اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: ابونصر فارابی، حکیم مشهور مسلمان در کتاب احصاء العلوم، دو علم فقه و کلام را در زمرۀ علوم مدنی یعنی علوم مربوط به مدینه می‌داند. کلام دانش اقناع اهل مدینه (جامعه) نسبت به معارف الهی و فقه، دانش تحویز احکام فردی و اجتماعی است. اهل مدینه که نسبت به معارف و مضامین الهی اقناع شدند، تجویز احکام الهی …

در فضای علمی کشور، نگاهی تقابلی نسبت به علومی مانند فلسفه علم و هرمنوتیک شکل گرفته است که باعث محروم ماندن حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها از نکات مثبت و ظرفیت‌های این علوم شده است. این رویکرد که یک علم را به دلیل نظرات نادرست برخی از صاحب‌نظران آن رد می‌کند، منطقی نیست. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست علمی با موضوع …

شبکه اجتهاد: رهبر فرزانه انقلاب در بخشی از «منشور حوزه پیشرو و سرآمد» درباره فقه و عقلانیت فقهی و توجه به عقلانیت نسل جدید در تبیین و ترویج احکام و هنجاری‌های فقهی، می‌فرماید: «فقه، پاسخ دین به نیازهای عملی فرد و جامعه است. با عقلانیّت تحوّل‌یافته‌ی نسل‌ها، این پاسخگویی باید امروز بیش از گذشته دارای پشتوانه‌ی فکری و علمی استوار …

رسالت اصلی حوزه‌های علمیه تنها تعلیم و جهل‌زدایی نیست، بلکه فراتر از آن، مبارزه با جاهلیت است. در نظام امامت و امت، صرف علم‌آموزی و رفع جهل کافی نیست؛ باید ریشه‌های جاهلیت شناخته و زدوده شود. به گزارش شبکه اجتهاد، در اجلاسیه اساتید حوزه علمیه قم که با موضوع «حوزه پیشرو و سرآمد» در مدرسه علمیه امام کاظم علیه‌السلام برگزار …

دبیر شورای عالی حوزه با طرح سؤالی درباره شیوه فعلی آموزش دروس استدلالی، گفت: اکنون شیوه غالب در تدریس فقه استدلالی منحصر در مباحث مکاسب، بیع و خیارات مرحوم شیخ انصاری(ره) است. البته آثار ارزشمند شیخ اعظم نقش مهمی در ارتقای سطح علمی حوزه داشته است، اما با گذشت زمان و پیشرفت مباحث باید بررسی شود که آیا ادامه همین …

شبکه اجتهاد: در سپهر اندیشه فقهی، نام مرحوم محقق اردبیلی با درخشش عقل قرین است. با تأمل در آثار گرانسنگ او، مشاهده می‌کنیم که در موارد بسیار، عقل و نقل را هم‌دوش و هم‌جوار و هم‌عنان و هم‌زبان، به عنوان دو بال پرواز در آسمان استدلال به کار می‌گیرد. این هم‌نشینی مبارک، نشان از آن دارد که ذهن وقّاد و …

شبکه اجتهاد: سقوط رژیم در عراق فرصتی فراروی حوزه هزارساله نجف برای بازسازی قرار داد. این حوزه هر چند سازمان مدیریت متمرکزی ندارد اما با حدود ۱۵ هزار طلبه تقریباً از نظام آموزشی و منابع درسی ذیل پیروی می‌کند. با این توضیح که طلبه می‌تواند در یک مدرسه ثبت نام و فرایند آموزشی هر دوره را طی کند یا همه …

یک استاد حوزه علمیه قم گفت: امام راحل به جای حاشیه‌نگاری بر آثار گذشتگان، وارد تحلیل تفصیلی شدند و اصول فقه را از بحث ادله صرف به سطح نظام قانون‌گذاری ارتقا دادند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین امین اسدپور در نشست علمی «مصطفای روح خدا» به مناسبت گرامیداشت چهل و هشتمین سالگرد شهادت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی (ره)، به همت …

