آخرین اخبار

مدیر گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی گفت: گرچه تلاش کسانی که طرح جدید بانکداری اسلامی را آماده کرده‌اند، مأجور و مشکور بوده اما واقعیت آن است که این طرح ساختار بانکداری را دگرگون نکرده، بلکه رفرمی را در همان ساختار غلط ربوی پدید آورده که قطعاً این مساله راهگشا نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر غلامعلی معصومی نیا در خصوص هدف از صدور بیانیه جمعی از اساتید اقتصاد حوزه در خصوص طرح جدید بانکداری اسلامی و اشکالات وارده به آن اظهار داشت: با توجه به این که ما یک حکومت اسلامی تاسیس کرده ایم باید به …

برداشت نادرست از آموزه‌های دین (آموزه چند همسری، قوامیت، اجازه زوجه از زوج، توجه به عفت ورزی، ولایت پدر در ازدواج دختر) در بین مردان زمینه ساز خشونت علیه زنان شده است. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از کانال تگرامی طلبه بانو، نشست چالشی «برداشت‌های ناصواب از منابع احکام در زمینه‌سازی خشونت علیه زنان» ۸ مهر، در پژوهشگاه جامعه الزهرا(س) قم با حضور طلاب خواهر برگزار شد. چکیده‌ای از این نشست بدون دخل و تصرفی پیش‌رویتان قرار می‌گیرد. فقهاء فتوا به جواز تعدد زوجه داده و مرد مطابق این آیه و فتوای فقهی مجاز است بیش از یک همسر …

برای گردشگری دینی باید شعاری دقیق پیدا کنیم، عبارت “انسان گردشگر دینی معاصر” می‌تواند یک شعار مهم و اساسی تلقی شود ما می‌باید بر این شعار تمرکز کنیم و آن را به صورت دقیق تعریف نماییم و عملیات گردشگری را با دو بعد حقوقی و فرهنگی بر اساس مؤلفه‌ها، اقتضائات و الزامات آن تحقق ببخشیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در نشست علمی «گردشگری و انسان دینی معاصر با رویکرد حقوقی» که در سالن کنفرانس علامه طباطبایی(ره) مرکز همایش‌های غدیر قم برگزار شد، گفت: زیبایی رفتار در قبال انسان، کسب معرفت به خداوند از رهگذر آیات او، …

با حضور و سخنرانی آیت‌الله مکارم شیرازی و جمعی از اساتید و مسئولین حوزه، بیستمین اجلاسیه اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با عنوان «رسالت اساتید در هدایت تربیتی و علمی» در سالن همایش مدرسه امام کاظم (ع) قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، به‌منظور تجلیل از اساتید مکرم حوزه علمیه قم، بیستمین اجلاسیه اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با عنوان «رسالت اساتید در هدایت تربیتی و علمی» با استقبال جمع کثیری از اساتید حوزه علمیه قم در سالن همایش مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد. بر اساس این گزارش: در این اجلاسیه که تعدادی …

یک استاد حوزه علمیه گفت: اگر فقه مبتنی بر آیات و روایات بوده و با اخلاق مطابقت داشته باشد، می‌تواند پاسخگوی مسایل زمان باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدینی در خصوص رابطه اخلاق و فقه، اظهار کرد: فقه در گذشته، اخلاقی بود، ولی بعد از ماشینی شدن امور، به نوعی از اخلاق فاصله گرفت؛ بنابراین امکان دارد امروزه بعضی از امور فقهی با اخلاق مطابقت نداشته باشد؛ فقه مدرن، فقهی است که مطابق با اخلاق باشد. وی ادامه داد: اگر بتوانیم امور فقهی را اخلاقی ساخته و در جامعه گسترش دهیم، افرادی پیرو آن خواهند شد. اگر …

رئیس انجمن حدیث حوزه با تأکید بر ظرفیت قرآن و حدیث برای تمدن‌سازی و تحقق این تمدن در قرون اولیه تاریخ اسلام به بیان راهکاری خود در راستای کاربردی‌سازی مطالعات قرآن و حدیث در عصر حاضر پرداخت و از روش فهم پلکانی روایات به عنوان روش نوینی در فرایند فهم حدیث یاد کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالهادی مسعودی، قائم‌مقام دانشگاه قرآن و حدیث، در گفتگویی به بحث پیرامون راهکارها و لوازم کاربردی‌سازی مطالعات قرآن و حدیث پرداخته و پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است. یکی از سؤالاتی که امروزه در مجامع علمی زیاد مطرح می‌شود این است …

