آخرین اخبار

شبکه اجتهاد: ۱- طب سنتی، ایرانی و اسلامی: یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر به صورت خاص مورد توجه قرار گرفته و دیدگاه‌های موافق یا مخالف را متوجه خود ساخته، موضوع «طب اسلامی» است. در کنار آن و همزمان، موضوع «طب سنتی» که گاه به صورت خاص‌تر با عنوان «طب ایرانی» نیز از آن نام برده می‌شود، محل بحث و مناقشه قرار می‌گیرد. اینکه به رغم پیشینه‌ درازی که این عناوین و موضوعات، به ویژه طب سنتی داشته است، چرا و چگونه در سال‌های اخیر به آنها دامن زده شده و می‌شود و حتی اخیرا در برخی مراکز رسمی …

استاد حوزه و دانشگاه در تبیین نسبت معنویت و فقاهت گفت: اگر نسبت بین معنویت و فقاهت از منظر نصوص دینی و نه صرفاً کتب فقهی و رساله‌های عملیه سنجیده شود، معنویت عین فقاهت و فقاهت عین معنویت اسلامی خواهد بود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه، در نشست علمی «نسبت معنویت با فقه»، با اشاره به تلقی خود از معنویت و فقه، گفت: قدر متقن مؤلفه‌های بینشی معنویت، اعتقاد به ماوراء طبیعت و حداقل عبور از مرز ماتریالیسم است. باور به هدفمندی طبیعت و …

شبکه اجتهاد: متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد اوج‌گیری جریانات شبه‌علمی و خرافی در بین برخی طلاب و پژوهشگران عرصه طب سنتی – اسلامی هستیم، این جریانات با چنگ اندازی به میراث یونان باستان و با استنادهای بی‌ضابطه‌ به مرویات طبی و با روش‌های غیر علمی و اثبات نشده، مدعی درمان امراض جسمی و روحی شده‌اند و از همین طریق مبالغ هنگفتی را بابت آموزش و درمان از مردم اخذ کرده‌اند و به نام اهل بیت (ع)، خرافات یونان باستان را ترویج و به آن رنگ اسلامی زده‌اند. متن پیش رو سلسله یادداشت‌ها و نقدهای استاد احمدحسین شریفی در موضوع تنجیم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد سید محمدمهدی میرباقری روز جمعه چهارم تیرماه ۱۴۰۰ با حضور در منزل استاد سید احمد مددی با ایشان دیدار و گفتگو کرد. این جلسه با تکریم و تجلیل اساتید از یکدیگر آغاز شد و به‌سرعت بحث علمی شروع گردید و عمدتاً به بیان شیوا و عالمانه استاد مددی در حوزه‌های مختلف تاریخ، حدیث شناسی و روش شناسی تفقه گذشت و تا حدود اذان ظهر ادامه داشت. کسانی که با استاد مددی آشنا هستند می‌دانند بیان رسا و دل‌نشین، اطلاعات جامع و دقیق در زمینه‌های مختلف، تحلیل‌های عمیق و ریشه‌ای، نگاه فرایندی در تاریخ تفکر و همچنین …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکم. مبانی انقلاب اسلامی مانند هر حرکت سیاسی-اجتماعی دیگر باید در سه ساحت تعریف شده و از سایر انقلاب‌ها متمایز گردد: الف: وضعیت موجود جامعه، اجزای آن و نهادهای اجتماعی؛ ارزش‌ها، اندیشه‌ها، فرهنگ‌ها، نظام سیاسی و نظام اجتماعی حاکم بر جامعه‌ی امروز چیست؟ ب: وضعیت مطلوب و آرمانی جامعه؛ چه تصویر واقعی و عینی از جامعه‌ی آرمانی وجود دارد؟ چه روابطی میان اجزای جامعه‌ی آرمانی برقرار است؟ جایگاه عدالت، آزادی، مالکیت، ثروت، قدرت و … در این جامعه کجاست؟ آیا در جامعه‌ی آرمانی، باز هم شاهد ارتکاب جرم هستیم؟ آیا در جامعه‌ی آرمانی، ظلم وجود دارد؟ ج: …