شبکه اجتهاد: اخیراَ متنی سودمند در تأکید بر ضرورت توجه فقه به شئون حکومتی و اجتماعی خود، در انجمن بین‌المللی دانش اجتماعی مسلمین به قلم محقق ارجمند جناب آقای بوذری‌نژاد، منتشر شده است (اینجا بخوانید). بااین‌حال، نکته‌ای در آن به چشم می‌خورد که به باور نگارنده، بلیه عام ما شده است. ایشان در ضمن نوشتار خود، فقه امام راحل را ذیل …

بعد که میرزای نائینی دید از این کتاب برای مقاصد نادرست خودشان می‌خواهند سوءاستفاده کنند، به این دلیل نسخه‌های موجود را جمع‌آوری کرد که سوءاستفاده از کتاب نشود. بنابراین، اصل جمع‌آوری کتاب درست است، نواده‌های ایشان هم قبول دارند، منتها در بعضی کتاب‌ها مبالغه شده که ایشان هر کتابی را به چند لیر می‌خرید! این‌ها اصلاً درست نیست؛ ایشان لیری …

دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر ضرورت تحول در فقه گفت: فقه نظام باید از حالت انفعالی و فردمحور خارج شده و در عرصه حکمرانی و اداره جامعه اسلامی حضور فعال و راهبردی پیدا کند. به گزارش شبکه اجتهاد، مؤسسه پژوهشی فقه نظام در راستای تبیین پیام راهبردی رهبر معظم انقلاب به حوزه های علمیه با عنوان «حوزه‌ پیشرو …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در سلسله نشست‌هایی با عنوان «روش‌های نوین در پژوهش‌های رجالی» با ارائه دکتر احمد پاکتچی، تحولات و رویکردهای نو در علم رجال شیعه مورد بررسی قرار گرفت. این نشست‌ها با هدف بازخوانی انتقادی سنت رجالی و معرفی شیوه‌های علمی نوین در تحلیل داده‌های تاریخی و رجالی برگزار شد. در ادامه، گزارشی تحلیلی از مهم‌ترین محورهای طرح‌شده در …

 شبکه اجتهاد: در قلمرو پهناور فقه پویا، آنجا که اصالت نص با بداعت عصر پیوند می‌خورد، مفاهیمی سر بر می‌آورند که نه به تفسیرِ واقعیت بسنده می‌کنند، که در سودای ساختنِ آن‌اند. این نوشتار، نه بازخوانیِ مفهوم «تکییف فقهی» در چهره‌ی مأنوس آن، بلکه کوششی است برای گشودنِ آن به افقی فراخ‌تر و میدانی بارورتر. در این پژوهش، در کنار …

شبکه اجتهاد: یکی از پرسش‌های اساسی در نظام اجتهاد اسلامی این است که آیا فقه نیاز به بازنگری در روش‌های استنباط دارد یا همچنان می‌توان با همان اصول سنتی، مسائل نوپدید را حل کرد؟ در طول تاریخ فقه، دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود داشته است: دیدگاهی که اجتهاد را فرآیندی بسته و ایستا می‌داند و دیدگاهی که آن …

حجت‌الاسلام متقیان تبریزی با تبیین و نقد مبنای شهید صدر در تحلیل «قاعده اطلاق» و نسبت آن با «موضوع»، «متعلق» و «محمول»، اظهار کرد: روش شهید صدر در این مسئله نه بر استظهار، بلکه بر تحلیل مفهومی استوار است؛ با این حال، ادله او در تبیین تفاوت‌های اطلاقی میان این سه ناحیه، ناتمام بوده و نیازمند برهان بر امکان یا …

حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح بروجردی در نشستی علمی به مناسبت سالگرد شهادت آیت‌الله سید مصطفی خمینی، مراتب سواد، توانایی در فهم، نقد و استدلال، و آزاداندیشی ایشان را تشریح کرد و با اشاره به ارائه مدعاهای نو و استدلال‌های تازه توسط حاج آقا مصطفی، جایگاه ایشان را در پیشبرد علوم دینی و تقویت پژوهش‌های مستقل علمی مورد تأکید قرار داد و …

شبکه اجتهاد: یکی از عالمان و فقیهان الهی و ربانی که در دوران معاصر در کنار برخورداری از مراتب علمی و فقهی ممتاز، دارای مراتب عالی در تربیت و تهذیب نفس بوده و در زمینه زهد و پرهیزکاری از خواص عالمان معاصر به شمار می‌رود، مرحوم آیت‌الله میرزا علی آقا فلسفی (قدس سره) است. باید اذعان کرد که از بزرگ‌ترین …

کتاب «گستره شریعت؛ دفتر دوم شریعت حداکثری در آزمون واقعیت» که حاصل تلاش علمی حیدر حب‌الله و ترجمه سعید نورا و مصطفی مهدوی ارجمند است، به واکاوی عمیق و نقادانه کارآمدی راهکارهای فقهی در مواجهه با چالش‌های نوپدید و بن‌بست‌های ناشی از متغیرهای جهان معاصر می‌پردازد. این اثر با رویکردی علمی و تحلیلی، تلاش می‌کند تا محدودیت‌های رویکرد حداکثری در …

در حالی‌که در سال‌های اخیر نظریه «مقاصد شریعت» به یکی از مباحث پرچالش در فقه تطبیقی تبدیل شده است، استاد مصطفی اسکندری در این گفت‌وگو با رویکردی تاریخی و تحلیلی، ریشه‌های شکل‌گیری این نظریه را از دل سنت فقهی اهل سنت تا ورود آن به میراث فقهی شیعه بازخوانی می‌کند. او با اشاره به تأثیرپذیری شهید اول از شهاب‌الدین قرافی، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ورود جهان و جهانیان با هر دین و مسلکی به عصر مدرنیته از سده شانزدهم میلادی[۱] علاوه بر ایجاد تحولات گسترده در جنبه‌های مختلف زندگی بشر، بستر فعالیت زنان در عرصه‌های گوناگون (چه مثبت و چه منفی) را نیز فراهم کرد. این تحولات به‌گونه‌ای پیش رفت که هم زنان خواستار عهده‌دار شدن نقش‌های نوین در جامعه شدند …

آیین اختتامیه کنگره بین‌المللی «میرزای نائینی؛ استوانه فقاهت، معنویت و سیاست» در مشهد مقدس با حضور علما و اندیشمندان برجسته حوزه‌های علمیه برگزار شد؛ محفلی که در آن اندیشه سیاسی و اصولی نائینی از زوایای گوناگون بازخوانی شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیین اختتامیه کنگره بین‌المللی میرزای نائینی(ره) با شعار «میرزای نائینی؛ استوانه فقاهت، معنویت و سیاست» با حضور علما، …

شبکه اجتهاد: استاد سید محمدمهدی میرباقری در مراسم افتتاحیه مدرسه تکامل فقاهت که با حضور جمعی از فضلا و طلاب در سالن همایش انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد، به تحلیل ضرورت تحول در روش‌شناسی فقه اسلامی (تفقه) در مواجهه با چالش‌های پیچیده و سیستمی دنیای مدرن پرداخت. از منظر ایشان فقه غنی موجود با رویکردی عمدتاً «پاسخگو» در …

تلاش های کنونی ما در علوم اسلامی قادر نیست واقعیت‌های پیچیده بیرونی و پدیده‌های اجتماعی امروز را با همه متغیرها، پیوندها و تحولاتشان به درستی به زبان فقه «ترجمه» کند. رویکرد فعلی به موضوع‌شناسی، امری «ذهنی» است که در بهترین حالت با یک رجوع حداقلی به متخصص همراه است، اما موضوع را آن‌گونه که هست درک نمی‌کند. به گزارش خبرنگار …

