اجتهاد و اصول فقه

شیخ انصاری ابتدا ساختار مباحث و شبکه مسائل را ترسیم می‌کند. این ساختار را بر اساس محل نزاع می‌چیند نه اقوال. ابتدا عنوان مسئله را ذکر می‌کند و نظرات در آن را مطرح می‌کند. سپس مقام و مسئله را می‌چیند که تفکیک بین مسائل جزئی و صورت‌بندی و پیکربندی مسئله رخ دهد. سپس محل نزاع را در هر مسئله توضیح می‌دهد. سپس اقوال را ذکر می‌کند و بعد ادله هر قول و نقد آن را مطرح می‌کند. سپس نظریه مختار را مطرح و در مرحله پایانی رد اشکالات و تجمیع شواهد را انجام می‌دهد. یکی از ابداعات مرحوم شیخ تأسیس …

طلاب دروس خارج، امسال می‌توانند با شرکت در دروس خارج فقه معاصر علاوه بر بررسی اجتهادی موضوعات جدید و مورد نیاز از امتیازات ویژه این دروس بهره‌مند گردند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دفتر فقه معاصر حوزه علمیه قم چندی سالی است در راستای تحقق خواست مقام معظم رهبری و مراجع عظام، اساتید و عموم طلاب، بر تحول صحیح، دقیق، به‌روز و اجتهادی حوزه، در راستای اهداف کلان «سند چشم‌انداز حوزه‌های علمیه» شروع به برگزاری دروس خارج «فقه معاصر» با رویکرد مسائل مستحدثه کرده است. با اینکه ویروس کرونا سایه‌ای بر فعالیت‌های جاری عموم طلاب و دانش‌پژوهان انداخته است، اما با …

نرم‌افزار مجموعه آثار شیخ انصاری با متن ۱۶۷ عنوان کتاب و رساله در ۳۱۶ جلد از آثار شیخ مرتضی انصاری و منابع مرتبط با آن‌ها به زبان‌ عربی و فارسی به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نرم‌افزار مجموعه آثار شیخ انصاری به‌ همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تولید شد و به‌ زودی در اختیار پژوهشگران قرار خواهد گرفت. در این نرم‌افزار متن ۱۶۷ عنوان کتاب و رساله در ۳۱۶ جلد از آثار شیخ مرتضی انصاری و منابع مرتبط با آن‌ها به زبان عربی و فارسی در اختیار کاربر قرار گرفته است. همچنین، …

شبکه اجتهاد: چند روزی است که صدیق مکرم و هم مباحثه‌ای معظم، آقای سید‌هاشم ‌هاشمی گلپایگانی رخ در نقاب خاک کشیده و به ملأ اعلی پیوسته است. ایشان فرزند آیت‌الله سیدمحمد‌ هاشمی و نواده فقیه و عارف بلندآوازه آیت‌الله العظمی سید جمال‌الدین ‌هاشمی گلپایگانی است. پدر ایشان از عالمان نجف اشرف بود و از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین ادبا و شاعران نجف و عراق؛ و جدشان از شاگردان دوره اول نابغه بزرگ اصول و فقه، مرحوم نائینی بود. مرحوم نائینی علاقه فراوانی به سید جمال‌الدین داشت و این نکته از اجازه اجتهادی که به ایشان داده است، به‌خوبی برمی‌آید. اجازه‌ای مفصل …

کتابخانه تخصصی فقه اهل بیت علیهم السلام با ارائه ۸۳۴ عنوان کتاب در پایگاه نورلایب منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، به همت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، کتابخانه تخصصی فقه اهل بیت علیهم السلام با ارائه ۸۳۴ عنوان کتاب در پایگاه نورلایب، منتشر شد. دسترسی به متن و تصویر صفحات کتاب‌ها با قابلیت جستجو در متن و دیگر امکانات پژوهشی همچون یادداشت برداری، نمایه زنی، رنگی کردن متن و… از جمله ویژگی‌های وب سایت کتابخانه دیجیتال نور(نورلایب) می‌باشد. این گزارش می‌افزاید، پایگاه نورلایب با ۳۰ هزار و ۵۹ عنوان کتاب در بیش …

