اجتهاد و اصول فقه

مدیر انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب از انتشار کتاب حدیث فقهی مشترک با زیر عنوان «واکاوی مبانی و پیش فرض‌های حجیت احادیث فقهی مشترک میان فریقین» در آینده‌ای نزدیک خبر داد.

دست اهل فضل را می‌بوسم که بیایند و در مسائل ورود پیدا کنند و صحنه را خالی قرار ندهند تا دیگرانی که اهل مایه و اهلیت این مسائل نیستند ورود پیدا کنند که تبعات آن قابل پیش‌بینی نیست. در حقیقت ثمره نظراتی که در برخی از مسائل مستحدثه از نااهلان اظهار می‌شود احیانا بازی با فقه تشیع خواهد بود.

برخی‌ها طعنه به مرحوم فیض و دیگران طعنه می‌زنند که چرا موسیقی را جایز می‌دانند. ایشان می‌فرمودند به جای اینکه به اینها طعنه بزنیم بهتر است که ما دلایل آنها را بنگریم که اینها به چه دلیل جایز می‌دانند. بیان می‌کردند که مواظب کلماتتان باشید مبادا به آراء و نظریات دیگر مجتهدین توهین کنید.

بدون هر گونه جزاف و گزاف باید گفت که اجتهاد به معنای دقیق و فقاهت به معنای دقیق حافظ استمرار خاتمیت است. یعنی شما اگر اجتهاد شیعه و فقهای شیعه را از دین بگیرید، باب وحی با رفتن پیامبر منسد شد و تفسیر وحی با رفتن ائمه اطهار به پایان رسید. بعد از آن کیست که می‌تواند از یک «لیس ینبغی ینقض الیقین بالشکّ» یا در صُحاح زراره و برخیش را «لا تنقض الیقین بالشکّ»‌ قاعده ارجمند استصحاب را استخراج کند و ده‌ها و صدها حکم را با این استنباط کند.

وقتی می‌گوید وضو گرفتن با آب مضاف صحیح نیست، باید مشخص کند که آب مضاف به نظر عرف یا به نظر کارشناس؟ این مسأله قسمتی از موضوع حکم شرعی است و ما باید برای تعیین این مسأله هم به شارع مراجعه کنیم.

ابن تیمیه به عنوان شاخص کسی که مکتب سلفیه را تاسیس کرد، گفت صحابه خودشان می‌رفتند سراغ کتاب و سنت و با فهم خودشان مطالب را می‌فهمیدند. تقلید از مظاهر اربعه حرام است. تقلید شافعی و از احمدبن حنبل حرام است. امروز یک اتفاقی که در حال رخ دادن است اینکه خیلی از متفکران جهان اسلام از این حرف خوششان می‌آید؟ چرا چون دیگر نباید در پیله شافعی باقی بمانند.

آیت‌الله فاضل لنکرانی با هشدار نسبت به دشمنی منسجم دنیای کفر نسبت به اسلام و تشیع، ضمن انتقاد از شعارهای توخالی و اجتهاد شخصی در مسائل دین، خواستار عرضه جامع و کامل اسلام شد.

کتاب «جنبش‌های فکری و دینی در جهان اسلامی معاصر» به قلم محمدجواد صاحبی منتشر شد. نویسنده در این کتاب به بررسی بن ‌مایه‌های اعتقادی، زمینه‌های اجتماعی و سیاسی و نیز سیر تحولات جنبش‌های بیداری از آغاز شکل‌گیری تا امروز پرداخته است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمدتقی اکبرنژاد، مؤسس و مدیر مؤسسه‌ای است که نام «تمدن» سازی را برای خود انتخاب کرده است. مدیر مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی اسلامی، در این گفتگو از تلاش‌های خود و مؤسسه تحت مدیریتش، برای رسیدن به تمدن اسلامی با محوریت فقه سخن می‌گوید.

الان خیلی از چیزها شعار است اما شعار جای واقعیت را نمی‌گیرد. خیلی‌ها در اوّلیات فقه مانده‌اند اما از آنها به عنوان مجتهد یاد می‌شود. قم از نظر معلومات آن طور که باید باشد نیست.