شبکه اجتهاد: مراسم افتتاحیه کنگره بزرگداشت میرزای نائینی با پیام تصویری رهبر معظم انقلاب و با حضور حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی، علما، شخصیت‌های برجسته و اساتید حوزه‌های علمیه، مهمانان خارجی و داخلی در سالن همایش‌های مدرسه علمیه امام کاظم (علیه السلام) برگزار شد. بخوانید: گزارش «اجتهاد» از کنگره میرزای نائینی در قم  

با پیام تصویری رهبر معظم انقلاب و حضور آیت‌الله سبحانی و جمعی از برجسته‌ترین شخصیت‌ها و استادان حوزه‌های علمیه، مراسم افتتاحیه کنگره بین‌المللی بزرگداشت علامه میرزای نائینی در قم برگزار شد؛ فقیهی که با عقلانیت مجاهدانه و نظریه‌پردازی ژرف در پیوند دین و سیاست، افقی نو در اجتهاد و حکمرانی دینی بنیان نهاد و همچنان الهام‌بخش حوزه‌های علمیه معاصر باقی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: علامه میرزا محمدحسین نائینی(۱۲۵۵-۱۳۵۹)، از برجسته‌ترین فقهای‌شیعه در عصرمشروطه، نقش بی‌بدیلی در ایده‌پردازی «مردم‌سالاری دینی» ایفا کرد. او را می‌توان نخستین نظریه‌پرداز نظام‌مند فقه‌سیاسی شیعه در برابر استبداد و استعمار دانست، که با نگارش کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله»(۱۳۲۷ق)، پایه‌های یک حکومت مشروع، مشروط به شریعت و مبتنی بر مشارکت مردم را بنا نهاد. توصیفات رهبر …

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، علامه نائینی را از استوانه‌های رفیع علمی و معنوی حوزه کهن نجف خواندند و در بیان ابعاد شخصیتی ایشان گفتند: از جنبه تخصصی، خصوصیت برجسته مرحوم نائینی، شاکله‌سازی در علم اصول بر مبنای نظم فکری و علمی و نوآوری‌های قوی و پر تعداد ایشان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار …

تحقیقی جدید در حوزه فقه، مبنای سنتی و رایج «اشتراک احکام بین مؤمنین با مراتب مختلف ایمان» را به عنوان یک مبنای چالشی زیر سوال برده است. این پژوهش نشان می‌دهد که متغیرهایی نظیر مراتب ایمان، برخلاف ذکوریت، انوثیت یا سفر و حضر، توسط فقها به عنوان متغیر لحاظ نشده‌اند، در حالی که این عدم لحاظ مبنا می‌تواند پیامدهای منفی …

حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی در تحلیل ماهیت حکومتی خمس و زکات، برخلاف نگاه رایج که آن‌ها را امری عبادی-فردی می‌داند، تأکید کرد که این دو ماهیتاً مالیات‌های حکومتی هستند. برای اثبات این مدعا، به فرمان قرآن کریم «خذ من اموالهم صدقه» اشاره کرد که فعل «خذ» دلالت بر ستاندن توسط حاکم دارد، نه پرداخت داوطلبانه توسط مردم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، …

در نخستین نشست «گزارش هیئت فقهی ایران از مقالات، ابتکارات و ظرفیت‌های کنفرانس مجمع جهانی فقه جده» با موضوع «دلیل استصحاب: مبانی، گستره، کاربست»، دو استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر جایگاه محوری قاعده استصحاب در نظام اجتهادی شیعه، بر کارآمدی آن در مواجهه با مسائل نوپدید فقهی تأکید کردند. استاد سیدنورالدین شریعتمدار جزایری استصحاب را قاعده‌ای فراگیر و …