حکومت و قانون

اگر فقه سیاسی به معنای فقه نظام اجتماعی مبتنی بر سیاست از فقه حذف شود، فقط برای فردی که دور از مردم به تنهایی زندگی می‌کند کاربرد خواهد داشت. داشتن فهم سیاسی از مهم‌ترین وظایف فقهاست.

اگر فقه سیاسی را «آگاهی از احکام شرعیِ رفتار سیاسی مکلف، اعم از حقیقی و حقوقی، بدانیم» می‌توان به تناسب «نوعِ تعامل شیعیان با حکومت»‌های مختلفی که با عنوان حکومت اسلامی تشکیل شده‌اند، برای فقه سیاسی شیعه ادوار مختلفی را تعریف کرد.

نوبهار حق نقد دولت، حق نقد حاکمیت و حق بر نقد سیاستهای اجتماعی را از مصادیق حق‌های مرتبط با عرصه عمومی و از حق‌های غیر قابل اسقاط عنوان کرد و گفت: این حق در ادبیات دینی ما البته با عنوان امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است که ناشی از همان زبان تکلیف گونه دین است.

اگر بودجه از دولت گرفته شود یا دولت و مسؤولان دولتی احاطه و اعمال قدرتی در حوزه داشته باشند به یقین تأثیرات منفی خواهد داشت، حوزه باید از هر باند و جناحی آزاد باشد، این بدان معنا نیست که حوزه وارد سیاست نشود بلکه حوزه باید مخ سیاست باشد اما حوزه نباید دنباله رو احزاب و گروه‌ها باشد.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی میرموسوی دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید و رئیس دانشکده علوم سیاسی این دانشگاه است. یادداشت حاضر که مکتوب سخنرانی ایشان است در دهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با موضوع «وضعیت فکر سیاسی در ایران معاصر»، پس از ویرایش نهایی دکترمیرموسوی، برای انتشار در اختیار «مباحثات» قرار گرفت. پسااسلام‌گرایی گذار از برداشت ایدئولوژیک نسبت به دین و در حقیقت واکنشی است به دشواری‌هایی که در تجربه اسلام سیاسی در جوامع اسلامی پدیدار شد. اگر اسلام سیاسی ادعای اصلیش این بود که نظریه‌ای بر پایه آموزه‌ها و تعالیم دینی برای اداره جامعه و حکومت از …

شبکه اجتهاد: در آستانه دوره جدید فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله ابراهیم امینی از علمای برجسته انقلابی و از اعضای سابقه‌دار این مجمع در گفتگو با جمهوری اسلامی ضمن تشریح ویژگی‌ها و عملکرد مجمع، تأکید کرد که جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام نباید تضعیف شود. متن این مصاحبه چنین است: با توجه به اتمام دوره ششم مجمع تشخیص مصلحت نظام و حضور طولانی مدت حضرتعالی در این مجمع، بفرمائید مجمع تشخیص مصلحت نظام در جمهوری اسلامی ایران براساس چه ضرورتی ایجاد شد و هم‌اکنون چه جایگاهی دارد؟ آیت‌الله امینی: به نظر من، چند نهاد مترقی و ارزنده در نظام …

استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی مهم‌ترین حق‌های مربوط به حوزه عمومی را «حق بر تعیین سرنوشت» دانست و بیان داشت: دولت- ملت از مفاهیمی است که جوامع گذشته نداشتند یا شکل خیلی ابتدایی آن را داشتند اما امروزه از مفاهیمی است که بر استنباط ما از احکام شرعی تأثیر می‌گذارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نوبهار در سومین نشست از سلسله نشست‌های علمی با موضوع «جلوه‌های حقوق مردم در حوزه عمومی» که در حسینیه مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی برگزار شد، سخنان خود را با طرح این سؤال آغاز کرد که آیا حق‌ها ثابت هستند یا حق‌های جدید پیدا …

حکم اعدام برای قاچاقچیان مواد مخدر حذف شد. این مصوبه روز گذشته کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس بود که در صورت تصویب در صحن علنی و تأیید در شورای نگهبان، به منزله تحولی مهم خواهد بود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به جلسه دیروز کمیسیون گفت: اعضای کمیسیون قضایی در این جلسه و در جریان طرح اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب کردند تا حکم اعدام از مجازات برای حمل مواد مخدر حذف شود. وی افزود: بر اساس این مصوبه، حکم اعدام از مجازات‌های در …

