«انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه» اولین تألیف امام خمینی در اصول فقه میباشد که بخشی از اولین دوره تدریس خارج اصول ایشان است و توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، پس از رحلت ایشان در دو جلد منتشر گردید. شبکه اجتهاد: امام خمینی(ره) آثار پرتعداد و پرتنوعی در ساحت دو دانش در هم تنیده و به هم …
Read More »دیدگاه و گزارش
دوره رکود و تقلید یا دوره تبیین و استحکام!
شبکه اجتهاد: در کتابهایی که درباره تاریخ فقه شیعه نوشته شده (که البته با اشکالات متعدّدی چه از لحاظ ساختار، چه محتوا و چه نگاه تاریخی مواجه است) از دوره صد ساله پس از شیخ طوسی تا عهد مرحوم ابن ادریس حلی، به دوره رکود فقه شیعه و یا دوره مقلّدین شیخ طوسی یاد میشود(۱). این مطلب، در بسیاری از …
Read More »گفتگوی استاد میرباقری و استاد مددی پیرامون برخی مبانی روش تفقه
اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد سید محمدمهدی میرباقری روز جمعه چهارم تیرماه ۱۴۰۰ با حضور در منزل استاد سید احمد مددی با ایشان دیدار و گفتگو کرد. این جلسه با تکریم و تجلیل اساتید از یکدیگر آغاز شد و بهسرعت بحث علمی شروع گردید و عمدتاً به بیان شیوا و عالمانه استاد مددی در حوزههای مختلف تاریخ، حدیث شناسی و روش …
Read More »درباره تورم علم اصول/ حسن انصاری
شبکه اجتهاد: برخی معتقدند علم اصول و مباحث مختلف آن در طی دویست سال اخیر تورمی بیش از اندازه و نیاز فقه به آن پیدا کرده است؛ به این معنا که یا بسیاری از بحثهای آن دارای ثمرهای علمی در مباحث اصلی و سنتی اصول فقه نیست و یا اینکه ثمرهای در مباحث اجتهادی فقه و فتوا ندارد. درستی و …
Read More »«فقه اجتماعی» عهدهدار ارائه سبک زندگی اسلامی است/ شش معنا از فقه اجتماعی
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن اشاره به شش برداشت از «فقه اجتماعی» تصریح کرد: وقتی میگوییم فقه اجتماعی، یعنی فقهی که تلاش میکند جامعهای اسلامی به عنوان الگویی از سبک زندگی تشکیل دهد و آن را حفظ کند. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «مناسبات فقه اجتماعی با فقه سیاسی و فقه حکومتی» با ارائه حجتالاسلام والمسلمین مجتبی …
Read More »تحلیل و بررسی «نقش سؤال راوی در استنباطات فقهی»
رساله سطح چهار حوزه علمیه خراسان با عنوان «بررسی و تحلیل نقش سؤال راوی در استنباطات فقهی» به همت مدیریت مدارج علمی معاونت آموزش این حوزه در محل مرکز مدیریت دفاع شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حجتالاسلام محمد زندهدل با عنوان «بررسی و تحلیل نقش سؤال راوی در استنباطات فقهی» با حضور حججاسلام والمسلمین مجتبی …
Read More »نظریه «نظام حجیت»؛ تقریر مباحث استاد محمد سند در حوزه علمیه مشهد
اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شیخ محمد سند از شاگردان حضرات آیات میرزاهاشم آملی، گلپایگانی، تبریزی، وحید خراسانی و سید محمد روحانی است. او که در حوزه علمیه نجف صاحب کرسی دروس خارج فقه و اصول میباشد، چندین سال است در ایام ماه تابستان به مشهد و قم سفر میکند و در خلال ایام برای طلاب علاقهمندان به ارائه بحث فقهی …
Read More »گزارشی از مبنای خاص آیتالله سیستانی در بحث خبر واحد
اختصاصی شبکه اجتهاد: «حجیت خبر واحد» یکی از بحثهای علمی کاربردی مهم در حوزه استنباط احکام دین است که آیتالله سیدعلی حسینی سیستانی به تدریس آن پرداخته است و نیز تقریر ارزشمند آن به همت حجتالاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ربانی از اساتید و فضلای حوزه علمیه به رشته تحریر در آمده است. استاد محمد عندلیب همدانی از شاگردان حضرات آیات میرزاجواد …
