اندیشوران فقهی

برنامه تلویزیونی زاویه، هفته گذشته از شبکه چهار و با حضور حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت‌الاسلام احمد رهدار، رییس مؤسسه فتوح اندیشه، پخش شد. موضوع این برنامه «حوزه علمیه، نظاره‌گر یا تصمیم‌ساز» بود. به گزارش شبکه اجتهاد، مهاجرنیا در ابتدا فهرستی از وظایف حوزه علمیه را برشمرد و آنها را توضیح داد. او به وظیفه تبیین و تفسیر دین اشاره کرد و دفاع در مقابل شبهات، تبلیغ و ترویج دین و حراست از آموزه‌های دینی در بین توده مردم را جزو وظایف ذاتی حوزه برشمرد. در دهه اول انقلاب خوب عمل کردیم …

مرجعیت در حوزه رکن رکین و قله عظیم معرفتی است؛ مرجعیت و ولایت اصول اساسی حوزه‌‌های علمیه هستند و مدیریت در پرتو مرجعیت و لایت و با هدایت‌‌های شورای عالی حوزه در مسیر تعالی و پیشرفت قدم‌‌های اساسی برمی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در آیین آغاز سال تحصیلی حوزه‌‌های علمیه که در سالن همایش‌‌های مدرسه عالی دارالشفای قم برگزار شد، اظهار داشت: همه ما در آغاز سال تحصیلی با مولا و آقایمان حضرت ولی عصر(عج) که صاحب ما و حوزه‌‌های علمیه است، میثاق بسته و دست بیعت‌‌ می‌دهیم که برای تعالی و پیشرفت حوزه‌‌های علمیه تلاش …

آیت‌الله رشاد برطرف سازی تعارض بین علوم انسانی موجود و شریعت، پیوند مهندسی فرهنگ با علوم انسانی، همراهی نخبگان با اسلامی سازی علوم انسانی و منوط شدن تحول حوزه در گرو تحول فقه و تحول فقه در گرو تولید علوم انسانی اسلامی را از مهمترین دلایل نیاز به تولید علوم انسانی اسلامی عنوان کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سلسله جلسات اندیشه‎ای با عنوان «علوم انسانی اسلامی، بایستگی و بایسته‌ها» که به همت کانون غرب شناسی و اندیشه اسلامی که در دانشگاه رضوی برگزار شد، به تبیین دلایل چرایی تولید …

شبکه اجتهاد: گزیده دانشوران و رجال اصفهان، به همراه زندگی‌نامه خودنوشت مؤلف، از آثاری است که با تحقیق و تصحیح رحیم قاسمی، توسط مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه چاپ شده و حاوی نکات ارزشمندی درباره نویسنده کتاب، سید محمدعلی مبارکه‌ای، و نیز نظرات و آرای او و همچنین شرح سفرهای وی به هندوستان است. کتاب، با مقدمه مصحح و شرح حال مؤلف آغاز می‌شود و گرچه در این فصل، به تفصیل در بیش از ۵۰ صفحه به شرح زندگی سید محمدعلی مبارکه‌ای پرداخته، اما تنها یک صفحه درباره انتخاب اثر و شیوه تحقیق و تصحیح سخن گفته شده است. در شرح حال …

محسن اسماعیلی، عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: یکی از کارکردهای اصلی حکومت و رهبری، همراه و همدل کردن مردم و جلوگیری از پیدایش تنازع است. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محسن اسماعیلی، در یکصد و سی امین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در مجموعه فرهنگی سرچشمه، اظهار کرد: هرگاه تفاوت‌ها با گفت‌وگو و مدارا قابل تحمل نبود و عملاً زمینه تنازع و درگیری را پدید آورد، چاره‌ای جز ارجاع آن به یک مرجع مرضی‌الطرفین و پذیرش داوری او نیست؛ یعنی خدا و رسول و اولوالامر. اسماعیلی افزود: معمولاً هر یک از طرفین اختلاف فکر می‌کنند یا حداقل مدعی هستند که …

 عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: در حال حاضر حوزه علمیه قم دچار تحریم است، بدین معنی که اندیشه‌هایی که در آن به وجود می‌آید با ممنوعیت انتشار در اقصی نقاط جهان مواجه می‌شود و این اوج مظلومیت می‌باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی در دومین همایش تشیع انگلیسی با محوریت بررسی پیامدهای نظری و عملی، اظهار داشت: یکی از محورهای اصلی نظام استکبار برای ایجاد تفرقه و جدایی بین مذاهب مختلف اسلامی، حمله به عوامل وحدت و انسجام بین مسلمین است که مقابله با اسلام ناب محمدی (ص) و مذهب شیعه اصیل از جمله این برنامه‌ها است. …

برخی مواضع خوبی دارند و حرف‌‌های خوبی‌ می‌زنند که باید از این مواضع درست و روشنگری‌‌ها تقدیر شود اما از این افراد توقع نیست سخنانی بگویند که سبب سوء استفاده دشمن شود، این که گفته‌ می‌شود ۷۰۰ رساله وجود دارد کجاست؟ اگر واقعا این تعداد فاضل بزرگ در حوزه داشته باشیم که باید شکر خدا کرد چرا که اصل اجتهاد خوب است، رساله دادن و در معرض قرار دادن باید با توجه به شرایط و وظایف باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدمهدی شب زنده دار عضو فقهای شورای نگهبان امروز در ابتدای نخستین درس خارج خود در سال جدید …

حجت‌الاسلام آقانظری شاهرودی با اشاره به الزامات رونق علمی در حوزه ضمن تأکید بر احیای سنت‌های گذشته حوزه گفت: باید دروس ما به صورت مشارکتی برگزار شود و دروس حوزه به ویژه دروس خارج از حالت یک طرفه بودن محض خارج شود. ‌‌‌‌به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن آقانظری شاهرودی،‌‍ با اشاره به الزامات و بایسته‌های رونق علمی در بین طلاب حوزه علمیه اظهار داشت: به عقیده من باید از همان ابتدا برای طلاب تبیین شود که بی سوادی کارآمدی ندارد، چراکه جامعه به سرعت به طرف علم و دانش در حال حرکت است. رییس سابق پژوهشگاه حوزه و …

از جمله مباحث مهم در مدخل امام خمینی در دایره المعارف بزرگ اسلامی، معرفی آثار و تألیفات امام خمینی است که با مرور این مباحث می‌توان به اشتباهات تاریخی مدخل مزبور در دابره المعارف بزرگ اسلامی پی برد. به گزارش شبکه اجتهاد، «دایرهالمعارف بزرگ اسلامی»، با نظارت سیدکاظم موسوی بجنوردی و با همراهی جمعی از نویسندگان منتشر شده و یکی از مداخل این دانشنامه، با عنوان “خمینی روح‌الله”، مربوط به امام خمینی است. اما این مدخل دارای اشتباهات تاریخی و تناقض‌هایی است که کتاب “نقدی بر مدخل خمینی روح‌الله در دایرهالمعارف بزرگ اسلامی” که توسط بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه …

آیت‌الله علم الهدی در جمع دانش‌پژوهان مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) مشهد با بیان اینکه توسعه مسائل فقهی اصل اساسی است، تصریح کرد: این امر که در مسئله فعالیت‌های فقهی، استنباطی و استدلالی به صورتی ماشینی عمل شود، درست نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سیداحمدعلم الهدی در مراسم آغاز سال تحصیلی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) مشهد اظهار کرد:‌ امروز در حوزه‌های علمیه تحقیقات و مطالعات باید گسترش پیدا کند، زیرا به آن نیاز داریم. وی به اهمیت به روز بودن فقه و فقاهت در عصر حاضر اشاره کرد و گفت: در گذشته حوزه‌های علمیه به عنوان تنها مرجع حلال و …

تولیت آستان قدس رضوی گفت: امروز تفاوت زمان ما با زمان صاحب جواهر و شیخ انصاری و دیگر بزرگان آن است که فقه‌‌‌‌ می‌خواهد در جامعه حکومت کند و بناست انقلاب اسلامی منادی فقه آن هم در همه حوزه‌ها از حقایق حقه تا اخلاق فاضله و مجموعه همه باید‌ها و نباید‌ها باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌‌‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی امروز در اجلاسیه سراسری اساتید اعزامی حوزه علمیه خراسان، در مدرسه علمیه سلیمانیه مشهد با بیان این که شما اساتید در کسوت استادی و تربیت نفوس مستعده در حوزه علمیه کهن خراسان ایفای نقش ویژه‌‌‌ای …