اسلام با مسئله تنوع دیدگاه‌های سیاسی در دولت اسلامی چگونه برخورد می‌کند؟ آیا صاحبان آرای گوناگون، آزادی طرح نظریات خود را در دولت اسلامی دارند؟ آیا ولی امر آزادی انتخاب و پیروی از اندیشه‌های مختلف در مورد مسائل عمومی را به توده مردم می‌دهد؟ ضوابط اجرایی که در برابر این واقعیت امت را از لغزش محفوظ می‌دارد چیست؟… شبکه اجتهاد: از سخنرانی‌ها و اظهارنظرهای مرحوم آیت‌الله سید محمدحسین فضل الله کتابی تحت عنوان «فقیه و امت» تالیف شده که تاملاتی در اندیشه انقلابی و سیاسی و روش اجتهای امام خمینی (ره) را مطرح می‌کند. علامه فضل الله سوال‌های جدی و …

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه علامه طباطبایی دایره اختیارات حاکم اسلامی را در وضع قوانین متغییر در حیطه احکام مباح دانسته و بیان کرده که حاکم اسلامی می‌تواند حکم مباح را ممنوع یا مقید کند، گفت: ما معتقد هستیم که مبنای اختیارات حاکم اسلامی در وضع قوانین متغییر حتی در حیطه احکام مباح قاعده تزاحم است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی اکبریان، عضو هیأت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در همایش ملی جنیست و خانواده از نگاه علامه طباطبایی با اشاره به «اختیارت حاکم اسلامی در وضع احکام متغییر با نگاه …

استاد دانشگاه شهید بهشتی به تشریح قاعده فقهی تقدم حق الناس بر حق الله پرداخت و گفت: این قاعده باید در جای جای زندگی فردی و اجتماعی ما ظهور و بروز داشته باشد و در استنباط و استخراج احکام شرعی به آن پایبند باشیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رحیم نوبهار در دومین نشست از سلسله نشستهای علمی با موضوع «جلوه‌های حقوق مردم در حوزه عمومی» که در حسینیه مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی برگزار شد، به تبیین ابعاد اجتماعی حق الناس پرداخت و اظهار داشت: اهمیت حق الناس در شریعت اسلام تا جایی است که می‌توان گفت تقدم …

پژوهش «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد است با گزینش روایات عرصه سیاست و حکومت، از کتاب «غررالحکم»، و با دسته بندی و ایجاد نظام منطقی برای این روایات، نظامی از روایات تخصّصی گستره سیاست و حکومت را در راستای اداره مطلوب حکومت اسلامی، به محققان، سیاستمداران، کارگزاران و حاکمان اسلامی ارائه نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، پروژه «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد است روایات مستند به حضرت علی (ع) به عنوان تنها امامی که از حاکمیّتی مقتدر بر سراسر جهان اسلام برخوردار بوده و الگویی در حکومت‌داری سایر حاکمان و کارگزاران محسوب می‌شود را مدّ نظر قرار داده و با محوریّت کتاب …

این کتاب را می‌توان یک اثر نابِ پژوهشی دانست که از طرفی گسترۀ تحقیقی وسیعی دارد که مجموع هرآنچه که می‌تواند به پرسش اصلیِ این تحقیق مربوط شود را بررسی کرده و از سوی دیگر مبتنی بر مبانی اسلامی و وحیانی است. به گزارش شبکه اجتهاد، هنوز هم این سوال وجود دارد که بالاخره آیا دولت وظیفه دارد که مردم را به‌سمت بهشت هدایت کند یا خیر؟! این پرسشی است که از همان سال‌های ابتدایی شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی تا امروز از ابعاد گوناگون و به انحاء مختلف مطرح شده است و معمولاً هم پاسخ چندان محکم و روشنی به …

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه باید حقوق بین مردم و حکومت و وظایف متقابل این دو به روشنی و تبیین و ارائه شود، گفت: که طبق نامه حضرت امیر(علیه السلام) به مالک، مردم را در مقابل نظام، ستونی بدانید که باید این ستون را استوار نگه داشت، هیچ ستونی با موعظه و نصیحت ایستاده نمی‌ماند، باید با تلاش و کوشش این ستون را ایستاده نگه داشت، وقتی این ستون ایستاده باشد هر وزنی را می‌تواند تحمل کند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله جوادی آملی در دیدار رئیس و اعضای پیوسته انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه که در …