«رضای جمهور»، «شبکه‌های اجتماعی-تحلیل‌های فقهی»، «حیله‌های ربای قرضی از منظر فقه» و «طراحی ساختمان مسکونی از منظر مبانی و آداب اسلامی» آثاری هستند که به‌تازگی از سوی انتشارات حوزه علمیه خراسان چاپ و منتشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، شش کتاب انتشارات حوزه علمیه خراسان که در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فضای مجازی و حکومت دینی نوشته شده است، در سومین آیین رونمایی از تازه‌های انتشارات حوزه علمیه خراسان معرفی شد. کتاب «رضای جمهور» که به موضوع رضایتمندی عمومی و جایگاه ولایت فقیه از منظر فقه سیاسی می‌پردازد توسط ‌‌‌‌حجت‌الاسلام حسین الهی پارسا تألیف شده که در ۴ فصل …

شبکه اجتهاد: نوشتار ذیل نگاهی است که مدل‌های مختلف برخورد ما با غرب، و آنچه که کتاب عصر حیرت در این میانه عرضه می‌کند. ۱- همه ما می‌دانیم در صد و پنجاه سال گذشته، گیر ما سر مفهوم مدرنیته است. البته که همه چیز تغییر کرده است. زبان عوض شده، مناسبات اجتماعی و سیاسی تغییر کرده و افکار بشدت عوض شده است. آن چیزی که اسمش مدرنیته است، به هر حال بر فرهنگ عالم غالب آمده است. حالا هر چه هست، چند جور با مدرنیته برخورد کرده ایم. ۲- عده‌‌ای از اساس آن را الحاد دانسته و خوب و بدش …

مجریان تکلیفشان مشخص است، مجریان بر اساس قانون عمل می‌کنند و باید چیزی تبدیل به قانون شود تا مجری آن را عمل کنند. نسبت به قانون گذار اما این حرف قابل تامل است. مشکلی وجود دارد و آنکه ایده‌ها و نظریاتی که در حوزه فقه حکومتی تولید می‌شود، این مسائل باید در درجه اول در قالب یک طرح جامع اداری ظهور پیدا کند. اینکه ما یک بخشی یا یک فرعی را از یک مسئله در قالب یک تحقیقی بسیار عالی در آن زمینه انجام بدهیم، به هیچ وجه این کفایت نمی‌کند که تبدیل به قانون ‌شود چون قانون علاوه بر …

استاد حوزه علمیه خراسان ابراز کرد: محصور کردن همه چیز در الزامات آموزشی مانند نمره، مدرک و حضور و غیاب، سیستم‌های آموزشی را از بسیاری از اهداف‌شان دور خواهد کرد، چراکه بسیاری از این امور قابل چارچوب بندی نیستند و انگیزه‌های تحصیل فقط محدود به نمره یا بعضی امکانات و امتیازات نمی‌شود، بنابراین تدبیر حوزه علمیه خراسان در ترویج و جدی گرفتن المپیادهای علمی درخور توجه و قابل ستایش است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی در سخنانی پیرامون «نخستین المپیاد علمی فقه و اصول حوزه علمیه مشهد»؛ با اشاره به این‌که حوزه‌های علمیه شیعه در سنت …

مقوله مولوی و ارشادی را‌ می‌توان ازجمله مباحث تأثیرگزار در مسیر استنباط احکام شرعی دانست و عالمان فقه در مجال استخراج نظر شارع با حمل نمودن برخی از دلایل بر ارشادیت به استخراج و تحلیل فروعی متفاوت از مقتضیات ظاهر حکم‌ می‌پردازند. یعنی درپاره ایی از موارد بی آنکه مکلف را به سوی اطاعت از حکم هدایت نمایند، زحمت مطّلع نمودن وی با مصالح و مفاسد حکم را به دوش‌ می‌کشند و او را در برابر این آگاهی بخشی مسئول‌ می‌دانند. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاع پایان نامه سطح سه حجت‌الاسلام جواد دهقان با عنوان «بررسی آثار فقهی حکم …