شبکه اجتهاد: برخی معتقدند علم اصول و مباحث مختلف آن در طی دویست سال اخیر تورمی بیش از اندازه و نیاز فقه به آن پیدا کرده است؛ به این معنا که یا بسیاری از بحث‌های آن دارای ثمره‌‌ای علمی در مباحث اصلی و سنتی اصول فقه نیست و یا اینکه ثمره‌‌ای در مباحث اجتهادی فقه و فتوا ندارد. درستی و یا نادرستی این داوری را باید در جای خود بررسی کرد. منتهی یک نکته معمولا در این تحلیل و ارزیابی مورد غفلت قرار می‌گیرد و آن اینکه علم اصول تنها مجموعه‌‌ای از مباحثی نیست که در خدمت حجیت در فقه …

استادیار جامعه المصطفی در گفت‌وگویی به معرفی طرح نظام عناصر دین پرداخت و گفت: «نظام عناصر دین» عنوان طرحی پژوهشی است که به دنبال کشف درختواره روابط میان عناصر معارف دین به شکل جامع و مستند است. اختصاصی شبکه اجتهاد: ضرورت نگاه منظومه‌ای به دین، امری است که امروزه کمتر اندیشمندی در آن تردید می‌کند. توجه به برخی از ابعاد و تعالیم دینی و نادیده گرفتن ابعاد و آموزه‌های دیگری که به نحوی با موارد دیده شده در ارتباط هستند، خطری است که کمترین آسیب آن، عدم وصول به اهداف دین است. تأکید بر این نکته در سخنان بزرگان به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اعتبار شهر قم و شهرت تاریخی و مذهبی قم سبب توجه به این شهر در مآخذ مختلف تاریخی از قرن دوم هجری به این سوی شده است، به‌طوری که در بیشتر کتاب‌های جغرافیایی نوشته شده در قرن‌های چهارم و پنجم هجری و بعد از آن از این شهر که قدری در مذهب متفاوت با بلاد دیگر بوده، یاد شده و به‌ویژه روی تشیع آن و نیز ویژگی عربی آن با حضور اشعری‌ها، تأکید شده است. نگارش «تاریخ قم» در قرن چهارم آن هم به شکل کاملاً علمی و با اسلوبی ممتاز، در مقایسه با دیگر تواریخ محلی …

شبکه اجتهاد: متون و آثار علمی را از یک جهت به دو دسته می‌توان تقسیم کرد؛ متون آموزشی و متون پژوهشی. این متون با توجه به جامعه مخاطب خویش، اقتضائات و ویژگی‌های خاصی را می‌طلبند که باید در هرکدام از آن‌ها رعایت شود و تخطی از این قوانین و قرار دادن هر کدام از این متون به‌جای دیگری نه‌تنها مفید نخواهد بود بلکه آثار سوئی را به همراه خواهد داشت. هدف از تدوین و تألیف متون آموزشی آشنائی دانش‌پژوهان یک علم با معارف آن است از همین رو باید در نگارش و بیان موضوعات اصالت را به مخاطبی داد که …

دروس خارج فقه سلامت، برای سومین سال متوالی در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ توسط اساتید برجسته حوزه علمیه خراسان مهدی مروارید، سید هادی مرتضوی، محمد مروارید، محسن ملکی و محمدحسن ربانی بیرجندی برگزار می‌شود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد ضیاء روحانی، دبیر هیئت اندیشه‌ورز دین، سلامت و سبک زندگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان در گفتگو با «اجتهاد» پیرامون برگزاری دروس خارج فقه سلامت در حوزه علمیه مشهد، گفت: از ابتدای فعالیت هیئت اندیشه‌ورز دین سلامت و سبک زندگی، بر اساس منویات مقام معظم رهبری و تأکیدات بزرگان حوزه علمیه، توجه به موضوعات جدید و مسائل مستحدثه در فضای حوزوی …