Read More »تأملی در فقه کاربردی/ احمد رهدار
اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱) اسلام دین خاتم است و از همینرو، مشتمل بر جامعترین، گستردهترین و کاملترین قوانین برای تکامل حیات فردی و جمعی بشر در دو ساحت دنیا و آخرت میباشد. چنین ویژگیهایی اقتضاء «درک سیستمی»، شبکهای و منظومهای از اسلام را دارد. منظومه بودن اسلام به معنی پشتیبانی کردن اجزاء و ابعاد آن از یکدیگر است. به عنوان …
Read More »تحلیلی بر روششناسی فقهی شهید سید محمدباقر صدر
در روش شناسی فقهی، مطالعه روش فقه از منظر بیرونی و با رویکردی فلسفی انجام میپذیرد. این نوع از مطالعه برای توجه دادن به این نکته است که آیا آنچه در رسیدن به حکم، به فقیه کمک میکند واجد عقلانیت است یا نه؟ این پرسش از جنس فلسفه علم و در بحث حاضر از جنس فلسفه فقه بوده و به …
Read More »روش حل مساله فقهی/ مهدی زمانیفرد
اختصاصی شبکه اجتهاد: در هر قضیه سه طرف داریم: موضوع، محمول، نسبت قضیه. برای حل مساله فقهی چند گام و مرحله را باید طی کنیم. گام اول: موضوع شناسی گام اول برای حل مساله فقهی این است که ما موضوع را تشخیص دهیم. موضوعات دو گونه هستند یا موضوعات مستنبطه هستند و یا صرفه. موضوعات مستنبطه یعنی شارع آنها را …
Read More »تأثیرپذیری ۱۳ مسأله اصول فقهی از حسن و قبح ذاتی
بحث عدل که همان حسن و قبح ذاتی است در مسائل علم اصول دو تأثیر دارد: یکی تأثیر مستقیم که مستقیماً مسأله اصولی با خود حسن و قبح گره میخورد و دوم تأثیر با واسطه که به بحث مصلحتها و مفسدهها برمیگردد. اختصاصی شبکه اجتهاد: در ادامه سلسله نشستهای علمی «مبانی کلامی اصول فقه» با موضوع «جایگاه و تأثیرات صفت …
Read More »رجوع به متخصص، فقیه را در استنباط توانمند میکند/ اگر فقه سنتی با زبان رشتههای روز ترسیم شود، بازدهی عجیبی پیدا میکند/ همه جنگهای پیامبر(ص) دفاعی بود، ولی با منطق حقوقی روز
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه نجف گفت: بنده از سال ۱۴۱۰ درس خارج دارم. تجربه خودم در این سالها این است هر چه انسان بیشتر نکات تصوری را از متخصصین آن موضوع فرا بگیرد، بیشتر مواد ادله را به دست میآورد؛ رجوع به متخصص، بسیار فقیه را در استنباط از ادله توانمند میکند. به گزارش شبکه اجتهاد، چهل …
Read More »فقه نظام پاسخگوی نیاز جامعه است نه فقه معاصر
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم ابراز کرد: فقه معاصر واژه مبهمی است و پاسخ گوی نیازهای جامعه معاصر نیست. با فقه معاصر نمیتوان جامعه را اداره کرد و فقه معاصر پاسخگوی مشکلات اقتصادی جامعه نخواهد بود و نهتنها پاسخگو نیست بلکه به نتیجه غلط خواهد رسید. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محسن اراکی، استاد خارج فقه و …
Read More »تأثیر اختلاف گفتمان در استنتاجات اصولی
مهمترین نکتهای که پیش از موضعگیری در مباحث اصول باید در نظر داشت این است که بحث را در چه گفتمانی دنبال میکنیم. مثلاً در مواجهه با نظریه محقق خویی در مساله اجتماع امر و نهی که گفتمان حاکم بر آن فلسفی و مبتنی بر ترکیب اتحادی یا انضمامی دو عمل است، اگر بخواهیم از راه گفتمان قانونی ورود پیدا …
Read More »اعتبارسنجی رجال محور احادیث و پیامدهای آن؛ نقد و بررسی
