حکومت و قانون

شبکه اجتهاد: طی دو دهه اخیر معمولاً در رسانه‌ها برخی اظهار نظرهای آیت‌الله مصباح در مورد مسائل سیاسی روز برجسته شده و در مقابل آن عده‌‌ای به دفاع برخاسته وعده‌‌ای آن را نقد کرده‌‌‌اند به‌گونه‌ای که به‌تدریج نوعی دو قطبی و جبهه‌گیری سخت در مورد ایشان شکل گرفته است؛ اما در محیط‌های علمی اعم از حوزه یا دانشگاه فراتر از این بحث‌های رسانه‌‌ای نوعی مواجهه جدی در قبال مطالعات و پژوهش‌ها و دیدگاه‌های علمی ایشان از سال‌ها قبل تاکنون جاری بوده است و حتی آنان که دیدگاه‌های علمی متفاوت یا مخالف با ایشان داشته‌‌‌اند آثار ایشان در حوزه‌های گوناگون اندیشه …

شبکه اجتهاد: آقای دکتر سروش در سخنرانی «دین و قدرت» تصویری از پیامبر اکرم (ص) به دست داده که او را به عنوان «یک عارف مسلح» و کسی که «یک جنبش دینی مسلحانه» ترتیب داده، قلم برده است. این تصویر بی‌تردید نه با تصویری که آیات قرآن از پیامبر ترسیم می‌کند سازگار است؛ نه با آنچه از سیره پیامبر و روایات صحیح و اصیل ادبیات سیره می‌شناسیم؛ و نه با آنچه از وضعیت اجتماعی و رفتاری شبه جزیره در آستانه ظهور اسلام و اوضاع عرب. در جلساتی به تفصیل در این موضوعات سخن خواهم گفت اما در اینجا چند نکته …

آیات مکارم شیرازی، علوی گرگانی، نوری همدانی و بشیر نجفی ضمن محکومیت شدید کشتار هدفمند پیروان اهل بیت(ع) در پاکستان از دولتمردان و مقامات ایالتی و ملی این کشور خواستند ضمن برخورد لازم به اینگونه جنایات پایان دهند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در پیامی کشتار شیعیان پاکستان به دست گروهک تروریستی داعش را محکوم کرد. متن پیام معظم له به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم إنا لله و إنا إلیه راجعون ادامه جنایات گروه‌های تکفیری در کشور پاکستان و کشتار هدفمند پیروان اهل بیت(ع) در این سرزمین اسلامی، باعث تألم و تأثر شدید اینجانب …

آیت‌الله مصباح یزدی تشکیل حکومت را ضروری می‌دانست؛ اما سوالی که اینجا ایجاد ‌می‌شود این است که منشأ مشروعیت حکومت چیست؟ طبیعی و مبرهن است که اگر مردم این حکومت را بخواهند، حکومت، مقبولیت خواهد داشت. اما آیا منشأ مشروعیت، مقبولیت است؟  شبکه اجتهاد: آیت‌الله مصباح مشروعیت در حوزه فلسفه سیاسی را اینگونه معنا ‌می‌کند که بدانیم چه کسی حق دارد بر مسند حکومت بنشیند و اداره‌ی امور جامعه را در دست بگیرد. بعبارت دیگر ملاک اینکه فرد یا گروهی در امور اجتماعی حق امر و نهی کردن داشته باشند و مردم ملزم به اطاعت باشند، چیست؟ در واقع منظور …

شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد که ما در جهان اسلام چه در حوزه شیعه و چه در حوزه اهل سنت با سه الگو فقهی مواجه‌ایم که هر کدام از آن‌ها منجر به مدل‌های مختلفی از کنش‌های اجتماعی و سیاسی گردیده‌اند. الگوی اول الگوی فقه مقاومت، الگوی دوم الگوی فقه تکفیر و الگوی سوم الگوی فقه سکولار. هر کدام از این‌ها تئوری پردازان خودش را دارد، مدارس خودش را دارد. همچنین جایگاه‌های رشد این تفکر در جهان اسلام در جا‌های مختلف وجود دارد چراکه در عصر جدید دیگر مرز جغرافیایی وجود ندارد به این معنا که این تفکر متعلق به سرزمین …

