دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از انتصاب اعضای شورای عالی و مدیر حوزه علمیه خراسان از سوی مقام معظم رهبری، با گذشت زمان اخباری به گوش رسید که بناست تحولات مبنایی و مطابق با اسناد بالادستی حوزه خراسان و مبتنی بر تأکیدات رهبری، برای این حوزه کهن طراحی و پی‌ریزی شود. مدیر حوزه خراسان از سبکی سخن می‌گفت که بناست فعالیت‌های دانشی و مساله محور را در هفت قرارگاه علمی و چندین هیئت اندیشه‌ورز برای پاسخگویی به نیازهای نظام، جامعه و عرصه‌های بین‌الملل دنبال کند. طرح ایجاد قرارگاه‌های هفتگانه و اندیشه‌ورز برای بسیاری از علما، اساتید و طلاب مسرت بخش بود …

شبکه اجتهاد: نگارنده دراین یادداشت با بیان فراز‌هایی از فرمایشات آیت‌الله جوادی آملی به تشریح سخنان ایشان در خصوص این موضوع پرداخته و ضمن بیان دلائل عقلی و نقلی، در پایان اثبات می‌نماید که اعتراض و انتقاد در گفتار و رفتار معصومان، راه ندارد. پرسش: انتقاد که به معنای بررسی گفتار و رفتار فرد و سنجش آن با معیاری است که خالص را از ناخالص جدا می‌‌کند، در عرصه زندگی امر رایج است. در این راستا این پرسش مطرح می‌‌شود که آیا می‌‌توان گفتار و رفتار معصوم مانند پیامبر(ص) یا امام هم انتقادپذیر است و به آنان می‌‌توان اعتراض کرد؟ …

مسأله پیوند اعضا، یکی از موضوعات مهم شرعی است که در زمان پیغمبر خدا(ص) و حتی فقهای سلف به شکل امروز مطرح نبود، اما با توجه به پیشرفت‏های علمی پزشکی و پیوند عمیقی که بین فقه اسلامی و امر سلامت انسان به وجود آمده است، حکم فقهیِ پیوند اعضا از دغدغه‌‌‌‌های بزرگ جوامع اسلامی قرار گرفته و فقهای معاصر با توجه به آیات و روایات و بررسی قواعد و متون فقهی برداشت‌های متفاوتی ارائه داده‏ اند. برخی معتقد به عدم جواز پیوند اعضا بوده و بعضی دیگر، طبق برداشت‌‌‌‌های اجتهادی خود با نوعی محدودیت و رعایت شرایطی، آن را جایز …

بعد از گذشت نزدیک به هفتاد سال از عمر التقریب که مرحوم آیت‌الله بروجردی و شیخ شلتوت در مصر و دیگران که داعیه‌اش را داشتند ما هنوز دچار ابهامیم که مقصود از تقریب چیست؟ آیا تقریب سیاسی مد نظر است یا منظور ایجاد یک جبهه متحد سیاسی است یا هدف تقریب بین عقاید است؟ اختصاصی شبکه اجتهاد: اختلافاتی که از دیرباز بین اهل تشیع و اهل سنت از نظر مبانی و اعتقادات و فقه و احکام مطرح بوده، عامل اصلی در استبعاد این دو شاخه اصلی اسلام از همدیگر است. بعضا تعصبات سرسختانه علماء هر دو فرقه و غفلت آنها …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بدون تردید، امر به معروف و نهی از منکر از اصول قطعی فقه اسلامی است. بلکه فراتر از فقه، این مسأله تضمین کننده حیات اجتماعی بشریت است. تصور این که بدون رسالت عمومی تمام مردم و مسئولیت و مقاومت همه نسبت به گسترش فساد، با قانون و حکومت می‌توان از اضمحلال انسان و حکومت پیشگیری شود تصوری باطل است. ازاین‌رو پایه امر به معروف و نهی از منکر مقوله‌ای فرافقه است. بدون آن هیچ حکم دیگری باقی نمی‌ماند. منظور این قلم از سرنوشت‌ساز بودن آن همین است که بود و نبود اصل اجتماعیت انسانی در گرو وضعیت …