سید جمال الدین را می‌توان هم پایه گذار «احیای اسلامی سیاسی» و هم «یک نواندیش» خواند که به موازات قبول مبانی فکری مذهبی، به فکر نوگرایی بود که آن را در چارچوب باز بودن باب اجتهاد خواستار بود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی از جمله پژوهشگران پرکاری است که زندگی خود را وقف نشر آثار و افکار اندیشمندانی هم چون سید جمال الدین اسدآبادی کرده. تدوین، تحقیق و نشر مجموعه آثار سیدجمال الدین حسینی (افغانی) در ۱۰ جلد و در بیش از سه هزار صفحه، در ایران و مصر، یکی از خدمات ارزنده ایشان است. این مجموعه …

تفکر و تحقیق درباره سیاست و حکومت، سابقه‌ای طولانی دارد؛ اثر پیش‌روی کوشیده است با بررسی اندیشه‌های مختلف در این زمینه، اصول، مبانی و مسائل اصلی سیاسی را تببین نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، پژوهشکده تحقیقات اسلامی با همکاری انتشارات زمزم هدایت، کتاب «نظام سیاسی اسلام و رهبری دین در عصر غیبت» نوشته قدرت الله بهرامی را منتشر کرده است. این کتاب یک مقدمه و هشت فصل با عنوان‌های: «کلیات»، «اسلام و حکومت»، «اسلام و قانون‌گذاری»، «اهداف و وظایف حکومت اسلامی»، «مبانی نظری حکومت در عصر غیبت»، «ویژگی‌ها و اختیارات ولی فقیه» و «نقش مردم در حکومت اسلامی» دارد. نویسنده …

بحث درباره این مطلب است که آیا ولایت با «فقه» است یا «فقیه»؟ یعنى در سرپرستى و ولایت جامعه، کسى که ولایت می‌‌کند، فقیه است یا فقه؟ پاسخ این پرسش، به چگونگى برداشت ما از «ولایت فقه» و «ولایت فقیه» بر می‌‌گردد. شبکه اجتهاد: آنچه پیش روست مقاله‌ای است که از سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمد مهدی میرباقری استاد حوزه علمیه قم و رئیس فرهنگستان علوم اسلامی در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۳۷۴، درباره میراث حضرت امام (ره) یعنی مسأله مهم ولایت فقیه بدست آمده است. از مهمترین موضوعات این بحث، ارتباط گسترده «حکومت»، «فقه» و «حاکم» است. داشتن …

الآن آخوند حکومتی بودن به معنای آخوندی است که مسؤولیت می‌پذیرد، آخوندی که نسبت به مسائل حکومت اعتناء می‌کند و حتماَ یک ارزش است و باید یک ارزش باشد، ولی روحانیت هیچگاه نباید در تشکیلاتی وجیزه گوی یک تشکل یا کسی باشد و از حق و عدل و انصاف به خاطر اینکه اسم خودش پای کار است یا احیاناً منافع کوتاه مدتی در یک موضوع داشته باشد، کوتاه بیاید؛ چنانکه قاطبه روحانیت هم اینگونه نبوده‌اند، به ویژه روحانیانی که با حکومت همکاری بیشتری دارند، غالباَ اینگونه نیستند. به گزارش شبکه اجتهاد، فقه سیاسی شیعه در مقایسه با سایر نظام‌های سیاسی …

حجت‌الاسلام داود فیرحی این روزها کتاب «فقه و حکمرانی حزبی» را در دست انتشار دارد که به گفته وی تا نمایشگاه کتاب سال آتی روانه بازار نشر می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین داود فیرحی استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران از نگارش «فقه و حکمرانی حزبی» خبر داد و به ایبنا گفت: در این اثر تلاش کردم تا درباره پیدایش این «مفهوم و تحولاتش»، «اهمیت آن»، «رابطه فقه با تئوری‌های بازی» و «حزب و تئوری‌‌های بازی» توضیحاتی را ارائه دهم. وی ادامه داد: همچنین در کتاب درباره موضوعات دیگری چون احکام حزب در ایران، قانونگذاری حزب …