شبکه اجتهاد: با این که آگاهم مباحث علمی به گونه‌ای نیست که برای آن یادداشت اینترنتی نوشت، اما این احتمال را می‌دهم با باز کردن باب این قبیل نوشته‌ها در وب، بتوان قدمی برای بازتبیین اندیشه‌های کهن شیعی که قرنهاست [و این این روزها هم] مورد حمله اخباری‌ها و غالی‌ها و افراطی‌ها قرار گرفته، برداشت. بیشتر عالمانی که در قرن چهارم و پنجم هجری گرایش به عقلیات و حتی پژوهشهای جهانشناسانه مستقل در فرهنگ اسلامی داشتند، یا رسما در زمره شیعیان بودند یا گرایش به تشیع داشتند. افرادی چون ابوریحان بیرونی (م ۴۴۰)، ابن سینا (م ۴۲۸)، فارابی (م ۳۳۹)، …

فقه حکومت هنوز یک علم مستقل نیست؛ برخی نیز با این تلقی بحث کرده و فلسفه فقه حکومت می‌نویسند؛ نکته دیگر اینکه این فقه یک علم بینا رشته‌ای نیست و دو رشته در آن دخیل باشند. بلکه این علم فقه است و تنها در موضوع، مضاف به حکومت شده است. حکومت تنها موضوع فقه واقع می‌شود و از لحاظ خصوصیات علمی، فقه حکومتی تنها ذیل دانش فقه تقسیم بندی می‌شود، بنابراین نباید بین دانش‌های مضاف به دانش دیگر، با دانش‌هایی که ماهیتاً بینا رشته‌ای هستند نباید خلط شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین نشست «هم‌اندیشی فقه حکومتی» با حضور اساتید …

فیرحی از میان مشرب‌های فقهی، فلسفی، اخلاقی و کلامی متوجه فقه است و با نگاهی همدلانه و درون‌فقهی پروژه خود را دنبال می‌کند. او در مورد دلایل مواجهه علمی خود با مسائل از درون فقه، دو دلیل سلبی و ایجابی را برمی‌شمارد: «دلیل ایجابی این است که اساسا این فقه بود که جامعه را اداره می‌کرد و وقتی از حقوق جدید سخن می‌گوییم، حقوق جدید چیزی جز دگردیسی‌های آرام یا غیرآرام از درون فقه نیست». به گزارش شبکه اجتهاد، از میان متفکران حوزه علوم انسانی، حجت‌الاسلام داود فیرحی ازجمله اشخاص صاحب‌نظر در اندیشه و فقه سیاسی است و تا به …

رئیس دانشکده مذاهب اسلامی قم تصریح کرد: نباید برای تمام اهل سنت نسخه‌ای واحد پیچید، اهل سنتی که محب اهل بیت(ع) است را نباید در خط تکفیری‌ها و سلفی‌ها و وهابی‌ها بدانیم؛ امروز وهابیت با اداره ۶۰ شبکه ماهواره‌ای در صدد این است که از شیعه چهره‌ای افراطی نشان دهد اما ما می‌توانیم این تهدیدات را تبدیل به فرصت کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، همایش «افراط‌گرایی و تکفیر در جهان اسلام» به همت اداره‌کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، با حضور اساتید کشوری، ۱۱ آبان‌ماه در سالن همایش مجتمع فرهنگی آفتاب ولایت مشهد برگزار شد. در این همایش که …

شبکه اجتهاد: خروش عزت خواهانه امام خمینی(ره) در قیام علیه سلطه بیگانگان و مشخصاً دولت مستکبر آمریکا برای پایمال کردن عزت ملت ایران در ماجرای تصویب لایحه کاپیتولاسیون؛ منجر به تبعید آن بزرگ مرد الهی گردید. در این شرایط به اعتراف دستگاه امنیتی رژیم وابسته پهلوی، آیت‌الله سید مصطفی خمینی فرزند و تربیت شده مکتب علمی و سیاسی پدر، می‌رفت که به خمینی دوم در ایران تبدیل شود و راه پدر را در مبارزه و قیام علیه طاغوت رهبری کند. از این روی، نخست زندانی شده و در ادامه به محل تبعید پدر، یعنی به کشور ترکیه و شهر بورسا …

شبکه اجتهاد: دومین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی یازدهم آبان ۱۳۹۶ با ارائه نظریه فقه حکومتی آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه تهران، با حضور جمعی از اساتید، فضلا، مقررین و شاگردان اساتید فقه حکومتی در شهر مقدس قم برگزار گردید.  

رکن اساسی هر تمدنی، «شهر» است و در چشم‌انداز رسیدن به تمدن نوین اسلامی، داشتن «فقه شهر» و پرداختن بدان با رویکرد فقه اجتماعی ضروری است. از این رو پژوهشگر حوزه علمیه مشهد در نشستی به تبیین چیستی، ابعاد، ساختار «فقه شهر» و قواعد حاکم در این عرصه پرداخته است.

فضلای حوزه باید به خودشان اجازه‌ گفتن و شنیدن حرف‌‌های متنوع را بدهند، نگوییم حد نهایی فقه، شیخ انصاری بوده است یا حالا در دوران معاصر حضرت آیت‌‌الله خویی است. این سیره‌ خود علما هم نه بوده و نیست، البته علمای سلف ما نسبت به یک مطلب به ‌درستی دغدغه دارند و آن، مساله‌ قاعده‌‌مند و روی حساب و کتاب حرف زدن است؛ منظور، حفظ آن بنیان‌ها و استواری‌های اجتهاد و فقاهت و به تعبیر جامع‌تر، فهم از دین است که این باید حفظ شود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آثار فراوانی در عرصه‌ی وحدت اسلامی، تقریب مذاهب و همکاری مسلمانان، از سوی مجمع تقریب مذاهب یا سایر نهادها نگاشته و رونمایی شده است؛ اما «همزیستی» عنوانی است که تنها ناظر به پذیرش زیست یکدیگر و تحمل حقوق مذاهب دیگر است.