حجت‌الاسلام نعیمیان با بیان اینکه حکم حکومتی در تعریف فقها از جنس فتوا نیست؛ بلکه حکمی انشائی است، اظهار کرد: حکم حکومتی برخلاف فتوای فقیه، حجیت عام دارد و نقض آن حرام است. نقض در اینجا به‌معنای عدم امتثال نیست؛ بلکه به‌معنای حکم دادن برخلاف حکم حکومتی است؛ پس در حکم حکومتی، هم امتثال واجب است و هم حکم دادن برخلاف آن جایز نیست؛ درحالی‌که در فتوا این‌گونه نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ذبیح‌الله نعیمیان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی در هفتمین جلسه دوره «فقه رسانه، ارتباطات و فضای مجازی» که به‌صورت مشترک توسط مؤسسه فتوح اندیشه …

اتحادیه جهانی علمای مسلمان به لزوم تحریم کامل رژیم اشغالگر اسرائیل، از جمله تحریم اقتصادی آن فتوا داد تا زمانی که از تمام سرزمین اشغالی فلسطین عقب نشینی کند. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از القدس العربی، این فتوا در ضمن بیانیه این اتحادیه که در صفحه رسمی‌اش در فیسبوک انتشار داده شده و توسط احمد الریسونی، رئیس اتحادیه علمای مسلمان و علی محی الدین قره داغی، دبیر کل آن امضا شده، آمده است. در این بیانیه تصریح شده است: «فتوای ما در خصوص رژیم اشغالگر اسرائیل و کالاها و محصولات این رژیم است، زیرا أراضی و خانه‌های ما …

کتاب «مشروعیت قیام و تشکیل حکومت در عصر غیبت امام زمان(عج)»، حاصل تقریرات درس خارج آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی است که در حاشیه همایش «بصیرت فاطمی، ولایتمداری و مقاومت علوی» در مدرسه عالی نواب مشهد رونمایی شد. به گزارش شبکه اجتهاد، آئین رونمایی از کتاب «مشروعیت قیام و تشکیل حکومت در عصر غیبت امام زمان(عج)» که حاصل تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی (عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان) در سال تحصیلی ۹۵-۹۴ است، ظهر نهم دی‌ماه ۹۹، با حضور جمعی از اساتید و مدیر حوزه علمیه خراسان در حاشیه همایش «بصیرت فاطمی، ولایتمداری و مقاومت علوی» و در مدرسه …

برخورد آمریکا با فضای توسعه در تمام رشته‌ها بسیار خشن و از قدیم تحت محاصره و مجازات بوده است. یعنی از بعد از سید جمال الدین اسد آبادی که جهان اسلام به خود آمد و به دنبال این رفت که جهان اسلام را در تمام عرصه ها به توسعه و پیشرفت برساند بزرگترین تهدید و زنگ خطر برای غربی‌ها شد. آمریکایی‌ها خوب خبر دارند که این دانشگاه به جز حوزه‌های حرفه‌ای آکادمی کرد تعریف شده خود در هیچ حوزه‌ای ورود نکرده و نخواهد کرد. اصلا ما وظیفه‌ای در بخش نظامی نداریم!  در جمهوری اسلامی و دیگر کشورهای اسلامی برای تمام …

شبکه اجتهاد: در محافل علمی فقهی یا در مطالعات متخصصان و کارشناسان این حوزه دانشی معمولا پژوهش‌هایی صورت می‌گیرد که در عرصه مباحث حقوق بشر نیز حائز توجه است چرا که می‌تواند در  روندهای قانونگذاری یا امور قضایی یا حتی عملکردهای اجرایی در مراکز و نهادها یا فرهنگ و رفتار عمومی مورد استناد واقع شود. از همین رو مطالعه این آثار در حوزه مطالعات تخصصی حقوق بشر در ایران نباید مغفول بماند. در آخرین شماره «فصلنامه فقه و اصول» دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشی با عنوان «مبانی فقهی رژیم ارفاقی مجرمان سیاسی» منتشر شده است. همانگونه که از عنوان پژوهش برمی …