بسیاری از مشکلاتی که نظام سیاسی ما در امروز از آن رنج می‌برد و باعث عدم اجرای سیاستهای متقن و اصولی ولی فقیه در سطح جامعه و روابط بین الملل می‌گردد، بخاطر همین تفکیک قوا و دادن قدرت به افراد بدون صلاحیت است. کمااینکه ایشان انتخاب رئیس بر اساس رأی اکثریت را مخالف تعالیم ارزشمند دینی می‌دانستند که در کتب مختلف بدان اشاره نموده‌اند. اختصاصی شبکه اجتهاد: مرحوم آیت‌الله سید محمدحسین حسینی طهرانی، معروف به علامه طهرانی، فیلسوف و مجتهدی است که همواره در میانه نزاع قدیمی فلاسفه و مکتب تفکیک قرار داشته است. در میان زوایای مختلف شخصیتی وی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از فقهای بزرگ و با عظمت معاصر آیت‌الله حاج سید ابوالقاسم خویی (رحمه‌الله‌علیه) است. ایشان در شب نیمه رجب سال ۱۳۱۷ هق در شهر خوی و در بیت علم و سیادت و تقوا متولد شد. پدر ایشان علامه آیت‌الله سید علی‌اکبر خویی از اساتید سطوح عالیه فقه و اصول حوزه علمیه خوی بود. آیت‌الله خویی در تألیفات متعدد خود از پدر خویش تعبیر به «علامه» نموده و برخی از دروس سطح را نزد ایشان فرا گرفته است. آیت‌الله سید علی‌اکبر خویی اواخر عمر در مشهد زندگی نمود و به وجود فرزندش افتخار می‌کرد. دوران کودکی و …

شبکه اجتهاد: تصوری عمومی در میان شماری از اهالی دانش‌های دینی وجود دارد که در تاریخ تشیع فقها با فلسفه مخالف و حتی خواندن و آموختن آن را نادرست و بل حرام می‌دانسته‌اند. این تصور افسانه‌ای بیش نیست. من به تاریخ قدیم تشیع کاری ندارم. حتی به زمان علامه حلی و شاگردانش هم کاری ندارم (در هر دو مورد می‌توان از نمونه‌های بسیار از اهتمام به فلسفه و دانش‌های عقلی سراغ گرفت). در همین چند قرن اخیر بسیاری از فقها و اصولیان در عین حال اهل فلسفه و بل فیلسوف و متفلسف به معنای متعارف در سنت اسلامی بوده‌اند. در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱۳ مهر روز هجرت تاریخی امام خمینی (ره) از نجف به پاریس می‌‌باشد. هجرتی که فصل تازه‌ای از هدایت‌‌های بی‌مانند امام امّت را در قامت یک مرجع دینی در ایجاد حکومت اسلامی رقم زد. در دوران حضور و اقامت امام در پاریس علاوه بر فعالیت‌های پررنگ سیاسی، نحوه مدیریت و رهبری امام به عنوان یک مرجع دینی عالم تشیع در یک کشور غیر اسلامی، حاوی نکات مهم و اثر‌بخشی از جهت تبلیغ دین مبین اسلام می‌باشد که می‌تواند چراغ راهی برای الگوگیری در مدیریت دینی بسیاری از حوزه‌های دینی قرار گیرد. در طول تاریخ اسلام نقش علما …

مواضع فقهای شیعه در یکصد اخیر را می‌توان در سه گروه قرار داد. گروهی به شدت با آن مخالفت کرده و آن را غیرشرعی شمرده‌اند و اهل تصوف را تکفیر می‌کردند. گروه دوم با برخی نظرات تصوف همراه بودند و به دنبال استفاده از اندیشه‌های عرفانی در تفسیر متون دینی بودند. گروه سوم هم تصوف برای آن‌ها مساله نبوده و موضع روشنی را نمی‌توان به آن‌ها نسبت داد؛ اما به نظر می‌رسد بیشتر اختلافات بین فقهای موافق و مخالف بر سر مصداق صوفی و عدم تفکیک بین عرفان و تصوف است. لذا این تحقیق بر آن است تا مروری اجمالی …