حجتالاسلام سرخهای، ضمن بررسی اشکالات اعتبار سنجی رجال محور، گفت: اشکال اصلی این است که اعتبار سنجی رجال محور مبتنی بر نقل شفاهی است و حال آن که روایات ما به صورت مکتوب نقل شدهاند. شبکه اجتهاد: نشست علمی «علامه حلی، اعتبار سنجی رجال محور احادیث و پیامدهای آن» با ارائه حجتالاسلام والمسلمین احسان سرخهای، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه …
Read More »چه تعداد روایت برای حصول یقین لازم است؟
مسالهی ما یک مسالهی فقط اصولی نیست بلکه میتواند متاثر از عوامل میدانی باشد که تابعِ خبرویت و تخصص شخص و روش تعامل او با تاریخ حدیث و درجهی وثوق و داد و سِتَد او به صورت جدی با مشکلات حدیث و مسائل نقل به معنی و اختلاف روایات و تضارب آنها است؛ به ویژه هنگامی که برای اعتبار یک …
Read More »«فقه؛ هدایت و حیات»؛ بررسی و نقد شبهات عبدالکریم سروش/ محمدجواد فاضل لنکرانی
شبکه اجتهاد: در جوابیه آقای دکتر سروش از صدیق ارجمند آیتالله آقای علیدوست، چند مطلب مهم در زمینه ارتداد، جهاد ابتدایی و نیز قضاوتهای غیرصحیح در زمینه علم فقه وجود دارد که در این زمینه نکاتی را به اجمال تقدیم اهل نظر مینمایم. الف) نکاتی در مورد علم فقه ایشان دربارهی علم فقه ۱۰ مطلب آوردهاند که در ادامه نکاتی …
Read More »نقد رویکرد و منهج دانشنامهی حدیثی «سلسله السنه بلا مذاهب»
کرسی ـ علمی ترویجی «سنت بلا مذاهب» با ارائه دکتر نور الدین أبولحیه و نقادی حجتالاسلام والمسلمین عبد الهادی مسعودی و به دبیری حجتالاسلام دکتر سید محمدحسن حکیم، با موضوع «نقد رویکرد و منهج دانشنامهی حدیثی «سلسله السنه بلا مذاهب»» در پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد. شبکه اجتهاد: دانشنامهی «سلسله السنه بلا مذاهب» حاصل تلاش دانشی و پژوهشی استاد …
Read More »ملاک شرعی و فقهی گناهان کبیره و آثار آن
در علم فقه و اخلاق، برگرفتهشده از نصوص شرعی، گناهان به صغائر و کبائر تقسیم میشود. این تقسیم دارای آثار فقهی و اخلاقی متفاوتی است؛ بنابراین نیازمند تحلیل ماهیت و درنهایت تعیین ضابطه برای تشخیص مصادیق و موارد آن است. این نوشتار با مراجعه به نصوص شرعی، اعم از آیات و روایات و به روش کتابخانهای، مسئله را به صورت …
Read More »جریان حدیثی کلامی امامیه و تطور آن تا مدرسه اصفهان
در محدثان مدرسه حله، قواعد سختگیرانه محدثان در دوره مدرسه قم چندان جدی گرفته نشد و محدثان امامیه گاه از مصادر غیر امامی یا مشکوک (مانند نصیریه) روایاتی را در کتب حدیثی خود وارد کردند. افزون بر این احادیث موجود در مصادر صوفیه نیز توسط برخی علاقهمندان به تصوف مانند سید حیدر آملی و رجب برسی وارد مجموعههای روایی امامیه …
Read More »نقش احادیث و آراء اهل سنت در فهم روایات فقهی اهلبیت (ع) با تأکید بر دیدگاه آیتالله بروجردی
رساله دکتری رشته فقه مقارن با عنوان «نقش احادیث و آراء اهل سنت در فهم روایات فقهی اهلبیت (علیهمالسلام) با تأکید بر دیدگاه آیتﷲ العظمی بروجردی» با حضور اساتید مشاور و داور در مدرسه عالی فقه تخصصی جامعه المصطفی، در روزهای پایانی خردادماه از سوی حجتالاسلام سید محمدحسن حکیم دفاع شد. این رساله با هدف تبیین کاربستهای بهرهگیری از احادیث …
Read More »اصل تأسیس قواعد فقهی به عصر معصومین (ع) برمیگردد/ بسیاری از فروعات فقه، جزء موارد تطبیق قواعد فقهی و قوانین کلی اسلام است/ قواعد فقهیه راهگشای حل مسائل نوظهور
استاد خارج قواعد فقه، با بیان اینکه از عصر غیبت، زمان شیخ مفید تا کنون، اصل استناد به قواعد فقهی در کتبی که پیرامون فقه عامّه و خاصّه نوشته شده، یک امر رایج بوده است، گفت: اصل تأسیس قواعد فقهی به عصر معصومین برمیگردد و بسیاری از قواعد فقهی ابتداءً در متن قرآن کریم و در کلمات نبی مکرم اسلام …