شبکه اجتهاد: در سال‌های میانی دهه شصت یکی از بحث‌های جدّی که پرسش و چالش مهمی تلقی شده بود، بحث‌ها و نظرات فقهی- حقوقی مربوط به اختیارات حکومت اسلامی بوده است: در این یادداشت به مناسبت سالگرد پاسخ امام خمینی به نامه دبیر وقت شورای نگهبان آیت‌الله صافی گلپایگانی در ۲۶ آذر ۱۳۶۶، سعی شده به سابقه و استمرار این موضوع و دیدگاه امام خمینی در باره آن پرداخته شود. «صحیفه امام» در بردارنده نامه‌ها و بیانیه‌ها و بیانات و سخنرانی‌های امام خمینی(ره) در بازه زمانی ۱۳۱۲ تا ۱۳۶۸ ش ‌می‌باشد. تأمل و درنگ در مجلدات بیست و دو گانه …

شبکه اجتهاد: «مرحوم حاج آقا نورالله اصفهانی مرد بسیار روشن‌بین، آگاه و متوجه به ابعاد سلطه‌ی بیگانه است. مبارزات مرحوم حاج آقا نورالله در دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش مقابله‌ی با خارجی؛ و بخش مبارزه‌ی با استبداد. لیکن با رضاخان هم که ایشان مبارزه می‌کند، گویی برایش کاملا روشن است که رضاخان پیش‌کرده‌ی همان خارجی است.» کلیک کنید: مطالعه مشروح بیانات مقام معظم رهبری درباره شهید آیت‌الله حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی

شبکه اجتهاد: در محافل علمی فقهی یا در مطالعات متخصصان و کارشناسان این حوزه دانشی معمولا پژوهش‌هایی صورت می‌گیرد که در عرصه مباحث حقوق بشر نیز حائز توجه است چرا که می‌تواند در  روندهای قانونگذاری یا امور قضایی یا حتی عملکردهای اجرایی در مراکز و نهادها یا فرهنگ و رفتار عمومی مورد استناد واقع شود. از همین رو مطالعه این آثار در حوزه مطالعات تخصصی حقوق بشر در ایران نباید مغفول بماند. در آخرین شماره فصلنامه «دیدگاه‌های حقوق قضایی» وابسته به دانشگاه علوم قضایی، پژوهشی با عنوان «نقد فتوای مشهورِ فقهایِ امامیه درباره ارث کودکان متولد از رابطه نامشروع» منتشر …

شبکه اجتهاد: بسیاری از صاحب‌نظران علوم سیاسی معتقدند که هیچ وضعیت خوب و ایده‌آلی در سیاست وجود ندارد و سیاست، همیشه عرصه‌ انتخاب بین بد و بدتر است. ندانستن قواعد پیچیده‌ و چندلایه‌ این بازی باعث می‌شود در تحلیل مسائل دچار کج‌فهمی شویم. در روزهای اخیر که آیت‌الله‌ سیستانی آماج حملات و نقدهای برخی شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی قرار گرفته، بیانیه مهم دفتر وی نشان داد که او همان سلوک سیاسی همیشگی خود را پیش می‌برد و در عین آنکه نسبت به هرگونه سوءاستفاده از موقعیت مرجعیت هوشیار است، اما به دلایل متعدد می‌کوشد به نظارت بر امور عراق و …

کارکرد اصلی مدرسه عالی قضاوت، تربیت طلاب و دانش‌پژوهانی است که علاقه دارند در زمینه قضاوت یا زمینه‌‌‌‌‌های مشابه مشغول به کار شوند. افرادی که وارد این مدرسه می‌شوند عمدتا در سطح دو حوزه در حال تحصیل‌‌‌‌ می‌باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا امینی در نشست با اساتید و دانش‌پژوهان مجتمع فقه، حقوق و قضای اسلامی که به صورت وبینار برگزار شد، با بیان این که تاریخچه تاسیس مرکز «تخصصی حقوق و قضای اسلامی» به دهه هفتاد و به همت ‌‌‌‌آیت‌الله استادی و موافقت مرحوم ‌‌‌آیت‌الله یزدی، رئیس قوه قضائیه وقت، برمی‌گردد، گفت: هدف از راه اندازی این …