شبکه اجتهاد: در این یادداشت تلاش می‌‏شود «فقه حکومتی» و «الگوی پیشرفت» در بستر انقلاب اسلامی نسبت فقه و مقوله پیشرفت و الگوی پیشرفت در فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گیرد، بدین منظور در قالب سه نکته، ابتدا به نسبت فقه و پیشرفت به طور مطلق پرداخته شده است، در ادامه و در قالب نکته دوم، پس از تبیین چیستی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی، جایگاه مقوله پیشرفت در هندسه انقلاب اسلامی تحلیل شده است. در نکته سوم، با تکیه بر دو نکته پیشین، به تبیین و تحلیل نسبت فقه و مقوله پیشرفت در فرآیند تکاملی انقلاب …

در فقه رسانه، محرمات پیام رسانه سه قسم هستند: یک قسم این است که خود آن پیام یا فیلم موجب اضلال است؛ یعنی اعتقادات باطل در آن بیان می‌شود. گاهی متضمن حرام است. گاهی هم همه فیلم‌نامه حرف خوبی دارد، اما یک اثر غیرمستقیمی می‌گذارد که آن اثر غیرمستقیم حرام است و موجب اضلال و افساد در جامعه می‌شود. پس این به دلیل دلالت التزامیه موجب افساد است. تشخیص مراجعی که فتوا داده‌اند، این است که به دلالت التزامیه ساخت فیلم شمس و مولانا، موجب ترویج انحراف و افکار باطل و ضد مذهب خواهد شد. اختصاصی شبکه اجتهاد: در پی …

شبکه اجتهاد: چندی است مساله‌ای فرعی به عنوان یک مساله اصلی و مهم در کشور مطرح شده و برخی افراد از آن اعلان انزجار کرده و برخی دیگر آن را تایید‌ می‌کنند. این سوال مطرح است که آیا ازدواج دختر در سن ۱۰ سالگی به بعد اشکال شرعی و عرفی دارد؟ اگر چنین عملی اشکال دارد، چرا کسانی که خود عقل کل و محض بوده و به تمام زوایای عقل و شرع اشراف کامل دارند، چنین عملی را تایید، تقریر و تجویز کرده و بدان ملتزم بوده و هستند؟ در پاسخ به این پرسش نخست باید دانست که آن چه …

اگر ما صنعت گردشگری را واقعاً به عنوان یک صنعت می‌خواهیم جدی بگیریم و می‌خواهیم از پیامدهای دنیوی آن بهره ببریم چاره‌ای نداریم، باید تن به پاره‌ای از تبعات فرهنگی آن هم بدهیم. اختصاصی شبکه اجتهاد: گردشگر در دنیای امروز به عنوان یک منبع درآمد برای کشور هاست، تا آنجا که آن تعبیر به صنعت می شود. برخی برای این ساحت فقهی مضاف را در نظر گرفته اند و برخی به صرف نظریه بودنش اکتفا کرده اند و زیر مجموعه فقه های دیگر قرارش می دهند. آنچه مهم است این است که فقه گردشگری غیر از احکام مسافر است به …

شبکه اجتهاد: به مناسبت پژوهشی که سال‌‌هاست بدان مشغولم یعنی تاریخ روحانیت شیعه یکی از موضوعاتی که انجام‌‌ می‌دهم بررسی تاریخچه خاندان‌‌های روحانیت شیعه است. در میان اهل سنت هم در طول تاریخ ما چندین خاندان مهم پر سابقه در فتوا و قضاء و دانش در ایران و همچنین در شامات و مصر داشته‌ایم (مانند آل منده، آل صاعد، آل خجند، آل برهان، آل جماعه، خاندان مقدسی‌‌های صالحیه و …). اما بی‌تردید این پدیده یعنی سلسله‌‌هایی از خاندان‌‌های اهل علم که به مدت چندین قرن دارای نفوذ دینی و اجتماعی و سیاسی باشند دست‌کم از لحاظ تعداد و میزان نفوذ …