Read More »فقه، علم زندگی است/ مسائل مستحدثه را نمیتوان به وضوح از عموم و اطلاقات به دست آورد/ میخواهیم اصول فقه را از مباحث فرضی به کاربردی بکشانیم
نویسنده کتاب «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» گفت: اگر فقه به سمت مسائل جهان معاصر و مسائل مستحدثه توجه کند، همگان متوجه میشوند که فقه علم زندگی است و زندگی بشر با فقه درهم تنیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» همراه با رونمایی از دو کتاب «مکتب فقهی محقق …
Read More »باید با فقه جواهری، قراری برای گفتگو بگذاریم!/ پیشنهاد میکنم عللالشرایع جدید نوشته شود/ روح و مذاق شریعت، همان استقراء است
به نظرم تا حدودى میشود با اجتهاد جواهری، نتائج خوبى کسب شود. ما میتوانیم بر اساس معیارهاى اجتهاد جواهری، اجتهاد مناطی را پرورش و توسعه دهیم، یعنی اجتهاد، به دنبال مناط حکم و همچنین دنبال ما یدور الحکم مداره باشد نه دنبال ما یذکر فی اللفظ والدلیل مداراً فقط، چون چه بسا در دلیل، عنوانى ذکر شود اما مدار واقعی …
Read More »نظریه فقهی «نفی ظلم» با توجه خاص به قرآن ارائه شده است/ این نظریه تعارضی با اصول مسلم فقهی ندارد
رئیس پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا نظریه فقهی نفی ظلم، با قواعد مسلم فقهی قابل جمع است و فقه جدید لازم نمیآید؟ بیان کرد: جواب این مسئله یک حکم ثانوی است و با قواعد دیگر یا اصول مسلم فقهی در تعارض نیست و هیچ تنافی با خلود و جاودانگی …
Read More »نیاز مجتهد به فراگیری علم منطق در بیان استاد شیخ جواد مروی
اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شیخ جواد مروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و از شاگردان آیات وحید خراسانی و تبریزی در خلال مباحث اجتهاد و تقلید به ضرورت نیاز مجتهد به فراگیری علم منطق میپردازد و پس از استدلال، نظر آیتالله خویی(ره) را طرح، بررسی و نقد مینماید و کلام ایشان که تعلم قواعد علم منطق مطلقا در اجتهاد …
Read More »بررسی و نقد کتاب «بطلان قاعده استصحاب»
جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حوزه علمیه خراسان با عنوان بررسی و نقد کتاب «بطلان قاعده استصحاب» توسط مدیریت مدارج علمی معاونت آموزش حوزه علمیه خراسان بهصورت حضوری و مجازی برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حجتالاسلام سید ضیاء سجادی فر با عنوان «بررسی و نقد کتاب «بطلان قاعده استصحاب» با بررسی و ارزیابی حججاسلام …
Read More »تأملی بر اظهارات استاد فیاضی پیرامون تأثیر فلسفه و منطق در فرآیند اجتهاد/ محسن مطلبی
شبکه اجتهاد: اخیراً استاد فیاضی از اساتید مطرح فلسفه در همایشی با موضوع «تأثیر متقابل فلسفه و اجتهاد فقهی» به لزوم فراگیری فلسفه و منطق پرداختند و از تأثیرگذاری آن در فرایند فقه و اصول سخن گفتند. (بخوانید) ایشان در بیانات خود مدعی شدهاند که منطق و فلسفه بهشدت در فقه و اصول تأثیرگذار است و نمیتوان بدون فراگیری علم …
Read More »آیا میشود آدم به عقل استناد کند، اما عقلش ورزیده نباشد!/ اصول موجود را بدون فلسفه نمیشود خواند
عضو هیئت امنای مؤسسه امام خمینی (ره) اظهار کرد: کفایه آخوند کتاب درسی است. در آنجا راجع به اینکه امر نمیتواند به طبیعت تعلق بگیرد، یک بحث فلسفی آورده است: «طبیعت من حیث هی لیست الا هی». این بهخاطر آن است که آخوند فلسفه را آنطور که باید، نخوانده بوده است. این قاعده هیچ ربطی به آن نتیجهای که ایشان …
Read More »