شبکه اجتهاد: هرچند مهر ماه سرآغاز فصل خزان است اما در کشور ما و بسیاری از کشور‌های دنیا، آغاز بهار علم است. علمی که به فرموده پیامبر «حیات اسلام و ستون ایمان است» و خدای متعال اجر معلمان و متعلمان را متکفل شده است. «العلم حیاهالإسلام و عماد الإیمان و من علم علما أتم اللَّه له أجره و من تعلّم فعمل علّمه اللَّه ما لم یعلم». مهرماه امسال آغاز نهمین سال درس خارج استاد سید حسن خمینی است؛ درسی که از مهر ۱۳۸۹ در مدرسه دارالشفاء -که کانون علم در شهر مقدس قم است- آغاز و تا کنون ادامه دارد. …

شبکه اجتهاد: منزلت روحانیت متاثر از تحولات جهانی عصر جدید و شرایط پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است و احساس مساله بودگی در آن در چند سال اخیر زیاد شده است. فارغ از ارزیابی‌های شتاب زده درباره کاهش آن و لزوم نگاه دقیق تر بدان، کشف عوامل موثر بر آن نیز بسیار قابل توجه است. موسسه صراط مبین در راستای توجه به این مساله کتابی با عنوان “بررسی وضعیت و راهکارهای ارتقاء منزلت روحانیت” به همت حجت الاسلام وحید نجفی منتشر نموده است. بخش‌هایی از این کتاب با رجوع به اندیشمندان حوزوی و مصاحبه با …

«…آنچه ما شاهدش هستیم، امتیازها و نرمش‌های بی‌پایان اخوان در مقابل غرب است. می‌توان به‌سادگی تصور کرد این امتیازات نشانۀ خودفروختگی سران جماعت است. اما باید دید امتیازاتی که اخوان به غرب در جهان عرب داده است، مابازایش کجا وصول می‌شود. تصویری که ما در این کتاب با آن مواجه می‌شویم، آدرس خوبی برای وجوهِ مفقودشده است. دولتی که قرار بود روزی در قاهره و دمشق سر برآورد، در ازای وجوه پرداخت‌شده، در حال به‌دست‌گرفتنِ زمام بیش از ۲۰میلیون مسلمان ساکن در وین تا سانفرانسیسکو است. آنچه برای ما روابط اخوان با غرب تلقی می‌شود، کم‌وبیش روابط دولتی است که …

شبکه اجتهاد: اقتصاد آشفته کشور که موجب شده در ماه‌های اخیر معیشت بسیاری از خانواده‌ها با درآمد متوسط دچار نوسان شود در هفته‌های اخیر با اجرای طرح‌های مختلف برای کنترل بازار روبه رو بوده است. کشف انبارهای اجناس مختلف، دستورات متنوع برای کنترل بازار ارز، پیشنهاد افزایش وام مسکن و البته پیش‌فروش خودرو توسط دو خودروساز بزرگ از اقداماتی است که توسط سیاست‌گذاران اقتصادی کشور انجام شده است. اما مورد اخیر، یعنی فروش خودرو از سوی خودروسازان بازتاب گسترده‌ای در جامعه داشت. بسیاری از فعالان در فضای مجازی نسبت به شیوه فروش آن انتقاد کردند. این انتقادها از آن رو …

شبکه اجتهاد: مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات مورخ ۹۷/۶/۳۱ با عنوان «حدود تأثیر زمان و مکان» از استاد آیت‌الله جعفر سبحانی به طبع رسید. گویا این مقاله نقدی بود بر سمینار «امکان‌سنجی برابری دیه زن و مرد» که در مشهد با ابتکار معاونت محترم ریاست جمهوری در امور زنان، سرکار خانم دکتر ابتکار در تاریخ ۲۸/۵/۹۷ برگزارشد. آیت‌الله سبحانی در دو شماره در روزنامه اطلاعات محتوای آن سمینار را به نقد گذاشتند: یکی در پاسخ استاد سروش محلاتی در مورد مسئله «تساوی دیه زن و مرد» و مقاله دوم در پاسخ نگارنده که در میزگردی با عنوان «ضرورت اجتهاد مجدد و …

بنده معتقد به تحول در متون هستم؛ اما تحول در متون، به‌معنای عوض کردن متون نیست. بنده معتقدم اولویت اول این است که همین کتاب‌های موجود خوانده شود؛ اما لازم نباشد که طلاب از ابتدا تا آخر آن‌ها را بخوانند. می‌شود بخشی از این کتب را حذف کرد و حذفیات را برای تکمیل مطالعات بگذارند تا طلبه بتواند جاهای خوب آن را بخواند. ما امروز در حوزه کسانی را داریم که بتوانند مکاسب، رسائل و کفایه به‌روز بنویسند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست از فضلا و اساتید حوزه علمیه قم است که عضویت در جامعه مدرسین حوزه …

