اجتهاد و اصول فقه

اختص.اصی شبکه اجتهاد: حجت‌الإسلام والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه «دانش‌های وابسته به فقه» در پژوهشکده فقه و حقوقِ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است

شاید برخی تنها به فتوای آیت‌الله سیستانی و مساله دفاع ایشان از تمامیت ارضی و مقابله با جریان انحرافی داعش اشاره کنند، اما اگر به مجموعه سال‌های مرجعیت و رفتار و فتوای ایشان نگاه کنید، نقش بسزا و ارزشمند ایشان در تمام عرصه‌ها به وضوح آشکار است؛ مرجعیت ایشان دارای عناصر برجسته و ماندگار است.

فتواهای آیت‌الله سیستانی براساس زمان شناسی و مردم شناسی دقیق ایشان اعلام شد. مرجعیت معتدل ما که هم به علوم جدید توجه می‌کند و هم جانب دین را دارند، در بین مردم جایگاهی ویژه دارند.

استاد برجسته حوزه علمیه مشهد جهت اصلی موفقیت آیت‌الله سیستانی را بی اعتنایی ایشان به عناوین صاحبی، عدم مطالبه عناوین مربوط به این جریان‌ها، بی اعتنایی به شئون دنیوی و ریاست دانست و گفت: ایشان برای خود و اطرافیان مطالبه‌ای نکرد و فقط مصالح عراق را در نظر گرفت.

آیت‌الله اراکی با بیان این که اراده عده‌ای در راستای مخالف پذیرش اراده اجتماعی حاکم عادل بوده و این سبب عملکرد ناشایست آنان در رفتارهای شخصی شان می‌شود، تصریح کرد: از طرف دیگر اینان رفتار دوگانه داشته و در اراده جمعی شان از حاکم پیروی می‌کنند و پایبند به ولایت حاکمند.

همزمان با سالروز ارتحال آیت‌الله سیدحسین بروجردی، نرم افزار مجموعه آثار این عالم ربانی با جمع آوری بیش از ۴۰ جلد کتاب ایشان تولید و از هم اکنون در دسترس علاقه مندان قرار گرفت.

اختصاصی شبکه اجتهاد: بیست سال سابقه مدیریت بر حوزه علمیّه خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین اکبر فرجام را به یکی از آشناترین افراد با ساختار حوزه‌های علمیّه بدل کرده است.

شبکه اجتهاد: امتحانات کتبی خارج فقه و اصول حوزه علمیه خراسان در مدرسه علمیه آیت‌الله العظمی خوئی(ره) برگزار شد.

این بحث از آنجا حائز اهمیت است که به «تکامل روش تفقه» معطوف بوده و دارای ابداعات و افق گشایی‌های متعددی است که بر پایه‌ها و ریشه‌های علم «اصول» و - در مرتبه بعد- «فقه» تأثیرگذار است.

از مجموع بیانات حضرت امام این گونه می‌توان فهمید که در حل معضلات فقهی و قانونی ایشان دو نوع راه حل دارند: یکی مسأله ولایت فقیه و حکم حکومتی است و دیگری بحث زمان و مکان و تغییر در فتوا است. امام خمینی (ره) در جایی می‌فرمایند: اگر فقه‌تان را اندکی تغییر بدهید بعضی مشکلات حل خواهد شد.

شورای گسترش حوزه علمیه خراسان در خصوص اعطای مجوز راه اندازی رشته تخصصی «فقه مقارن» در سطح چهار حوزه علمیه پس از احراز شرایط و ضوابط آن مرکز موافقت خود را اعلام کرد.

کتاب «مبادی اصول فقه شافعی» اثر دکتر سید نوید نقشبندی از سوی موسسه انتشارات سمت چاپ و در دسترس علاقه مندان قرار گرفت.

شبکه اجتهاد: نشست سراسری نقش علمای دینی در مقابله با جریان‌های تکفیری ۱۳ تیرماه در دبیرخانه شورای نمایندگی ولی فقثیه در مناطق قومی با حضور علمای اهل سنت برگزار شد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید احمد مددی از شاگردان آیات خویی و سیستانی است. وی نظریات مهم و کارسازی هم چون نظریه فقه ولایی را در فقه ارائه داده است.

اختلاف مبنایی بنده با برخی در مفهوم اعلمیت است. اعلمیت یعنی چه؟ آیا اعلمیت فقط در مسائل مبتلابه روزه، حج، جهاد و... و فتواست یا اعلمیت در امامت و رهبری و مایحتاج الیه مسلمین هم هست؟ من با این مبنا هیچ کس را اعلم از آیت‌الله خامنه‌ای نمی‌بینم. به خودشان هم گفته‌ام.