دفتر آیت‌الله سیستانی به شایعات مطرح شده در فضای مجازی در خصوص روح الله زم پاسخ داد و تاکید کرد: «بارها اعلام نمودیم که دفتر آقای سیستانی هیچگونه اطلاعی از آمدن آقای زم به عراق و نقشی در دستگیری ایشان نداشته است.» به گزارش شبکه اجتهاد، دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی به برخی اخبار در فضای مجازی واکنش  نشان داد و اعلام کرد که  از آمدن روح‌الله زم به عراق اطلاع نداشته و نقشی در دستگیری او نداشته است. در اطلاعیه منسوب به دفتر آیت‌الله سیستانی که در برخی سایت‌ها منتشر شده آمده است:‌ بسمه تعالی با سلام و احترام بارها …

یکی از محاسن سند امنیت قضائی این است که فقه امامیه پشتوانه این سند است و تماما بر اساس مبانی فقه امامیه تنظیم شده، در مقایسه با قوانین غرب می‌‌توان گفت مکتب اسلام براساس بازدارندگی و تادیب است ولی مکاتب غربی به طور عام بیشتر جنبه تهدیدی دارد. شبکه اجتهاد: طبق آمار سالیانه حدود ۱۸میلیون پرونده به محاکم کشور وارد می‌شود یعنی تقریبا ۴۸ میلیون از مردم ایران درگیر دستگاه قضا هستند و به طور میانگین در هر پرونده ۳ نفر تحت عنوان شاکی، متشاکی و شخص ثالث یا وکیل درگیر هستند، با این اوصاف باید آسیب شناسی شود که …

نویسنده در این کتاب به بررسی پنج مبنا (حق تعیین سرنوشت، کشف حقیقت، مشروعیت، مصلحت و مقبولیت) برای اعتبار رأی اکثریت پرداخته است و در نهایت به این نتیجه رسیده است که مبنای «حق تعیین سرنوشت» که مبتنی بر ادله متقن عقلی و شرعی است تنها مبنای استواری که می‌تواند بیشتر موارد مراجعه به آرای عمومی در جوامع امروز و ترجیح رأی اکثریت در آنها را موجّه سازد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «اعتبار عقلی و شرعی رأی اکثریت» تالیف مسعود امامی دبیر علمی شورای فقهی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، توسط نشر آدینه انتشار یافت. در دنیای امروز …

استاد و پژوهشگر فقه و علوم سیاسی با تأکید بر این که در فقه سیاسی امور سخت افزاری به دست دانشگاه و نرم افزاری به دست حوزه است، به تبیین و تشریح کارآمدی گرایش‌های بینارشته‌ای در تعامل حوزه و دانشگاه با تأکید بر فقه سیاسی پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی در نشست علمی مجازی «کارآمدی و آینده همکاری‌های علمی حوزه و دانشگاه» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، به تبیین بحث خود در ارتباط با کارآمدی گرایش‌های بینارشته‌ای در تعامل حوزه …

مقام ‌معظم ‌رهبری در جمع‌بندی بحث‌های خود فرمودند در رفتار با دشمن حربی -یعنی کافری که قصد براندازی و جنگ با مسلمین را دارد- اصل بر این است که باید با او جنگید. چرا؟ به‌دلیل ده‌ها آیه‌ای که درباره جهاد داریم. ولی در برخی مواقع و در جایی که مصلحت باشد، استثنائا، هدنه مجاز است و می‌توان با دشمن صلح کرد. این مساله باید به‌عنوان یک اصل شمرده شود که اصل بر مجاهدت است، نه بر مصالحه. شبکه اجتهاد: اخیرا با اصرار و تاکید گفته می‌شود که رویه اهل‌بیت (ع)، فقها و علما در مواجهه با سلاطین و استکبار زمانه …