در نگاه به فقه هم دو تعریف وجود دارد تعریف مشهور این است که «العلم باحکام الشرعیه من ادلتها التفصیلیه» در این صورت چندان نمی‌توان از فقه نظام صحبت کرد؛ این همان تعریف مشهور از فقها است که خیلی با رویکرد فقه نظام سازگار نیست، اما اگر تعریف شهید صدر را مطرح کنیم می‌توان یک مجموعه نظام‌مند را برای فقه داشته باشیم.

از جمله مبانی مهم در فقه مقاصدی اعتقاد به این قاعده کلی است که احکام الهی تابع مصالح و مفاسد می‌باشند؛ و در رابطه با تبیین و تفسیر نصوصی که در شریعت وارد شده است نیز رویکرد مقاصدی معتقد است که صاحب نص یا شارع، دارای مقاصد معین و اهداف مشخصی است که شارع خواسته است این اهداف را به مخاطب بفهماند و به آن‌ها به دیده اعتبار بنگرد؛

درصدی از طلاب سطوح عالی که در قم مشغول تحصیل هستند اعتقادی به این کتب درسی و خروجی آن ندارند. این یک آسیب بزرگی را ایجاد کرده و می‌کند. برخی از طلبه‌ها و حتی اساتید می‌گویند آنچه ما می‌خوانیم کهنه است و کارایی ندارد. این آسیب وجود دارد، حال باید چه کار کرد؟ آیا از اساتید کاری بر می‌آید؟

شبکه اجتهاد: در میان گسترش علوم انسانی و تشکیل دانش‌های جدید در چند دهه اخیر و سرعت رو به رشد آنها، پیشرفت و گسترش علم فقه نیز قابل تأمّل است. علم فقهی که در سایه بررسی و بیان احکام خمسه در مورد تمام افعال اختیاری انسان، گاه باید پاسخگوی مسائل جدید، اعمّ از مسائل مستحدثه حاصل از تکنولوژی و مسائلی که در حکومت اسلامی پیش می‌آید، باشد، و گاه باید پشتیبان و اتاق فکر علوم انسانی باشد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد حب‌الله در سال ۱۳۵۱ شمسی در شهر صور لبنان دیده به جهان گشود. در پانزده‌سالگی وارد حوزه علمیه شد و در سال ۱۳۷۳ شمسی به ایران آمد. ازجمله‌ی اساتید او در دروس خارج آیات عظام وحید خراسانی، هاشمی شاهرودی و باقر ایروانی هستند.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه گفت: معتقد هستم فقه تشیع، فقهی پویا است، طبیعت فقه این است که دائما با زمانه در تعامل بوده و نمی‌تواند در انتزاعیات حرکت کند؛ بنابراین اگر چشم بر واقعیات ببندد بی خاصیت خواهد شد.

شبکه اجتهاد: همایش علمی پژوهشی «فقه فعال» با حضور آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور به همت مرکز فقهی معهد الاجتهاد الفعال، با هدف برگزاری و تقویت کرسی‌های آزاداندیشی و تبیین مبانی فقه پویا و ضرورت بحث از مسائل نو ظهور و مستحدثه، در سالن همایش‌های بین‌المللی غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

رشاد: حدود ۷ تن از اساتید بنده صاحب رساله‌اند اما درس ایشان از ویژگی‌هایی برخوردار است که در کمتر اساتید دیگر می‌توان یافت. روش ارائه، الگوریتم اجتهاد، پرداختن به مباحث نو از قبیل جهاد و ... وجه تمایز رهبر انقلاب با دیگران است که با یک ادبیات کاملاً فنی و با موضوع شناسی کاملاً دقیق از سوی ایشان تدوین و ارائه شده است.

کنفرانس سه روزه دارالافتای مصر با موضوع بررسی مساله فتوا در حالی پایان یافت که احیای نظام اجازه اجتهاد و بازنگری ساختاری و موضوعی در عرصه صدور فتوا از مهمترین دستاوردهای این کنفرانس بود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت سالروز شهادت آیت‌الله سید مصطفی خمینی، با حجت‌الاسلام حسن پویا، معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) نمایندگی قم، گفتگو کردیم.

سخنگوی شورای نگهبان معتقد است در حق دروس منطق و اصول فقه در دانشکده‌های حقوقی ظلم شده و آن‌گونه که باید به آنها پرداخته نشده است.