اخلاق از درون و باطن انسان کار می­کند و فقه از بیرون، انسان را به خیرات و خوبی­ها فرا می­خواند. جامعه‌ای که بخواهد فقهی باشد اما برخوردار از اخلاق نباشد آن جامعه هرگز یک جامعه پایدار و ثابتی و مستقری نیست. ما این دو را باید همزمان و با مقدم داشتن اخلاق نسبت به فقه حرکت کنیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، پژوهشگر حوزه علمیه قم و استادیار دانشکده علوم حدیث در این گفتگو از رابطه فقه و تمدن و نقشی که دانش فقه در پی‌ریزی تمدن اسلامی دارد،

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن ذیل گزارش اولیه از تقریر استاد سید محمدمهدی میرباقری از این نظریه مبتنی بر جلسات مشاوره گروه روش تفقه در ۳ و ۱۴ شهریور ۱۳۹۵ است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر عبدالرحیم گواهی عضو هیئت مؤسس مرکز پژوهش‌های ادیان جهان و رئیس مرکز و رئیس شورای علمی این مرکز است. با او در مورد میزان تأثیرگذاری فقه در دوران پیشرفت مسلمانان گفتگو کردیم. او معتقد بود: فقه در دوران پیشرفت مسلمانان، تمامیت‌خواه نبود،

رستم نژاد، تغییر در امتحانات شفاهی حوزه، تسهیل در اخذ مجوز تاسیس مدارس و مراکز حوزوی، تشکیل رشته تخصصی در مدارس سطح سه، واگذاری امتحانات پایه ششم به مدیریت‌های استانی، اعطای مدرک علمی به شهدای روحانی، ساماندهی دروس خارج در شهرستان‌ها و... را از برخی فعالیت‌ها و برنامه‌های معاونت آموزش حوزه‌های علمیه برشمرد.

شبکه اجتهاد: جلسات علمی پرسش و پاسخ در محضر آیت‌الله شیخ محمد سند، از اساتید خارج فقه و اصول حوزه علمیه نجف و از شاگردان حضرات آیات شیخ مرتضی حائری، میرزا هاشم آملی، گلپایگانی و آیت‌الله وحید خراسانی، این روزها در مشهد با حضور گرم فضلا و طلاب خراسانی برگزار می‌شود.

در این نوشتار سعی شده است دیدگاه‌های مختلف در حوزه دین به طور عام و در حوزه فقه و شریعت به خاص بیان شود و مبانی و ادله هر یک مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

فقیه کارش تایید و رد و نقض است، نه این که روش‌های متنوع تولید را بیان کند اما اگر روش تولیدی بیان کرد می‌تواند تشخیص بدهد حق بر چه اساس می‌تواند باشد. ما ظرفیت فقه را باید بدانیم و مسولیتش را هم باید بدانیم. نه از فقه انتظار مدیریت داشته باشیم. نه از فقه انتظار تربیت داشته باشیم. بین این‌ها باید تفاوت قائل شد.

استاد حوزه علمیه قم تقلید را امری عقلایی دانست و گفت: فتوا دادن حاصل یک عمر مجاهدت علمی و درس خواندن و کسب تخصص دینی است؛ از این رو تقلید به معنی تبعیت از امام معصوم(ع) است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین محمد باقری شاهرودی استاد سرشناس و قدیمی سطوح عالی حوزه علمیه قم، عمر خود را صرف تدریس و تحقیق در کتب حوزوی نموده است. عضو سابق حلقه استفتاء مرحوم آیت‌الله تبریزی بهترین لذت خود را در زندگی، کنکاش و تحقیق در این عرصه می‌داند. به نظر وی، آسیب‌شناسی کتب حوزوی ملازم با تغییر آن‌ها نیست. …

شهید صدر به عنوان یک اندیشمند اسلامی که بین دو مسالۀ مهم جمع کرده است؛ که معمولاً در کمتر کسی پیدا می‌شود. یعنی بین اصالت و معاصرت، یعنی شهید صدر در عمیق‌ترین لایه‌‌های فکرِ اسلامی، اندیشه‌ ورزی کرده و در عین حال این اندیشه‌‌ورزی عمیق، ناب و خالص اسلامی، برکنار از تحولات و پیشرفت‌های روز جهان نیست.

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان این که پذیرش رأی مردم موضوعیت دارد اما مبنای مشروعیت حکومت دینی نیست، گفت: اگر شخصی بگوید مبنای امامت و ولایت در اسلام، رأی مردم است، هر کسی باشد سخن نادرستی گفته است.

حقوق اخوت دینی به عنوان یکی از احکام فقهی، تنها مترتب بر اصل عقیده می‌باشد نه لوازم آن؛ بنابراین اگر فردی لازمه مذهب دیگری را کفر دانست این امر باعث تکفیر و نجاست دیگری نخواهد بود. مادامی که خود او ملتزم به کفر نشده باشد، اما در عین حال فرد نخست نمی‌تواند ملتزم به عقیده او شود و آن را درست بداند.

مهاجرت عالمان عاملی را باید از زاویه انتقال سنتی فقهی با ویژگی‌های خاص آن مورد توجه قرار داد که به سرعت در مراکز علمی ایران رواج یافت. شواهدی دلالت بر این دارد که آنان در مناقشه‌های کلامی و مذهبی صفویه با عثمانی از شاهان صفوی حمایت کرده و نقش مهمی در این خصوص ایفا کرده اند، اما به دلیل پراکنده بودن این نوع مدارک، چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

در این مقاله تلاش شده است از دریچه «فلسفه علم اصول» ضمن اشاره به مبانی روش‌ها و رویکردهای موجود دانش اصول؛ آسیب شناسی اجمالی از رویکردها و روش‌های این دانش نیز ارائه گردد تا زمینه برای بازخوانی در عرصه‌هایی که نیازمند به تحول اند فراهم تر گردد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، چهارمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای فقهی و اصولی …