مرحوم حاج شیخ عباسعلی اسلامی یک روحانی در دوره شاه که هیچ امکانات دولتی نداشت، شیخ عباسعلی اسلامی بعد از شهریور ۲۰ که مجال این گونه خدمات نبود، قبل از شهریور ۲۰ ایشان برمه بوده و لکهنو و رامپور و شهرهای مختلف هند و بعد که ایران و تهران می‌آید اواخر عمرش بیش از ۱۶۰ دبستان، راهنمایی، دبیرستان در نقاط مختلف ایران تأسیس می‌کند. آن وقت ۳۰۰۰۰ دانش آموز دختر و پسر در این مؤسسه از آموزش‌ها بهره‌مند می‌شوند. این یک قلم از خدمات یک نفر است مثل شیخ عباسعلی اسلامی در دوره طاغوت و حکومت جائر است. اختصاصی شبکه …

در سابق مردم له له می‌زدند برای وجود روحانی. خدمت آیت‌الله بروجردی می‌رسیدند، خدمت ‌آیت‌الله گلپایگانی می‌رسیدند. طومار امضاء می‌کردند، دعوت می‌کردند و علما را با عزت و احترام به شهرشان می‌بردند. مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی، مرحوم ‌آیت‌الله حکیم، اینها نمایندگان روحانی خود را به سرتاسر بلاد می‌فرستادند. اما قبل از آن دعوت عام مردم آن شهر بود. اگر دعوتی در کار نباشد این عالم کجا برود و برای کی می‌خواهد آنجا زحمت بکشد. باید مسجدی باشد، هیأت امنای آن مساجد درخواست کنند. الآن ما می‌بینیم دیگر مردم بلاد خیلی به دنبال روحانی و دعوت از روحانی نیستند. اختصاصی شبکه …

شبکه اجتهاد: خاندان الهنایی نیز از قبایلی هستند که در امور مذهبی اباضی صاحب نفوذ بوده و در امور مذهبی به آنها توجه می‌شود و در ساختار مذهبی صاحب جایگاه هستند. سه خاندان الهنایی، الخروصی و الخلیلی قبایل صاحب نفوذ مذهبی هستند که در قرن گذشته امام اباضی و مفتی اعظم از بین آنها انتخاب شده است. یکی از وقایع بسیار مهمی که در عمان به وقوع پیوست در دوره سلطان فیصل اتفاق افتاد، علمای اباضیه که عملاً از زمان به قدرت رسیدن آل بوسعیدی به حاشیه رفته بودند این وضع را برنتافتند و بالاخره در زمان سلطان فیصل بن …

شبکه اجتهاد: به مناسبت ایام شهادت حضرت زین العابدین، نگاهی کوتاه به بخشی از مسئله «حق هدایت شهروندی» داریم که امروزه مورد غفلت جامعه نخبگانی ما قرار گرفته و به آن جایگاهی در خور همانند حق آزادی و …. در نظر نمی‌گیرند و به همین جهت، عموم مردم نیز هرگز آن را بعنوان حقی که باید از مسئولان خود مطالبه نمایند مورد توجه قرار نمی‌دهند. این مطلب را با مقدماتی تبیین می‌کنیم. ۱- امام در برابر هدایت مردم، مسئولیت دارد و این ویژگی به فلسفه جعل امامت بر می‌گردد. این ویژگی موجب می‌شود امام نسبت به هر آنچه به هدایت …

در امالی شیخ طوسی می‌بینیم مشخصا شخصی، روایات مختلف از روات و صحابه مختلف را با حذف سند جمع آوری کرده و اول آن یک «یا علی» یا یک «یا اباذر» جلوی آن گذشته است، در حالیکه این روایات ربطی به یک صحابه واحد ندارد. این مشکلی ندارد و نظائرش را داریم. لذا تعبیر می‌کنیم هیئت، مجموعی و ترکیبی جعلی است اما مفردات آن جعلی نیستند و هر یک از مفردات برای خود سند و مصدر مستقلی دارند. یک نواخت هم نیستند و بعضی سند خوب و بعضی سند ضعیف دارند و مختلف هستند. اختصاصی شبکه اجتهاد: شهادت امام سجاد …