این تحقیق می‌کوشد تا ضمن توجه به پیشینه و مفاهیم این نظریه به بررسی شرایط تاریخی بپردازد که در تعامل با متن اندیشه‌ ولایت فقیه، امکانات درونی این نظریه را در مواجه‌ جدی با شرایط مدرن، پدیدار ساخته است. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «تحلیل گفتمان ولایت‌فقیه در نظام سیاسی ایران»، تألیف فائز دین‌پرست در ۲۶۳ صفحه توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) چاپ شده است. گفتمان ولایت فقیه که اصولاً پای در سنت شیعی دارد، در دنیای مدرن، حرکتی انقلابی در مقابل دولت شبه‌ مدرن اقتدارگرای پهلوی آفرید و نهایتاً تئوری مبنایی نظامی سیاسی شد؛ بی‌تردید دولتی مدرن می‌شود. ولایت …

این‌که یک کشور ۸۰ میلیون‌نفری را به فقیه بدهند راحت‌تر است یا  یک روستای ۵۰۰ نفری را؟ اگر آن‌جا ناممکن است، در این‌جا نیز ناممکن است؛ اگر امکان آن در استان نباشد، به طریق اولی در کشور هم ممکن نیست. این‌که یک روحانی فقیه بیاید زمام اقتصاد، سیاست و … همگی را بگیرد؛ چرا این را در قانون اساسی آوردید؟ بنابراین صد را ایجاد کردید؛ ۹۰ هم نزد ماست. شبکه اجتهاد: سید صمصام‌الدین قوامی در دوره کارشناسی، مدیریت صنعتی خوانده است. در سوابق وی، خدمت در سپاه و جهادسازندگی، مدیریت حوزه کرمان، مدیریت مدرسه معصومیه قم هم دیده می‌شود. وی …

حجت‌الاسلام ورعی استاد حوزه و دانشگاه معتقد است با استناد به پاره‌ای از آیات قرآن، روایات و سیره معصومین(ع) می‌شود حق مقاومت و نافرمانی مدنی را در جامعه اسلامی اثبات کرد. اما حجت‌الاسلام محمدی معتقد است باید بین نافرمانی مدنی تفکیک قائل شویم. به گزارش شبکه اجتهاد، مناظره علمی «حق انتقاد در حکومت اسلامی» با حضور حجت‌الاسلام دکتر علی محمدی، استاد حقوق جزا و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت‌الاسلام دکتر سیدجواد ورعی، استاد حوزه و دانشگاه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام ورعی گفت: هدف من از …

اگر بخواهیم نگاهی کلان به اندیشه سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی داشته باشیم باید بگوییم امروز وضعیت اندیشه سیاسی به نسبت دهه شصت اصلا قابل مقایسه نیست؛ چه از حیث نهادهای آموزشی و پژوهشی؛ چه تعداد اعضای هیات علمی و چه مجلات علمی پژوهشی. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با عنوان «بررسی وضعیت فکر سیاسی در ایران معاصر» به وضعیت اندیشه سیاسی در حوزه‌های علمیه پرداخت و روند رو به رشد این حوزه دانشی را نسبت به گذشته، امیدبخش ارزیابی …

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: فقیهی که بدون کمترین توجه به شرایط نه‌گانه ولی امر برای توافقنامه برجام اعلان تبریک و پیروزی بزرگ می‌کند او نمی‌تواند یک فقیه انقلابی بصیر باشد!. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله‌ علی‌اکبر سیفی مازندرانی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با صدور بیانیه‌ای برخی از معیارهای حوزه انقلابی را ذکر کرد. متن این بیانیه به شرح ذیل است: نمود و بروز گرایش انقلابی حوزه علمیه در عرصه علم و نظریه‌پردازی: بین فقها و مدرسین و اساتید و فضلا و محققین عبارت است از تفسیر صحیح و فقیهانه‌ی کتاب و سنت در …

نادرند مصری‌هایی که جرئت مخالفت با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مستبدّ مصر را داشته باشند. اما روحانیان در مقابل او قد علم کرده و سر به مخالفت گذاشته‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد از اکونومیست، دو سال می‌شود که داعش منشأ نگرانی، وحشت، خطر، کشتار و نابودی برای تمام جهان شده است. سیسی از روحانیان مصر درخواست کرده که با جهادگرایان داعشی به مبارزه بپردازند. به گفتۀ سیسی، برای مبارزه با این افراطی‌ها، به یک انقلاب مذهبی نیاز است و الازهر که قدیمی‌ترین مرکز آموزشی در جهان اهل‌سنّت است، باید پرچم‌دار این مبارزه باشد. اما روحانیان که سردستۀ آنها احمد طیب است، …