شبکه اجتهاد: شاگردان امامان علیهم‌السلام، مانند سایر مردم در آن زمان دارای شغل و کسب و تجارت بوده‌اند. این واقعیت برای یک کاسب وجود دارد که به هر اندازه از کارش بزند و به اموری دیگر مانند تعلیم و تعلم دین بپردازد، همان اندازه از کاسبی و کسب مال دور می‌شود. شاید به همین دلیل باشد که امامان گوش‌زد می‌کنند که خداوند یار و ضامن روزی متعلمین است و بدین دلگرمی، نگرانی رزق و روزی را در آنان کاهش می‌دهند که البته این نکته، شغل‌داشتن را پیش‌فرض گرفته است و نگفته کار و کاسبی را رها کنند. در مورد شغل …

نمایه دروس «خارج فقه و اصول»، «خارج فقه معاصر»، و «تفسیر تخصصی» سطح چهار حوزه علمیه خراسان در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به‌ منظور برنامه‌ریزی و انتخاب درس مورد نظر طلاب، منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، فهرست دروس خارج فقه و اصول، فقه معاصر و تفسیر تخصصی سطح چهار حوزه علمیه خراسان در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بر اساس نام استاد، نام درس، موضوع درس، مکان و زمان نمایه شد. در این نمایه که از سوی مدرسه عالی سطح چهار حوزه علمیه خراسان منتشر شده است، اطلاعات ۳۱ درس خارج فقه، ۳۰ درس خارج اصول، ۲۱ درس خارج فقه معاصر و …

همایش ملی کتاب سال بانوان به همت جامعهالزهرا و برخی دیگر از مراکز حوزوی و علمی برگزار می‌شود. محور ویژه این همایش، آثار منتشرشده (بانوان و آقایان) با موضوع زن و خانواده است. به گزارش شبکه اجتهاد، شرایط آثار ارسال شده به دبیرخانه این همایش عبارت است از: ۱. آثار منتشرشده بانوان اعم از تألیف، ترجمه و تصحیح در عرصه علوم انسانی- اسلامی؛ ۲. مقالات علمی- پژوهشی منتشرشده بانوان در عرصه علوم انسانی- اسلامی؛ ۳. رساله‌های دفاع‌شده سطح ۴ و دکتری بانوان در عرصه علوم انسانی- اسلامی. موضوعات آثار شامل موارد «تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، منطق، فلسفه و …

شبکه اجتهاد: مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه خراسان با حضور اعضای شورای عالی و مدیران این حوزه و حضرات آیات، اساتید و مسئولان مدارس با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی در محل مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد. [easy_image_gallery gallery=”191″]

شبکه اجتهاد: در پی درگذشت آیت‌الله سیدمحمدسعید حکیم، یکی از ۴ مرجع تقلید برجسته حوزه علمیه نجف اشرف، دولت سعودی از کانال سفارتخانه این کشور در بغداد و همچنین رابطه العالم الاسلامی، درگذشت این مرجع تقلید شیعیان عراق را تسلیت گفت. این رفتار متفاوت و خارج از پروتکل سعودی‌ها در برابر حوزه‌های علمی شیعی، ریشه در تغییر سیاست سعودی در برابر عراق در ماه‌های اخیر و گسترش معنادار روابط فیمابین دوکشور، پس از روی کار آمدن دولت مصطفی الکاظمی در عراق دارد. به عبارت دقیق‌تر این تسلیت مقامات سعودی بیش از یک تسلیت عادی و طبیعی است. زیرا عمده توجه …