حجت‌الاسلام والمسلمین سید هاشم هاشمی گلپایگانی؛ یکی از فقهای برجسته حوزه علمیه قم و از مهم‌ترین شاگردان و مقرران درس آیت‌الله‌ سیستانی در سن ۷۱ سالگی و پس از چند سال تحمل بیماری، صبح شنبه‌ ۲۹ شهریورماه ۹۹ در قم درگذشت. به گزارش شبکه اجتهاد، مرحوم استاد هاشمی فرزند آیت‌الله سید محمد جمال هاشمی گلپایگانی (فقیه، شاعر و ادیب برجسته نجف در دوره معاصر) و نوه مرحوم آیت‌الله سید جمال گلپایگانی (عارف و فقیه نامدار نجف در دهه‌های گذشته) بود و در چهل سال اخیر در قم به تحصیل و تدریس اشتغال داشت. وی در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: جناب آقای سید کمال حیدری از فضلای معاصر قم، انسانی پرکار و مصمم، که دارای شبکه گسترده‏ای از سایت، کانال، موسسه علمی و شاگردان متعدد می‏‌باشند. یکی از فعالیت‏‌های ایشان، همکاری و فعالیت سابق وی در «شبکه الکوثر» بود که معارف شیعی را تبیین و به نقد وهابیت می‏‌پرداخت. از چند سال قبل (تقریبا تیر ماه ۹۲ تاکنون) اما، فایل‏‌های صوتی-تصویری (کلیپ‏های) متعددی از اظهارات ایشان در موضوعات مختلف دینی و فقهی منتشر می‌شود که بیانگر اتخاذ رویکرد و مبنایی جدید در حوزه تفکر و رفتار او است. در واقع ایشان از آن زمان تاکنون وارد فاز …

شبکه اجتهاد: امروزه در کنار فقیهان مقاصدگرای اهل سنّت همچون یوسف القرضاوی و احمد الریسونی، برخی از نواندیشان(۱) مانند محمد ارکون، محمد عابد الجابری، عبدالمجید الشرفی و شاگردانش، به سبب آن که علم اصول فقه رایج را ناکارآمد دانسته‌اند، دم از «مقاصد الشریعه» زده و علم مقاصد الشریعه را به عنوان بهترین گزینه برای جایگزینی با اصول فقه مطرح کرده‌اند.(۲) این در حالی است که تفاوت این گروه‌ها در مبانیشان گاه آنان را رو در روی یکدیگر قرار می‌دهد. البته این تقابل میان خود نواندیشان نیز قابل مشاهده است. برای نمونه محمد الطالبی که البته خود منتقد برخی آراء فقیهان …

شبکه اجتهاد: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که طی سال‌های گذشته کتب، مقالات و پایان‌نامه‌های بسیاری درباره آن به نگارش درآمده نظریه/علم مقاصد الشریعه است که در میان اهل سنت به ویژه پس از چاپ کتاب الموافقات شاطبی توسّط محمّد عبده با اقبال فقیهان مواجه شد. در ایران و حتّی در برخی آثاری که در جهان عرب نوشته می‌شود تصوّر بر آن است که همواره نوگرایان(متجدّدان) به بحث مقاصد الشریعه توجّه نشان داده‌اند حال آن که چنین تصوّری از عدم اطّلاع نسبت به تاریخ این نظریه/علم سرچشمه می‌گیرد. مسأله مهمّ دیگر آن است که امروزه برخی پیشروان جریان نواندیشی در جهان …

