حکومت و قانون

امام موسی صدر در نامه‌ای به که شاهزاده سعودی نوشته از او می‌خواهد که برای سرو سامان دادن به قبرستان بقیع اقدام کند.

پس از چالش میان سعودی و قطر که از دلایل مهم آن حمایت قطر از اخوان المسلمین بود، شیخ یوسف قرضاوی، رهبر معنوی اِخوان در لیست تروریستی عربستان جای گرفت و کتاب‌های او در این کشور ممنوع اعلام شد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: از پدیده‌های تأمل برانگیز دوران معاصر ما که اینک در عراق و سوریه و پاکستان و نیجره و سایر کشورها قابل مشاهده است جریان «سلفی‌های تکفیری جهادی» است. آن‌چه در این مجال بدان توجه خواهد شد نگاهی مختصر به مبانی شکل گیری این جریانات و نقدی مختصر بر آن‌هاست.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید محمدعلی ایازی، اگرچه بیشتر به‌عنوان قرآن‌پژوه شهره است، اما تحقیقات او در اصول و فقه، کمتر از پژوهش‌های قرآنی‌اش نیست. عضو هیئت‌ علمی دانشگاه علوم و تحقیقات، به جهت تألیفات فقهی و قرآنی متعدد و مباحث اجتماعی و همچنین رساله‌ای که در رابطه با «ارتداد» نگاشته است، او یکی از افراد شایسته‌ای است که می‌تواند در رابطه با مجازات کودکان زیر ۱۸ سال، اظهار نظر کند.

ختصاصی شبکه اجتهاد: پس از صحبت چند روز گذشته یکی از مسئولین نظام مبنی بر اینکه «مبنای ولایت و حکومت از دیدگاه علی(ع)، انتخاب و نظر مردم بود»، حرف و حدیث‌ها و اشکالات فراوان و قضاوت‌های نادرستی در فضای مجازی و رسانه‌ای منتشر گردید

تلاش برای کاوش و بررسی مبانی اندیشه سیاسی شیعی، به دلیل ضرورت‌های حکومت‌داری در نظام جمهوری اسلامی ایران همواره پس از انقلاب فزونی داشته است؛ در این راستا توضیح مفاهیم اصلی مسائل سیاسی و حوزه‌های مرتبط با قدرت، از جمله کارهای جدی می‌باشد؛ از آنجا که مفهوم بیعت با مسئله حق مشارکت مردم در امور سیاسی و جایگاه و نقش ایشان ارتباط دارد، ضروری است مورد توجه و پژوهش عالمانه قرار گیرد.

شبکه اجتهاد: در پی مباحثی که به‌تازگی درباره‌ی دیدگاه رهبر انقلاب اسلامی در موضوع نقش آراء مردم در مشروعیت نظام سیاسی مطرح شده است، این نوشتار، بیانات و دیدگاه‌های معظم‌له را پیرامون مسئله‌ی ولایت و حکومت اسلامی و نقش مردم در آن به‌طور خلاصه بررسی کرده است.

شبکه اجتهاد: همزمانی انتشار کتاب ولایت فقیه امام با کتاب شهید جاوید که آن هم به نوعی در صدد سیاسی کردن قیام امام حسین (ع) و تعیین «حکومت اسلامی» به عنوان هدف قیام بود، قدری برای افرادی که تمایلات ولایتی داشتند ـ و تصورشان بر این بود که در شهید جاوید علم امام معصوم زیر سوال رفته ـ گران آمد.

بی تعارف باید گفت که نظر استاد درباره ولایت فقیه همان است که خود از ادله استنباط کرده است و بارها در درس خارج فقه اشاره فرموده‌اند چراکه پروسه استنباط تعارف بردار نیست و فقیه باید در مقابل خدای خود در آنچه فتوی می‌دهد حجت داشته باشد.

شبکه اجتهاد: از مجموعه مباحثاتى که در چند گروه مجازی در مورد نقش مردم در امامت سیاسى ائمه(ع) رخ داد، به جمع‌بندى‌ زیر می‌رسیم. این نوشته یادداشتی مستقل نیست و تنها دربردارنده گزارشی از مجموع مباحثات صورت پذیرفته است:

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: امام معصوم، امام است، چه مردم حکومت ایشان را بپذیرند یا نپذیرند، درباره فقیه جامع‌الشرایط هم همین‌طور است. فقیه جامع‌الشرایط، فقیه هست، چه مردم حکومت ایشان را بپذیرند یا نپذیرند.

شبکه اجتهاد: چندی پیش شماری از برجسته‌ترین رهبران جهان گرد هم آمدند و تلاش کردند تا برداشت متفاوتی از کارکرد دین را در جهان ارائه دهند. در روز چهارشنبه رهبران مذهبی جهان در اقدامی کم‌سابقه درخواست مشترکی در قالب یک فایل ویدئویی منتشر کردند و از مردم جهان خواستند تا به یک توصیۀ ساده جامۀ عمل بپوشانند: «دوستی با پیروان ادیان دیگر».

اختصاصی شبکه اجتهاد: این یادداشت در نقد مطلبی با عنوان «فقه مانع تمدن نشود، تمدن‏‌سازی‏‌اش به جای خود» که از سوی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی منتشر شده، نگاشته شده و برداشت بسیط نامبرده از تمدن و تمدن سازی را به چالش کشیده است.

سامی العساله مسئول بازرسی دینی وزارت اوقاف مصر و از دانش آموختگان و علمای الازهر می‌گوید قدس چالشی است که وهابیت با آن روبرو هستند. اگر آنها واقعا می‌خواهند به سلف صالح اقتدا کنند، چرا برای آزادی قدس جهاد نمی‌کنند و اقدامی انجام نمی‌دهند؟

در پی طرح برخی مطالب و شبهات پیرامون نقش مردم در حکومت اسلامی، مجلس خبرگان رهبری و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیانیه‌ای جداگانه، نسبت به طرح مسائل تفرقه آمیز در جامعه هشدار دادند.

مدیرگروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مردم سالاری دینی که امروز مطرح شده مبتنی بر سیره حضرت علی(ع) است به این معنا که از یکسو ملاک بر حاکمیت شایستگان است اما شایستگان هم اجازه ندارند به زور بر مردم حکومت کنند.

آیت‌الله سبحانی با بیان اینکه نصف بودن دیه زن ارتباطی به انسانیت ندارد، بر لزوم مطالعه منظومه‌ای حقوق زن تاکید کرد.

دموکراسی از روی ناچاری است و در واقع حکومت مردم بر مردم نیست؛ در انتخابات نصف به علاوه یک پیروز است در حالی که ممکن است کلا ۵۰ درصد مردم در انتخابات شرکت کرده باشند که در این صورت در واقع نصف به علاوه یک آراء یعنی ۲۵ درصد مردم که در واقع این حکومت، حکومت مردم بر مردم نیست؛ تازه باید ببینیم که کدام دموکراسی را مد نظر داریم.

آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به اینکه بیعت در فرهنگ تشیع علامت حقّ است، نه علّت آن گفت: حقّ حاکمیّت در نظام اسلامی از آنِ خدای سبحان است که توسّط قرآن و سنّت معصومان (ع) تجلّی نموده است و بر توده انسانها پذیرش این نظام و بیعت با قرآن و معصومان(ع) فریضه عینی است و هیچ‌گونه تأثیری در ثبوت اصل حقّ حاکمیّت قرآن و معصوم ندارد.

شبکه اجتهاد: در قبال‌ پرسش‌ از «منشأ مشروعیت» حکومت‌ دینی، و «مبدأ جواز یا استحقاق‌ حکمرانی‌ زمامدار» اسلامی‌ در غیبت‌ رهبری‌ معصوم، دو پاسخ، در میان‌ ارباب‌ نظر و اصحاب‌ سیاست‌ در روزگار ما مطرح‌ است:

شبکه اجتهاد: عباس خامه‌یار رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی ایران در قطر به بیان خاطره‌ای از سخنرانی"شیخ یوسف قرضاوی" در مراسمِ افطارِ سال ۱۳۸۰ در مرکز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دوحه قطر پرداخت.

کرامت انسانی یکی از موضوعات بسیار مهمی است که پایه بسیاری از حقوق و امتیازات انسانی را تشکیل می‌دهد، حقّی که نه تنها قابل سلب نیست بلکه از مبانی حقوق بشر تلقی می‌شود. روشنفکران سکولار معتقدند برخی احکام اسلامی مانند قصاص و حدود الهی خشونت‌آمیز بوده و منافی کرامت انسان است.

انتخاب خبرگان بر اساس همان شکل پیش از بازنگری، قانونی بوده است و هرگز این انتخاب معلق به برگزاری رفراندم بازنگری نبود تا در وجاهت قانونی آن تردیدی پیش آید، فراموش نکنیم که اکثریت بلکه قاطبه خبرگان، عبد صالح خدا بودند.

پرسش از حق حاکمیت و حکومت، دغدغه مسلمانان و به ویژه شیعیان در طول تاریخ و زمان غیبت امام معصوم(ع) بوده است؛ این پرسش در زمان غیبت در نهایت به تکوین نظریه ولایت فقیه انجامید؛ اما شکل و حجم این نظریه از ابتدا و تا کنون به یکسان باقی نمانده و در فراز و فرود تاریخ، فربه و نحیف شده و تحولات کیفی مهمی را تجربه کرده است.

الازهر مصر از تصویب پیش نویس «قانون مبارزه با ترویج نفرت و خشونت‌گرایی به نام دین» خبر داد و تاکید کرد که در روزهای آتی این طرح به مجلس پارلمانی ارسال خواهد شد.

استاد حوزه و دانشگاه برای جایگزینی با جریمه دیرکرد تسهیلات که از نظر مراجع تقلید ربوی است، سه روش منطبق با فقه شیعه پیشنهاد کرد.

شبکه اجتهاد: دکتر عبدالهادی حائری نوه شیخ عبدالکریم حائری یزدی است که در رابطه با اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی علمای شیعه در دو قرن اخیر چندین کتاب و مقاله نگاشته است. البته دیدگاه ایشان در تحلیل قضایا دارای خصائصی است که مورد قبول هر کس نیست و می‌تواند مورد رد و ابرام قرار گیرد.

عدالت نظام قضایی اسلام بی نظیر است که اگر به درستی اجرا شود مردم طعم عدالت را خواهند چشید، اگر اهمیت حقوق شهروندی و عدالت قضایی که در اسلام هست به درستی تبیین شود، آن وقت مشخص می‌شود که چقدر نظام قضایی اسلام دقیق‌تر است و در تحقق عدالت قضایی و حفظ حقوق بشر بر نظام‌های مدعی برتری دارد.

این پژوهش پس از بررسی مستندات قاعده و با تأمل در مدلول و مفاد آن، می‌اورد: «عدل و انصاف» ذیل قاعده‌ای فقهی و به‌عنوان مستند فتاوی شرعی، فاقد وجاهت است و ادله را یارای تأمین آن نیست.

خلاصه رأی عمده علمای نجف که در کتاب «تنبیه الأمه و تنزیه المله» انعکاس پیدا کرده است، تحدید و محدود کردن قدرت مطلقه سلاطین است. در آن زمان علما با سلطنت مطلقه قاجار مواجه بودند که به میل خود و تشخیص خود کشور را اداره می‌کردند و به هیچ قاعده و قانونی هم مقید نبودند.