شبکه اجتهاد: محمد عثمان الخُشت، رئیس دانشگاه قاهره، در چهارمین دوره اردوی رهبران آینده مصر، دوباره به بحث دینی داغ و دامنه‌دار این سال‌های مصر پرداخت؛ «تجدید الخطاب الدینی» (نوگرایی گفتمان دینی). رئیس جمهور، عبدالفتاح السیسی نیز ماه گذشته در جمع شرکت‌کنندگان «همایش بین‌المللی دارالافتاهای جهان»، محور سخنرانی خود را تصحیح خطاب دینی قرار داد. اما ماجرای این تجدید و تطویر و تصحیح خطاب دینی چیست؟ سیسی از همان مراسم تحلیف خود در ۲۰۱۴، کلیدواژه تجدید خطاب دینی را مطرح کرد و خواستار خوانشی تازه و معاصر از دین شد و از آن زمان این پروژه اصلاح دینی خود را …

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن اشاره به شش برداشت از «فقه اجتماعی» تصریح کرد: وقتی می‌گوییم فقه اجتماعی، یعنی فقهی که تلاش می‌کند جامعه‌ای اسلامی به عنوان الگویی از سبک زندگی تشکیل دهد و آن را حفظ کند. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «مناسبات فقه اجتماعی با فقه سیاسی و فقه حکومتی» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی عبدخدایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و نقادی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ربانی، مدیر گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چهارشنبه ۱۷ شهریورماه برگزار شد. در ابتدای نشست عبدخدایی در سخنانی گفت: نخستین پرسشی که مطرح است این است …

سال ۶۹ بود که رهبر انقلاب به من گفتند علاقه‌مندم آقای حکیمی را ملاقات کنم. برای فلان روز، ناهار ایشان را دعوت کنید. من به آقای حکیمی عرض کردم که فلان روز ناهار مهمان رهبر انقلاب هستید. آقای حکیمی گفت آقا من حالا در حضور ایشان بیایم چه بگویم و چه‌کار کنم؟ من اگر بیایم و هیچ ‌چیز نگویم، روز قیامت مسئولم. آن روز مقرر محقق شد و … به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و‌المسلمین احمد مروی معاون سابق ارتباطات حوزوی دفتر رهبری، از کسانی است که سابقه‌ی آشنایی و دوستی طولانی با مرحوم علامه محمدرضا حکیمی داشته است؛ به …

مراجع معظم و بزرگان حوزه‌ها، الگوها و استوانه‌های حوزه‌های علمیه هستند که با حلم و علم به بیان توصیه‌ها و ارشادات می‌پردازند. التزام به توصیه‌ها و رهنمودهای آن بزرگواران و رعایت ادب و اطاعت، چراغ راه طلاب عزیز است. سعی کنید از این میراث‌های معنوی و ارزشمند حوزه‌ها استفاده کنید و از شهد تجربه و دانش آنان کام بگیرید. به گزارش شبکه اجتهاد، متن بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به مناسبت آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ حوزه‌های علمیه به این شرح است: بسم‌الله الرحمن الرحیم حوزه‌های علمیه مجموعه‌های مبارکی هستند که مانند شجره طیّبه با ریشه‌هایی مستحکم در زمین …

شماره جدید دو فصلنامه مطالعات فقه معاصر با هدف نشان دادن ظرفیت گسترده دانش فقه و علوم مرتبط در عرصه‌های گوناگون و رویکرد حل مسائل مورد ابتلای جامعه، از سوی مؤسسه مفتاح کرامت منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، ششمین و هفتمین شماره دوفصلنامه تخصصی «مطالعات فقه معاصر» (پاییز و زمستان ۹۷ و بهار و تابستان ۹۸)، به صاحب امتیازی موسسه مفتاح کرامت و مدیر مسئولی و سردبیری حجت‌الاسلام سیدجواد ورعی، محقق و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم منتشر شد. این شماره به طور ویژه «چالش‌‌های فقهی حجاب» را در ۲۶۰ صفحه مورد بررسی قرار داده است. بنابراین گزارش، …