آیت‌الله مکارم شیرازی تصریح کرد: چرا زندان‌‌‌ها  را پر و ما را بدنام‌ می‌کنید؟ دستگاه قضایی باید مطابق احکام اسلامی باشد؛ چرا عده‌‌ای بر خلاف احکام اسلامی زندانی‌ می‌شوند؟ امیدواریم مسئولان دستگاه قضا با حوزویان نشسته و مشکلات موجود را مرتفع ساخته تا مردم سرگردان نباشند به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله نثر مکارم شیرازی در درس خارج فقه در مسجد اعظم قم به بیان اشکالاتی به دستگاه قضا اشاره کرد و گفت: در حال حاضر عده‌‌ای از جوانان بی گناه به واسطه مسئله مهریه در زندان به سر‌ می‌برند که اشکالاتی در این موضوع وجود دارد. ایشان با بیان این …

اینجانب از شما و مسئولان محترم اقتصادی می‌خواهم که تا دیر نشده و اعتماد مردم به طور کامل سلب نشده است، با کمک گرفتن از کارشناسان دلسوز و متعهد و میدان دادن به جوانان نخبه و پرکار و انقلابی و خوش‌ذوق اقدامی جدی و عملی برای کم کردن مشکلات مردم گرفته شود. به گزارش شبکه اجتهاد، متن نامه آیت‌الله سید محمدعلی علوی گرگانی به حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری، در رابطه با مشکلات اقتصادی و معیشت به شرح زیر است: بسمه‌تعالی حضور محترم جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای روحانی ریاست محترم جمهور سلام‌علیکم همان‌گونه که حضرتعالی می‌دانید، مشکلات اقتصادی …

حوزه علمیه باید بیدار باشد و با تمام قوا با این قرارداد مخالفت کند ،‌ نمی‌گذاریم قرارداد FATF امضا شود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله حسین نوری همدانی پیش از ظهر امروز در درس خارج فقه در مسجد اعظم قم، اظهار داشت: توجه همیشگی حوزه به مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه لازم است؛ چراکه نظام ما بر اساس اسلام به وجود آمده و‌ نمی‌توان بی توجه بود؛ مردم‌ می‌گویند نظام را شما به وجود آوردید و باید به مسائل جامعه نظارت داشته باشید؛ امروز جریانات سکه، دلار، خودرو و … اضطراباتی را در جامعه به وجود آورد است که باید …

چنانچه توصیه بر آن است که می‌توان با نظارت دقیق‌تر مانع از صوری‌سازی تسهیلات مشارکتی شد، آیا نمی‌توان این مکانیسم نظارتی را برای تسهیلات مبادله‌ای بکار گرفت؟ شبکه اجتهاد: پس از تهیه طرح «قانون جامع بانکداری جمهوری اسلامی ایران» از تلفیق و تجمیع سه طرح «طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران»، «طرح بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران»، «طرح تاسیس بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران» و یک لایحه «اصلاح قانون پولی و بانکی کشور» توسط جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در برخی از مجامع علمی بحث‌ها و نقدهایی نسبت به این طرح ایراد شده است. جدیدترین این واکنش‌ها ارسال نامه‌ای از …

رئیس مجمع‌جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: مسئله عجیب در این میان آن است که در فعالیت‌های تقریبی مشکل چندانی با خارجی‌ها نداریم و متأسفانه بیشترین مشکلات از ناحیه داخل است و برخی نهادها و عناصر داخلی در این خصوص مانع‌تراشی می‌کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی در خاندانی از دیار سلطان آباد اراک دیده به جهان گشود. پدر وی مرحوم آیت‌الله‌ حاج شیخ حبیب‌الله اراکى از فقهای وارسته و برجسته عصر خود بود. او که دارای روحیه‌ای انقلابی و ضد استکباری بود به دلیل درگیری‌ای که با خاندان پهلوی به پیدا کرد به کشور عراق مهاجرت کرد، لذا …