امروزه، نسل جدید حوصله باز کردن جواهر را ندارد و نمی‌تواند از عهده متون جواهر بربیاید تا چه رسد به متون قدیمی‌تر. لذا اقوال در فقه که صاحب‌جواهر بارها و بارها به اهمیت این مسئله تذکر می‌دهد، بسیار مهم است. خیلی‌ها در مورد اقوال فقها، خیال می‌کنند که یک دکور ویترینی است و این اقوال استخوان و ریشه بحث نیست بلکه پوسته مسئله است. درحالی‌که این دید درست نیست. چون اقوال قرائت‌های مختلف از ادله است. اقوال مثل این است که پزشک تشخیص می‌دهد درد مریض چیست. باید اقوال فقها را استثمار علمی کرد. اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شیخ محمد …

بنده موافق تفکری هستم که سال‌های پیش توسط بزرگانی چون شهید مطهری مطرح شد که می‌فرمودند روحانیت باید ازنظر تئوری و عملی سازمان پیدا کند. اکنون رابطه و نسبت بحث خمس، زکات و مالیات روشن نیست. بعضی هر سه مورد را نمی‌پردازند. فضلا و علما باید در این مسئله کارکرده و ازنظر عملی راهکاری که یک عده بیشترین پول‌ها و امکانات در اختیارشان است و از پرداخت موارد فوق طفره می‌روند ارائه نمایند. در خصوص کیفیت خرج کردن پولی که مراجع از دفترهای خود به دست آورده باید دید آیا خرجی که یک دفتر با دفتر دیگر خود دارد با …

شبکه اجتهاد: در عصر کنونی، با رشد تفکرات لیبرالیستی و اباحه گری در مغرب زمین و صدور آن به جوامع دیگر، ازجمله جامعه ایران، مهم‌ترین نهاد اجتماعی، یعنی خانواده مورد هدف قرارگرفته است. مشکلاتی که برای این نهاد به وجود آمده، باعث بروز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی شده است که ازجمله آن‌ها می‌توان به گسترش فساد و فحشا اشاره کرد که نمونه بارز آن، هم خانگی یا اصطلاحاً ازدواج سفید نامیده می‌شود.  باید اذعان داشت که این پدیده، خود عاملی برای وقوع بسیاری از ناهنجاری‌های دیگری است که در اجتماع به وجود خواهد آمد و با توجه به چنین مخاطراتی …

شبکه اجتهاد: مرحوم سید مرتضی عسکری از جمله محققانی بود که آثار گره‌گشایی از خود برجای گذاشت. هم به تحقیقات علمی پرداخت و هم خدمات اجتماعی انجام داد. او در سال ۱۲۹۳ شمسی در شهر سامرا در خانواده‌ای ایرانی دیده به جهان گشوده بود و ۲۵ شهریور سال ۱۳۸۶ در ۹۳ سالگی در تهران درگذشت. علامه عسکری که در بغداد و سپس قم دانشکده اصول دین تأسیس کرده بود، تألیفات بسیاری نیز از خود بر جای گذاشت. او در آثار خود کوشید تا برخی از حقایق تاریخی اسلام را بازگو کند و برخی تحریفات پیش‌آمده را نیز مورد بررسی و …

شیوه پذیرش به‌عنوان جزئی از نظام آموزشی باید اصلاح شود. اصلاح روش‌های جذب امری ضروری حتمی است اما راهش کم کردن ورودی نیست. این پاک کردن صورت مسئله است. باید راهبردهایی برای جذب و پذیرش تدوین شود. یکی از مهم‌ترین آن‌ها آگاهی بخشی نسبت به هویت و مأموریت حوزه‌های علمیه و ارتباط آن با نظام آموزشی است. مسئله حوزه‌های علمیه ما مسئله استعداد نیست، بلکه مسئله انگیزه است. اختصاصی شبکه اجتهاد: : با وقوع انقلاب اسلامی و نیاز مبرم نظام به روحانیون در سطوح مختلف مدیریتی، خدماتی، فرهنگی و اداری، در کنار علاقه روز افزون جوانان به حضور و تحصیل …