شبکه اجتهاد: هر از چند گاه کلیپی از یکی از سخنرانان مذهبی پخش می‌شود که موجب استهزاء و انکار و حداقل باعث پرسش‌هایی می‌شود؛ در این موضوع توجه به نکته‌های زیر مفید است: ۱- باید منبع روایت معتبر باشد، یعنی کتابی باشد که: اولاً: انتساب کتاب به مؤلف قطعی باشد. ثانیاً: نویسنده حدیث‌شناس مورد وثوق باشد. ثالثاً: کتاب او نزد متخصصین فن دارای جایگاه والایی باشد، پس نقل روایت از هر کتابی صحیح نیست. ۲- علاوه بر اعتبار منبع باید سند روایت جداگانه از نظر علم رجال بررسی شود. ۳- آنگاه نوبت به بررسی معنای روایت می‌رسد که در این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شناخت موضوع، شرط موفقیت در هرگونه فعالیت درباره آن است. موفقیت در درس خارج، پیش از آن که محتاج روش‌ها و ابزارهای مناسب باشد، در گرو تصور کاملی است که از آن می‌شود. به‌مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه بر آن شدیم موضوع «درس خارج» را با نگاهی تاریخی-تحلیلی، آسیب‌شناسانه و روشی مورد بازکاوی قرار دهیم و نظر اساتید و صاحب‌نظران را در این باره جویا شویم. این پرونده شامل آثار و گفتگوهایی از اساتید: احمد مبلغی، سید منذر حکیم، حسن معلمی، سید محمدجواد علوی بروجردی، علیرضا اعرافی، سید میرتقی حسینی گرگانی، عبدالحمید واسطی، سید حسن تبادکانی، …

شبکه اجتهاد: یکی از تقسیم‌بندی‌های رایج دروس خارج مبتنی بر مکاتب یا مدارس فقهی و اصولی می‌باشد لذا برای شناخت شیوه درس خارج لازم است تا این مکاتب شناخته شوند. اگرچه بعضی منکر وجود مکاتب مختلف فقهی اصولی در حوزه علمیه می‌باشند لکن با توجه به تفاوت‌های مشهود در شیوه فقاهت و نحوه ورود و خروج در مسائل و مواجهه با ادله و تفاوت در روش تدریس و روش نگارش و حتی موضع‌گیری‌های سیاسی حداقل می‌توان از وجود مدارس فقهی اصولی در این زمینه خبر داد که براساس این مدارس فقهی اصولی سبک‌هایی در درس خارج پدید آمده است. تاریخچه …

درس‌های خارج عمومی، استادش خیلی با عظمت است، ولی چون شیوه‌اش نارساست، فایده‌ای ندارد. فقط در یک فرض می‌توان تصور کرد که در درس خارج‌های موجود کسی، موفقیت نسبی داشته باشد که در درس هزار نفری آقای وحید، شخصی شرکت کند و موضوعی را که استاد می‌خواند، خودش از قبل مطالعه، مباحثه و خلاصه‌نویسی کند و سر درس برود جلو بنشیند. آقا که درس می‌دهد، اشکال کند و اگر هم سر درس نمی‌شود اشکال کرد، بعد از درس از آقا وقت بگیرد که یک روز در هفته برود و کارهایش را با آقا بحث کند. شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین حسن …

شبکه اجتهاد: یکی از شیوه‌های رایج در حوزه تقریر یا نوشتن درس استاد است. نویسنده در این اثر به نقد و بررسی شیوه‌های مختلف تقریرنویسی و شیوه‌های درس خارج پرداخته و پیشنهاداتی جهت ارتقاء کیفیت درس خارج ارائه می‌نماید و در پایان به ریشه‌یابی توهم غلطِ «اجتهاد در عصر ما محال است» می‌پردازد. تقریر یا نوشتن درس استاد مفید است و مورد تأکید بسیاری از علمای گذشته و حال می‌باشد و اوّلین عالمی که اقدام به این کار کرد مؤلف مفتاح‌الکرامه بود که درس استادش علامه بحرالعلوم را تقریر کرد. به تدریج این کار در حوزه علمیه گسترش یافت و …

آیت‌الله نوری همدانی بر آشنایی طلاب جامعه المصطفی با فقه مقارن تاکید کرد و گفت: این عزیزان باید بتوانند در بازگشت به کشورهای خود امتیازات فقه اهل بیت(ع) را بر دیگر فقه‌‌ها بیان کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله حسین نوری همدانی در مراسم آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ جامعهالمصطفی در بخشی از سخنان خود گفت: بر اساس آیات الهی از هر فرقه، طایفه و گروهی باید عده‌ای در مسیر تفقه دین قدم برداشته، اسلام را در تمام ابعاد فرا گرفته احکام اسلام را برای مردم بیان نمایند. ایشان با اشاره به این که طلاب و دانش پژوهان جامعه المصطفی باید …