شبکه اجتهاد: تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام شرعى، عامل مهمى است که حضرت امام خمینى(قدس سره) بر آن تأکید داشتند. در این مقاله توضیحاتى در کیفیت تأثیر آن دو عامل انجام گرفته است. جاى تردید نیست که شرایط زندگى که از آن به «زمان و مکان» تعبیر می‌کنند، در استنباط حکم شرعى از کتاب و سنّت تأثیر بسزایى دارد، ولى آنچه که مهم است، آشنایى با حدود تأثیر این دو عامل است. گاهى تصوّر می‌شود مسأله «ارث زن»، و یا «طلاق» و یا «دیه» او، مشکلى در جامعه پدید آورده و باید به کمک همین قاعده که مورد …

شبکه اجتهاد: در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ و ادامهٔ کم‌رمق آن در اوایل تابستان ۹۷، شاید برای اولین بار در تاریخ چهل‌سالهٔ جمهوری اسلامی، حوزه و روحانیت به‌صورت واضح و مستقیم در شعارهای مردم مورد هجمه قرار گرفت. بی‌شک یکی از ریشه‌های این هجمه وجود ذهنیت این‌همانی میان حوزه و حکومت است؛ مسأله‌ای که مباحثات آن را در قالب یک پروندهٔ ویژه در مصاحبه با صاحب‌نظران مورد بررسی قرار داد. اما شاید بتوان مسأله را از یک زاویهٔ دیگر نیز مورد بررسی قرار داد و آن سهم تأثیر کم‌کاری یا کج‌کاری مؤسسات علمی و پژوهشی زیرمجموعه یا مرتبط به حوزهٔ علمیه …

عضو جامعه مدرسین کتب فقهی و اصولی حوزه را نیازمند تحول بر اساس نیازهای روز دانست و گفت: به برکت کار علمای بزرگ شیعه علم پیشرفت کرده است، وقتی که علم پیشرفت کرد ما نمی‌توانیم در گذشته توقف کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدمهدی شب زنده دار عضو فقهای شورای نگهبان در نخستین جلسه درس “الفائق فی الاصول” که در مسجد  اعظم قم برگزار شد، تحول در امور آموزشی حوزه را امری ضروری و لازم دانست و گفت: اگر روزی حوزه به این نتیجه رسید و امکانات آن اجازه داد واقعا باید در کتب فقهی و اصولی علی رغم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: عبدالحسین خسروپناه استاد و پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در بخش اول گفتگوی خود به تشریح دیدگاه‌های خود درباره «فقه اجتماعی» و برخی مسائل روز جامعه پرداخت. او با تأکید بر اینکه فقه باید و حتماً با توجه به مسائلی که مبتلا‌به جامعه است ساختارمند شود، گفته است: امروزه علوم انسانی در جامعه ما رشد کرده، پس باید فقه اقتصاد، فقه تربیت، فقه سیاست، فقه امنیت، فقه دفاع و … را داشته باشیم و با همین میراث فقهی هم باید یک نظام اجتماعی ساخته و تدوین شود. حوزه‌های علمیه باید به …

شبکه اجتهاد: کودک ما، هم‌اینک، فرصت چهل ساله دیگری در اختیار ندارد. به سرعت و با جدّیت، باید فکری کرد. هم‌اکنون هر یک ساعت بایستی به اندازۀ یک سال پیش رفت!؛ که: الفرصه تمّر مرّ السحاب. پرده اول: چهل ساله چهار ساله! انسان چهل ساله‌ای را تصور کنید که به اندازه سن تقویمی خود رشد نکرده و اگرچه چهل سال دارد اما به مانند یک کودک چهار ساله است یعنی درطول زمان چهل ساله، تنها به اندازه چهار سال رشد کرده؛ نه از جهات قوای فکری و ذهنی و نه قوای جسمی و رفتاری و نه قوای روحی و روانی …

یک وکیل دادگستری گفت: به جای حذف سکه از مهریه باید بیمه مهریه را با مطالعات همه جانبه اجرایی کنیم و در عین حال با استفاده از مکانیزم میانجیگری در زمان بروز اختلاف و قبل از اینکه زوج بازداشت شود، به صورت توافقی این اختلافات را به حداقل برسانیم. به گزارش شبکه اجتهاد، علی نجفی توانا  با اشاره به مطرح شدن حذف سکه از مهریه به ایسنا گفت: بحث مهریه از مباحث چالش برانگیز مربوط به روابط سنتی و خانوادگی در پرتو اصول فقه و ضوابط دینی است که جز با مطالعه و بررسی کافی و لحاظ کردن شرایط اجتماعی …

