائید و تحکیم نظام جمهوری اسلامی است که امام می‌فرمود از اوجب واجبات است. اگر ما قبول کردیم که از باب شرکت در انتخابات، یک مصلحت تلقی می‌شود و از نظر مرحوم امام و رهبری، تحکیم نظام جمهوری اسلامی می‌شود، شرکت در انتخابات واجب می‌شود اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه انتخابات، زوایا و مسائل مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل آن، مسؤولیت رأی دهندگان در قبال رأیی است که می‌دهند. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این چند سال اخیر رفتارهای پارادوکسیکال اجتماعی در رفتار و عملکرد جامعه ایرانی- اسلامی بسیار زیاد شده است و برای جامعه شناسان رفتارشناسی جامعه شهری ایران به یک چالش تبدیل شده است. پس از پیروزی انقلاب به دلایل متعدد اراده جدی بدین منظور که احکام مباحث اجتماعی از دل گزاره‌های دینی به صورت یک قانون یا سند بالادستی دربیاید وجود نداشت. به همین علل در بسیاری از موارد در مواجهه با محصولات غربی با تمسک به احکام ثانویه و مصلحت سنجی‌های گاه ناآگاهانه ضربات هولناکی به جامعه دینی ما وارد شد. سبک زندگی امروز جامعه شهری …

مسئله تنفیذ حکم ریاست جمهوری بعد از انتخاب مردم، بزرگ‌ترین نماد دخالت ولی‌فقیه در امر انتخابات است. خود مرحوم امام رحمه‌الله نیز به این مسئله تصریح دارد که اگر این تنفیذ نباشد، رئیس‌جمهور، طاغوت خواهد بود. سلیقه نیز حکم می‌کند که اعتبار این انتخابات، بر اساس مبنای انتصاب، با ولی‌فقیه است. اینکه چون مردم رأی داده‌اند پس دیگر طاغوت نمی‌شود، درست نیست. صرف انتخاب مردم، مسئله را حل نمی‌کند. بله در نظام اومانیسم، معیار انتخاب مردم است؛ اما بر مبنای ولایت‌فقیه مرحوم امام، هرگونه انتخاب مردم، نمی‌تواند صحیح باشد. بله اگر ملاک را انتخاب مردم قرار دهیم که همان قول …

شبکه اجتهاد: کتاب «ولایت فقیه»، مجموعه سیزده سخنرانی است که حضرت امام، در فاصله سیزده ذی قعده ۱۳۸۹ تا دوم ذی حجه ۱۳۸۹(مطابق با ۱۳۴۸/۱۱/۱ تا ۱۳۴۸/۱۱/۲۰ ش) در ایام اقامت در نجف اشرف ایراد فرموده‌اند. این سخنرانی‌ها در همان ایام، گاهی کامل و گاه به صورت یک یا چند درس تکثیر و منتشر شده است. سپس در پاییز ۱۳۴۹ ش. پس از ویرایش و تأیید حضرت امام برای چاپ آماده گردید و نخست توسط یاران امام در بیروت به چاپ رسید و پنهانی به ایران فرستاده شد و همزمان به کشورهای اروپایی و امریکا و پاکستان و افغانستان ارسال …

وقتی انقلاب اسلامی ایجاد شد، نظام اسلامی در بسیاری از موارد باید بین مواردی مصلحت اندیشی می کرد. به عبارتی دیگر در تزاحم بین برخی از احکام و در تزاحم بین مصالح مجبور بود که اولویت بندی کند و اهم و مهم کند، به همین خاطر چاره ای جز مصلحت نبود اما چون مصلحت اندیشی از دو جهت مورد نکوهش بود از یک جهت مصلحت به عنوان فرصت طلبی تلقی می شد که مصلحت در قبال حقیقت است یعنی ولو حقیقت نیست اما مصلحت است لذا باب دروغ و باب بسیاری از فجایع به عنوان مصلحت باز می شد و …

اختیاراتی که برای رهبری در قانون اساسی جمهوری اسلامی دیده شد، با اختیاراتی که در قانون اساسی کشورهای مشابه برای بعضی از افراد مثل رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر دیده می‌شود، بعضاً کمتر هم هست. برخی از کلمات، بار معنایی زیادی دارد و ممکن است از کلمه ولی، این‌گونه به ذهن بیاید که ولی فقهی، تمام شئون زندگی را تحت نظر بگیرند و به مردم اجازه نفس کشیدن ندهند. این همان شبهه‌ای است که دشمنان از ابتدا مطرح کرده‌اند و عملاً هم این‌طور نبوده است؛ یعنی افرادی در خبرگان، مجلس و ریاست جمهوری قرار گرفتند و بعداً معلوم شده چه ماهیتی داشتند. …