علمای کابل در دیدار با رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان، خواستار وضع مقررات در خصوص صدور فتواهای دینی در کشور شدند. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از رسانه‌ها، عالمان دینی شهر کابل ضمن ابراز حمایت قاطع از حکومت وحدت ملی، گفته‌اند که برخی چهره‌ها با آنکه هیچ آگاهی از دین ندارند ولی فتواهای دینی صادر می‌کنند که خود به نحوی مخدوش کردن چهره دین مقدس اسلام است. بنابراین گزارش، خطبای مساجد کابل از حکومت افغانستان خواسته‌اند که جلو چنین کارها را در کشور بگیرند و برای صدور فتوای دینی، مقرره و قوانین مشخص وضع کند. آنان همچنین خواستار …

شبکه اجتهاد:  تذکر بی‌سابقه یک مرجع تقلید به شورای نگهبان، مبنی بر عدم دخالت در کار مرجعیت، حادثه‌ای غیرمنتظره در مجامع فقهی و حوزوی بود. در این رابطه، با آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی، از اساتید باسابقه در حوزه علمیه قم گفتگو کردیم. او در این گفتگو، نظرات جالبی را در دفاع از مرجعیت بیان کرد. به نظر حضرت‌عالی، به‌طورکلی، موضوع‌شناسی احکام، از شئون مرجعیت است یا شورای نگهبان یا عامه مکلفین؟ آیت‌الله گرامی: موضوعات دو دسته هستند. یک دسته از آن‌ها صرفاً عرفی است و به فقیه ربطی ندارد و هر کسی باید خودش تحقیق کند. حتی اگر فقیه نظری …

حجت‌الاسلام والمسلمین ارسطا با بیان اینکه بعد از انقلاب منظور از ولایت فقیه، ولایت بر زعامت بوده است، به بررسی دو معنا برای اصطلاح ولایت مطلقه پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا در چهارمین جلسه از دوره آموزشی مبانی ولایت فقیه که در مرکز همایش‌های غدیر برگزار شد، اظهار داشت: یکی از مباحث قانون اساسی، مسأله ولایت فقیه است؛ یک تصور ابتدایی از آغاز انقلاب درباره ولایت مطلقه وجود داشت که می‌گفتند ولایت مطلقه، مطلقه است و ولی فقیه موظف نیست در چارچوب قانون اساسی حرکت کند و ولی فقیه هر موقع مصلحت تشخیص دهد، می‌تواند طبق …

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: حوزه‌ای که امام (ره) در منشور روحانیت در نظر دارد، حوزه‌ای است که برای اداره جامعه و مسائل روز حرف برای گفتن داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسرو پناه، در جلسه باز خوانی و تبیین منشور روحانیت امام خمینی (ره) که در مدرسه علمیه آیت‌الله مجتهدی تهران برگزار شد، بیان کرد: برگزاری جلسات باز خوانی منشور روحانیت تدبیر عاقلانه‌ای است زیرا این منشور یک چشم انداز کلی از وضعیت گذشته حال وباید‌ها ونباید‌های حوزه ارائه می‌کند. رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: امام (ره) در ابتدای …

وظیفه شورای نگهبان تطبیق امور ثابت شریعت بر امور متغیر است؛ چرا که شورای نگهبان ابزار حاکمیتِ شریعت برای شرعی شدن قوانین عرفی است. به‌بیان دیگر شورای نگهبان حق جعل قانون ندارد. شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد اصطلاح «ثابت و متغیر» به‌عنوان یک مبنای مصرّح جهت حضور فقه شیعه در امور سیاسی و اجتماعی، به اندیشه محقق نائینی در کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» بازمی‌گردد.[۱] البته تفکیک دو حوزه امور ثابت/ متغیر در متن فقه از دیرباز وجود داشته است. در سنت فقه، امور ثابت و دائمی بیشتر در بخش عبادات و امور متغیر و سیال در بخش معاملات …