اگر از فقها بپرسید می‌گویند بدهکار ضامن کاهش قیمت نیست. ولی یک اشتباهی رخ داده است. بعضی از فقهای بزرگوار ما پول را معادل سایر کالاها گرفته‌اند و گفته‌اند کاهش ارزش پول ضمان آور نیست و این اشتباه محض است. چون پول کالا نیست و ارزش مصرفی ندارد و یک تن برنج یک تن برنج است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست تخصصی «جایگاه بانکداری اسلامی در نظام بانکی ایران»، با ارائه استاد غلامرضا مصباحی مقدم عضو شورای فقهی بانک مرکزی و مدرس خارج فقه حوزه علمیه قم به‌صورت مجازی شد. نائب رئیس هیات مدیره انجمن مالی اسلامی ایران که به …

بانک می‌خواهد وظیفه اصلی خود یعنی تجمیع پول‌های پراکنده، تبدیل کردن این پول‌ها به سرمایه و بعد تخصیص این سرمایه به فعالیت‌های اقتصادی را انجام دهد. اولین کاری که باید در بانکداری اسلامی اتفاق بیفتد این است که یک بانک دولتی شکل بگیرد که بتواند تمام این وجوه را در اختیار بگیرد و اجازه نده دولت اقتصادی که ناشی از تجمیع وجوه است، مورد سوءاستفاده فعالان بخش خصوصی قرار گیرد که بعد آن‌ها بخواهند به زعم خودشان و در راستای نظام سرمایه‌داری از این پول‌ها استفاده کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، ششمین جلسه گفت‌وگو درباره آثار و اندیشه‌های شهید سیدمحمدباقر …

شبکه اجتهاد: سنًتی زیبا و تاریخی از مراجع عظام تقلید پیشین و به گونه‌ای قانون نانوشته‌ای وجودداشته و دارد که بلافاصله پس از رحلت هر مرجع تقلید، در حضور برخی بزرگان حوزه و شاهدان، مُهر ایشان شکسته‌ می‌شود. این اقدام علاوه بر عظمت مرجعیت شیعه، در حقیقت برای پیشگیری از هر گونه سوءاستفاده احتمالی بازماندگان و اعضای دفتر بوده و بدین ترتیب به مومنین، این اطمینان داده‌ می‌شود که دیگر زمینه‌ای برای سوءاستفاده از جایگاه مرجعِ درگذشته وجود ندارد. این موضوع تا جایی اهمیت داشته که در احوالات مرحوم آیت‌ﷲ‌ حجت نقل شده است که در روزهای پایانی عمر شریفشان …

اجلاس مشورتی تأکید می‌نماید مطالبه درج مذهب جعفری و قانون احوال شخصیه اهل تشیع در قانون اساسی و همچنین در تشکیل حکومت همه‌شمول و فراگیر حضور همه اقوام از موارد اصولی و غیرقابل انعطاف بوده و بنیاد اساسی برای ثبات و استحکام نظام اسلامی در کشور است. به گزارش شبکه اجتهاد، شورای علمای شیعه افغانستان در سومین اجلاس مشورتی خود دیدگاه‌ها و مواضعش را مرتبط به تحولات اخیر، اوضاع جاری کشور، تشکیل حکومت همه‌شمول و نظام اسلامیِ مورد توافق همه اقشار و جهت‌های موجود در کشور، طی یک قطعنامه چهارده بندی اعلام کرد که به شرح ذیل است: بسم الله الرحمن …

کتاب «غیبت امام عصر(عج) و تکوّن دانش سیاسی شیعه» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا (استاد حوزه علمیه قم و استادیار گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی) از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، بررسی تأثیر غیبت امام عصر(عج) در چگونگی شکل‌گیری دانش سیاسی شیعه، در تاریخ طولانی عصر غیبت، نگارنده را بر آن داشته تا با گزینش ابتدا و انتهای این دوره تاریخی به صورت مقارنه‌ای و مقایسه‌ای به ارزیابی اندیشه سیاسی عالمان هر دو دوره بپردازد و تلقی آن‌ها را از مقوله غیبت و جانشینی از امام(ع) بررسی و تأثیر …