در اندیشه اسلامی، انسان‌ها مختار آفریده‌شده‌اند. البته این آموزه شیعی و مکتب عدلیه را هم نباید فراموش کرد که انسان‌ها نه مجبور هستند و نه رها: «لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین». مثلاً من قدرت انتخاب پدر و مادر خود را نداشتم. انتخاب زمان ولادت من، در اختیار من نیست. در جهان، همه‌کاره نیستم. بخشی از خلقت و در درون خلقتم. این موارد در اختیار ما نیست؛ اما در برخی موارد هم اختیارداریم، مثل ‌اینکه در استفاده از مال و حیات و زندگی خود، مختار هستیم. اختصاصی شبکه اجتهاد: همه نظریه های فقهی دولت، باید تکلیف خود …

این که گفته می شود فقه اهل سنت انسدادی محض است و فقه شیعی انفتاحی است و پویا است، به نظرم صحیح نیست، اتفاقاً اهل سنت با ادله ای چون قیاس مستنبط العله، استصلاح، استحسان و عرف نیز اجازه اجتهاد و ورود به مباحث حکومتی و مباحث فقه تمدنی و فقه تمدن ساز را دارند. بی شک برای تحقق تمدن نوین اسلامی، دو بال آن فقه شیعه و اهل سنت است؛ که باید از ظرفیت های فقه همه مذاهب استفاده شود. اعتقاد دارم که برای پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی وحدت و تقریب پیش‌شرط بوده و جز باهم زیستی فقهی و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در روایت آمده است: الآباء ثلاثه : اب ولدک، و اب زوجک و اب علمک. نگارنده، در ایام علم آموزی، اساتید و مربیان دلسوز و مهربانی دیدم که به حقیقت برایم به مثابه پدر بودند و از هر کدام درسها و علوم فراوانی آموختم، اما در میان همه آنها، کسی که بیش از همه و به مدت طولانی با او حشر و نشر داشته و در این مدت، نکات فراوان در راستای علم، معنویت و زندگانی آموختم، سیدنا الاستاد حضرت آیت‌الله حاج سیدمحمدمهدی موسوی‌خلخالی رضوان‌الله‌علیه بود. آنچه مطالعه می‌کنید، نوشتاری از حجت‌الاسلام سید کمال موسوی*، از شاگردان …

حوزه در ذات خود سه رسالتِ «تفقهِ دین»، «ابلاغ دین» و «اقامه دین» را بر عهده دارد و به خصوص تحقق رسالت اخیر، جز با تعهد و مداخله مثبت در تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی (بخوانید انقلابی‌گری) ممکن نیست. اما دشمنان خارجی و رقبای داخلی برای انقلاب‌زدایی و سیاست‌‌تکانی از حوزه و تضعیف قدرت و مرجعیت سیاسی آن، مدت‌هاست که فعال شده‌اند. اختصاصی شبکه اجتهاد: شاید پس از فتوای جهاد کاشف الغطاء علیه روسیه تزاری، و قطعاً پس از قیام آخوند خراسانی درمشروطه، و یا فتوای ضد استعماری و ضد انگلیسی علمای نجف در ثوره العشرین و دست کم …

شبکه اجتهاد: همه شاهد اقدام نسنجیده مدعی طب اسلامی بودیم. بدون شک این اقدام مذبوحانه، آن هم در عصر تکنوپولی، نه پسندیده است و نه اثر گذار! صادقانه معترفم که دست الفاظِ حقیر، از توصیف این همه بلاهت کوتاه است و یارای اَدای حقِ مطلب را ندارد. یادتان باشد که رنج درختان جنگل از تبرِ آهنی نیست، بلکه از دسته آن است که از جنس خودشان است. حقیقهً جریان موجود طب اسلامی برای چون منی، به مثابه آب دهان سر بالاست. آنچه که به ظاهر سوخت و دود شد، مشتی پاپیروس بی جان بود! اما در واقع هیزمِ خودسوزیِ حضراتِ …