شبکه اجتهاد: یک حادثه عجیب؛ در اخبار می‌خوانیم که فردی به نام N با سوابق شناخته شده سیاسی و اجتماعیِ فراوان در اندازۀ وزیر علوم و آموزش و پرورش و شهرداری پایتخت و غیره، زن جوانی به نام M را که گفته شد همسر دوم وی بوده در وانِ حمام خانه خود و در یکی از برجهای سعادت آباد تهران با ضَرب چند گلوله به قتل می‌رساند. پس از مدت کوتاهی متواری شدن، خود را معرفی کرده و در عصر همان روز واقعه، دستگیر و به قتل M اعتراف می‌کند. مراحل تشکیل پرونده و برگزاری جلسات دادگاه به سرعت انجام …

هر چه طلاب خوب بیشتر باشند، باورهای دینی مردم بالاتر می‌رود. هر چه باورهای دینی مردم بیشتر شود، التزام به فروع نیز بیشتر خواهد شد و هر چه التزام به فروع بیشتر شود، وجوهات نیز بیشتر خواهد شد. باز مشکل به کیفیت برمی‌گردد. ما تعداد زیادی از طلاب را پذیرش کرده‌ایم درحالی‌که خروجی بسیار اندکی دارد. متأسفانه طلاب در تقویت باورهای دینی مردم بسیار ضعیف عمل کرده‌اند. حوزه فقط به سمت عالم پروری پیش رفته است نه روحانی پروری. همان‌طور که تحصیل باید تقویت شود، تهذیب و اخلاق نیز باید تقویت شود. الآن بحث اخلاق در حوزه کیمیا شده است. …

ورودی‌های حوزه متناسب با نیازهای جامعه نیست؛ یعنی در سطح کشور، چند هزار مسجد داریم. این مساجد نیاز به امام جماعت دارند و بسیاری از این مساجد، خالی از روحانی است؛ بنابراین با کثرت ورودی حوزه، متناسب با نیازها موافقم. اختصاصی شبکه اجتهاد: علیرغم افزایش ورودی‌های حوزه‌های علمیه پس از انقلاب اسلامی، اما در سال‌های اخیر، تعداد ورودی‌های حوزه روبه کاهش رفته است. این امر می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد. در این خصوص با حجت‌الاسلام‌ علی‌اکبر فرجام، مدیر اجرایی (رئیس) سابق حوزه علمیه خراسان بزرگ که بیش از بیست سال، سکان‌دار حوزه علمیه خراسان بود، گفتگو کردیم. رئیس دفتر اهل …

ما در فقه هیچ بُعدی نداریم. فقه ما فقه پویا است. فقه اهل‌بیت در همه مسائل مبتلابه افراد جامعه، تسهیلاتی قائل است. دین اسلام دین سمحه و سهله است لذا اگر تولیدکنندگان فیلم سینمایی به مسائل فقهی توجه کنند، خیلی بُعدی بین مسائل سینمایی و فقه وجود ندارد. برخی از تهیه‌کنندگان فیلم سینمایی با مسائل فقهی آشنا نیستند و یا اصلاً انگیزه‌ای برای سؤال در مسائل فقهی ندارند و احساس می‌کنند که فقه از سینما و تولید فیلم خیلی دور است. لذا احساس بُعد می‌شود. درحالی‌که هیچ بعدی نیست. کارکرد فیلم سینمایی، کارکرد بالایی است. اختصاصی شبکه اجتهاد: چگونگی تعامل …

جوایزی که داده می‌شود اگر به خاطر تکنیک هنری و مضامین عالیه باشد، خوب است؛ یعنی اگر از این بعد باشد خوب است؛ اما اگر از این بُعد باشد که برنامه‌سازان ما را تشویق کنند که فیلم‌هایی که محتوای سیاه نمایی نسبت به انقلاب و دین و آیین و مذهب مردم باشد، بسازند مسلماً این جایز نیست و خلاف شرع است و عوامل برنامه‌ساز ما باید مراقب باشند که در چه وادی قدم می‌گذارند؛ اما اگر در داخل یا در خارج به خاطر بُعد هنری یا مضامین الیه انسانی یا اسلامی، تشویق شوند، خوب است و باید تولیدکنندگان فیلم‌های سینمایی …