مدیر حوزه‌‌های علمیه گفت: فروردین ۱۴۰۱ یکصدمین سالگرد احیای حوزه قم خواهد بود و ما دبیرخانه‌ای تشکیل داده‌ایم و بازشناسی و بازنمایی یکصد ساله حوزه قم، شعار سال تحصیلی پیش رو خواهد بود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی در آئین آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ حوزه‌‌های علمیه که در سالن اجتماعات مدرسه عالی دارالشفاء برگزار شد، با تبریک آغاز سال تحصیلی و با اشاره به وضعیت تدریس و امتحانات سال گذشته عنوان کرد: مراجع عظام، رهبری معظم، اساتید مکرم، شورای عالی، مراکز حوزوی و نهادهای اداری و تبلیغی حوزه و به ویژه اساتید و معلمان ما ارکانی بودند که …

شبکه اجتهاد: طبق سنت اصیل حوزوی، مهر مرجع فقید طی مراسمی در حضور فرزندان، اعضای دفتر، علما و شاهدان شکسته می‌شود و این به معنای عدم صدور فتوای جدید یا اخذ وجوهات به نام مرجع فقید است.

مجموعه دو جلدی «غایه السؤول (شرح کفایه الاصول)» نوشته احسان مهرکش در ۳۶ فصل و مجموعاً ۲۰۷۴ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله جعفر سبحانی در مقدمه این اثر نوشته است: تأسیس پایه‌‌های علم اصول در میان شیعه به عصر امام محمدباقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) بر‌ می‌گردد. فقهای شیعه پس از ائمه اطهار(ع) بر اساس روشی که مورد تأیید ائمه(ع) بوده، برای به دست آوردن اصول استنباط تلاش مستمری انجام داده اند. از مهم‌ترین اثر اصولی که در فضای این جریان و روش تحریر گردید،‌ می‌توان از «کفایه الاصول» …

رساله سطح چهار حوزه علمیه خراسان با عنوان «بررسی و تحلیل نقش سؤال راوی در استنباطات فقهی» به همت مدیریت مدارج علمی معاونت آموزش این حوزه در محل مرکز مدیریت دفاع شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله سطح چهار حجت‌الاسلام محمد زنده‌دل با عنوان «بررسی و تحلیل نقش سؤال راوی در استنباطات فقهی» با حضور حجج‌اسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی و مرتضی نوروزی در مقام اساتید داور، برگزار شد. تدوینگر این رساله با اشاره به اینکه سؤال راوی قوی‌ترین قرینه در تشخیص دلالت حدیث می‌باشد و از دیرباز جزو عناصر مؤثر در استنباط احکام شرعی بوده است، گفت: …

شبکه اجتهاد: باید اصطلاحِ “مشروعیّت” را در معنایی که در “فلسفۀ سیاست” رایج است، به‌کار برد که عبارت است از “حقّ حاکمیّت”. پس مراد، معنای لغوی مشروعیّت نیست؛ یعنی سخن در این نیست که “شروطِ دینی‌بودنِ حکومت” چیست. اگر “حقّ حاکمیّت/ مشروعیّت” را “مردم” به “حاکم” بدهند، یعنی حاکم به‌صورتِ “پیشینی”، حقّی نداشته و این حقّ، برخاسته از نظرِ مردم است. پس مردم، “منشأ حقّ حاکمیّت” هستند و حاکم، به “وکالت از مردم”، حقّ حاکمیّت دارد. اینجاست که اعطای حقّ حاکمیّت از سوی مردم به حاکم، تلازمِ قهری با “وکالت” دارد. امّا چنانچه بگوییم که مردم، منشأ “تحقّقِ حاکمیّت” هستند، …