نویسنده کتاب «نظریه مردم‌سالاری دینی» با بیان اینکه برخی برای زیر سؤال بردن مبانی فقهی حکومت دینی به نظریات آخوند خراسانی که برای شرایط کنونی نیست مراجعه می‌کنند، گفت: این نظریات می‌تواند مبانی لازم در جهت نوگرایی و خروج از نظام سلطنتی را فراهم کند، ولی مرحله تکاملی آن در دوره انقلاب و از سوی امام خمینی(ره) و با نظریه حکومت ولایت فقیه رخ داده است. شبکه اجتهاد: ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق) معروف به آخوند خراسانی، از مراجع تقلید و عالمان اصول فقه در قرن چهاردهم قمری، مؤلف کتاب کفایهالاصول و از حامیان اصلی نهضت مشروطه ایران است. کفایهالاصول او …

در جلساتی و حتی گاهی خدمت رهبر معظم انقلاب در این باره بحث شد و نظر ما در شرایط فعلی این است که الآن نیازی به بازنگری وجود ندارد. به نظر می‌رسد شاکله مناسبی برای جمهوری اسلامی ترسیم شده است. هنوز اشکال قوی لازم المراعاتی تا الآن ارایه نشده است. البته این مباحث نظری است و در مباحث نظری همیشه اختلاف نظر وجود دارد. باب این بحث همیشه باز است و صاحب‌نظران می‌توانند در این زمینه گفتگو کنند و در محافل علمی مورد بررسی قرار بگیرد؛ اما فعلاً ارکان نظام ضرورتی در این باب احساس نکردند. نظر شخصی بنده نیز …

قتل دختر تالشی توسط پدرش یکی از اتفاقات مهمی است که در سال جاری به صورت فراگیر سبب جریحه‌دار شدن افکار عمومی و به دنبال آن طرح مباحثی همچون قصاص والد و … شد. اما پرداخت فقهی و اخلاقی پیرامون ابعاد اجتماعی این قتل مورد غفلت واقع گشت. غفلتی که به تکرار این حوادث و مخفی ماندن مسببین اصلی منجر می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، مسئله قصاص و علی‌الخصوص قصاص والد که در ماه‌های اخیر به بهانه قتل دردناک دختر تالشی بیش از پیش مطرح شده، دارای جنبه‌های مختلف فردی و اجتماعی است. پایگاه «مناط» در پرونده پیش رو درصدد …

نزدیک به سه ماه هست که مذاکرات صلح بین طرف‌های مختلف افغانی آغاز شده است. نمایندگان دولت و طالبان در دوحه و دیگر گروه‌ها در محافل خصوصی، در حال رایزنی برای آینده افغانستان هستند. مذاکرات به کندی پیش‌رفته است و یکی از علل آن نپذیرفتن رسمیت فقه جعفری توسط طالبان بوده است. اصلی که از سال ۱۳۸۸ وارد قانون اساسی افغانستان شده بود. شبکه اجتهاد: با دکتر مناقبی، کارشناس مسائل حقوقی و از نویسندگان قانون احوال شخصیه اهل تشیع در افغانستان به گفتگو نشسته‌ایم. او اصالتا اهل ولایت دایکندی افغانستان هست و تحصیلاتشان در ایران بوده است. در بخش تحصیلات …

در حالی که فقهای فریقین اتفاق نظر دارند که دیه مسلمان هزار دینار یا ده هزار درهم یا صد شتر و… است در باره دیه غیرمسلمان اختلاف کرده‌اند. برخی دیه آنان را برابر با دیه مسلمان می‌دانند و برخی تا هشتصد درهم پایین آورده‌اند؛ گرچه مقدار دیه در آیات قرآن تعیین نگردیده است، اما در برخی روایات، دیه غیر مسلمان کمتر از مسلمان دانسته شده است. سه دسته روایت وجود دارد که منشأ سه دیدگاه در میان فقیهان شیعه شده و فقها برای جمع میان آنها راه‌های گوناگونی را طی کرده‌اند. نگارنده در این مقاله پس از بیان دیدگاه‌ها و …

آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله نوری همدانی با انتقاد از گرانی‌های اخیر خواستار ساماندهی وضعیت نابسامان کنونی شده و بر لزوم تدبیر و برنامه ریزی مسؤولان در این راستا تأکید کردند‌. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیدار کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی با ابراز خرسندی از خودکفایی کشور در برخی زمینه‌های مربوط به کشاورز، گفت: امیدواریم در بخش‌های باقی مانده نیز به خودکفایی برسیم. معظم‌له با انتقاد از گرانی‌های اخیر خواستار ساماندهی وضعیت نابسامان کنونی شده و بر لزوم تدبیر و برنامه ریزی مسؤولان در این راستا تأکید کرد و خواستار بررسی کارشناسانۀ مسألۀ محصولات تراریخته …

وقتی می‌گوییم: اسلام؛ همه چیز را گفته‌ایم و از همه حقّی حرف زده‌ایم: حقّ خدا، حقّ پیغمبر و امام و حقّ مردم، حقّ کارگر زحمتکش، مرد، زن، همه اصناف، حقّ معلم و همه افراد، حقّ آن روستائیان محرومی که حتّی از آب آشامیدنی محرومند؛ عدالت اجتماعی و مبارزه با ظلم، همه در اسلام است. در اسلام، اصل توجّه به مستضعفان و ضعفا، یک اصل اساسی و بنیادی است، حتّی در نماز جماعت، امام جماعت رعایت ضعیف‌ترین مأمومین را می‌نماید. شبکه اجتهاد: آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۵۸ هـ.ش. جلسه بیستم خبرگان قانون اساسی، نطق قبل از دستور …

مدرّس خارج حوزه علمیه مشهد، با اشاره به اینکه مشروعیت و لزوم بسیج در حکومت اسلامی با ادله قرآن، سنت و عقل اثبات می‌شود، خاطرنشان کرد: اصل در مشروعیت و لزوم، بلکه در مواردی وجوب بسیج، حکم‌عقل است و اگر چه این مسئله در قرآن و روایات بیان شده است اما در اینجا حکم شارع مولوی نیست بلکه ارشادی است و ناظر به همان حکم عقل می‌باشد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست علمی «طلبه بسیجی؛ مبانی و معیارها» به همت واحد فرهنگی مدرسه‌عالی سطح چهار و با مشارکت معاونت فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان و مدرسه علمیه سلیمانیه با حضور …

کتاب مجموعه مقالات حقوق شهروندی؛ کاوش‌ها و چالش‌ها به اهتمام جمعی از صاحب نظران به همت پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و همکاری معاون پژوهشی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران و حمایت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، مجموعه حاضر در یازده بخش با لحاظ موضوعات مقالات و عناوین آن‌ها متناسب با حق‌های مذکور در منشور حقوق شهروندی تنظیم شده است. بخش اول کتاب با عنوان مبانی حقوق شهروندی در بردارنده چهار مقاله از سیدعلیرضا حسینی بهشتی، محسن اسماعیلی، محمدحسین طالبی و حامد کرمی و …

ارائه دهنده نشست گفت: اگر بخواهیم گستره موضوعی فقه سیاسی را به لحاظ حوزه مسائل، مورد بررسی قرار دهیم، در فرض مضاف بودن فقه به سیاست، مسائل فقه سیاسی، بخشی از مسائلی هستند که صبغه سیاسی دارند. در فرض ترکیب تألیفی فقه و سیاست، لازم است دامنه مسائل دو عنصر تشکیل دهنده این اصطلاح مرکب یعنی مسائل فقه و مسائل سیاست را در کنار هم بررسی نمود؛ و لکن اگر فقه سیاسی را یک وحدت ترکیبی دانستیم، فقه سیاسی را به مثابه رویکرد سرپرستی تکامل اراده‌های اجتماعی دانسته و در این رویکرد گستره موضوعی به لحاظ مسائل مورد بررسی قرار …