کتاب «درآمدی بر مبانی وحدت اسلامی، فرصت‌ها و چالش‌ها» اثر جدید حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری از سوی انتشارات دانشگاه مذاهب اسلامی چاپ و منتشر گردید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «درآمدی بر مبانی وحدت اسلامی، فرصت‌ها و چالش‌ها» تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در هفت فصل توسط انتشارات دانشگاه چاپ و روانه بازار نشر شده است. عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی امام خمینی(ره) و نویسنده اثر در فصول هفت‌گانه کتاب توجه و تاکید بر مباحث ذیل کرده است: ۱– مفهوم شناسی وحدت و تقریب و مولفه‌ها …

پژوهشگر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اهم فعالیت‌ها و پژوهش‌های فقهی در دست اقدام در این گروه را تبیین کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالحسین یداللهی پژوهشگر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به معرفی فعالیت‌ها و کارهای در دست اقدام خود در این گروه اشاره و عنوان کرد: این پژهش‌ها به همت بنده و جمعی از پژوهشگران این گروه تالیف و روانه بازار نشر شده است. وی با بیان اینکه گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با هدف پژوهش‌های فقهی و اصولی و تصحیح و …

مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) با اشاره به برتری حکم ولی فقیه بر سایر مجتهدان در برخورد با احتکار اظهار کرد: محتکران در روایات بسیاری مذمت شده‎اند؛ در روایتی از نبی گرامی اسلام(ص) آمده است:‌ «هر کس طعامی و کالایی را بخرد و چهل روز برای ایجاد گرانی نگه دارد و بعد به قیمت بالاتر بفروشد و درآمد آن را هم در راه خدا صدقه بدهد کفاره احتکار خود را نداده است». به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین صادق زینی، مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) که کتابی با عنوان «درسنامه احکام بازار» را به …

استاد حوزه دیدگاه اسلام نسبت به مدیریت خانواده را مطرح و در آن دو اصل «قوامیت» و «ولایت» را مهم برشمرد و تأکید کرد: قوامیت نسبت به همسر و ولایت نسبت به فرزندان مطرح می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بستان، استاد حوزه و دانشگاه در دوره «دروس خارج فقه نظام‌های اسلامی»، موضوع قوامیت در هندسه کلی نظام خانواده در اسلام را مورد کنکاش قرار داد و با یادآوری این موضوع که هسته مرکزی خانواده را همسران تشکیل می‌دهند، عنوان کرد: میان همسران مناسباتی وجود دارد که از میان آن ساختار به وجود می‌آید. وی یکی از ساختارهای …

در بحث اجتهاد و تقلید گفتیم معیار اعلمیت، اقواییت در استنباط است؛ حتی طبق این نظریه ما به تجزی در اجتهاد قائل نیستیم چون تجزی در اجتهاد معنا ندارد؛ این آقا یا قوه استنباط دارد یا ندارد؛ اگر قوه استنباط دارد در هر کتابی وارد بشود همین است؛ بله تجزیه در فعلیت اجتهاد است؛ کسی در کتاب حج کار کرده است و در مکاسب کار نکرده است؛ این فعلیت است اما تجزی در اجتهاد که قوه استنباط در این کتاب داشته باشد و در آن کتاب نداشته باشد اصل این حرف غلط است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله سید محمدجواد …

درباره انگیزه مخالفت و اعتراض امام حسین(ع) چندین نظریه بیان شده است و همه نظریات در یک امر مشترک هستند که امام برای اثبات حقانیت شیعه وارد عمل شده است و تمام هویت و حرکت به این خاطر بوده است که امام می‌خواسته است که شیعه را سرافراز کند و حق شیعه را بگیرد اما حرکت امام حسین(ع) فراتر از این قضایا بوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، علیرضا واسعی، دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست «دمی با مکتب عاشورا» که به همت کانون بعثت اخلاق مشهد با حضور علاقه‌مندان برگزار شد، با اشاره به وجود واژه‌هایی مانند …

یکی از علمایی که در چند سال گذشته در حوزه «فقه مضاف» درس‌های مفصلی را برای طلاب ارائه داده است، حجت‌الاسلام محسن اراکی است. او پیش از این جلسات زیادی را با موضوع «فقه فرهنگ»، «فقه شهرسازی» و … برگزار کرده است و پنجشنبه هفته گذشته نیز اولین جلسه از مباحث «فقه نظام خانواده» را در قم تشکیل داده است. در این نوشته گزارشی از جلسه اول این بحث را می‌خوانیم. به گزارش شبکه اجتهاد، اراکی بحث خود را با تعریف واژگان شروع کرد. او درباره واژه «فقه» گفت: مراد از فقه یعنی علمالفقه که عبارت است از «العلم باحکام …