شبکه اجتهاد: مسأله‌ی سکولار بودن حوزه‌های علمیه و بر حذر داشتن این نهاد دینی از چنین خطری، از دیر باز مورد توجه بود. حتی مقام معظم رهبری در این زمینه کد‌های واضحی را ارائه کرده‌اند. اما قبل از پرداختن به این موضوع، لازم است تصوری بسیار اجمالی از مقوله‌ی سکولاریسم داشته باشیم. برای سکولاریسم -آن مقدار که به کار ما آید- حداقل می‌توان دو معنی بر شمرد: معنای اول، جدایی نهاد دین از نهاد سیاست است؛ بدین معنی که موسسات خاص سیاسی از سیطره‌ی دین ر‌ها شوند و این یعنی، دیدگاه‌های نهاد‌های دینی نباید بر جامعه تحمیل شود و یا …

سید‌‌‌هادی طباطبایی، نویسنده کتاب فقیهان و انقلاب ایران می‌گوید تعدد مراجع یکی از برگ‌‌‌های برنده جهان تشیع است که تعدد مراجع، می‌‌‌‌تواند مطابق با سنخ‌‌‌های مختلف روحی نیز باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، ماهنامه گزارش در شماره ۲۷۵ خود مصاحبهای با سید‌‌‌هادی طباطبایی انجام داده است. طباطبایی نویسنده کتاب فقیهان و انقلاب ایران است که اواخر سال ۹۵ منتشر شد و مورد استقبال قرار گرفت و اینک به چاپ چهارم رسیده است. وی اخیراً کتابی را با محوریت مباحث روشنفکری به رشته تحریر در آورده است. کتاب حدیث نواندیشان دینی که در زمان نمایشگاه کتاب امسال منتشر شد، اینک به …

شبکه اجتهاد: لزوم تغییر متون آموزشی حوزه‌های علمیه شیعی سخن پرتکراری است که در سالهای اخیر یکی از مسائل برجسته حوزه‌ها بوده و همه طلاب کشور کم و بیش درباره آن شنیده اند. اما نظرات همه شخصیت‌های حوزوی در این باره همسان نیست و اگر نوبت به مصادیق متون برسد، حجم اختلاف نظرها بسیار بیشتر‌ می‌گردد. لذا شایسته است در کنار تلاش‌هایی که برای تدوین کتب جدید صورت‌ می‌پذیرد، نگاهی گفتمانی به این امر صورت گیرد و برخی از جهت گیری‌های ناصحیح یا موانع اقدامات صحیح شناسایی شده و راه با تامل و شناخت بیشتری پیموده شود. از همین رو …

شبکه اجتهاد: آیا به‌موازات بسط آموزۀ سکولاریسم (و حلول) در علوم انسانی، اجتماعی و نظریه‌های توسعه، حوزه‌های علمیه الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی را مبتنی بر آموزه‌های تجلی و ظهور و امامت شیعی ارائه کرده‌‌‌اند؟ ۱- یکی از اولین واژه‌هایی که بعد از آشنایی جهان اسلام با غرب مدرن، بعد از فروپاشی عثمانی وارد ادبیات مسلمین شد، واژۀ سکولار و مشتقات آن است. با توجه به جایگاه اساسی این واژه در جهان مدرن، هر چه این مواجهه و آشنایی، خواسته یا ناخواسته، بیشتر می‌شود، عمق این واژه نیز بیشتر خودش را نشان می‌دهد. در اولین برخوردها، افرادی نظیر علی عبدالرازق، سکولاریسم را …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، مدیر مؤسسه کتابشناسی شیعه و مسئول سابق دفتر تدوین کتب حوزه در گفتگویی به دستاوردهای مرکز تدوین متون آموزشی حوزه علمیه می‌پردازد. او معتقد است “کتاب درسی با آیین‌نامه و دستور جا نمی‌افتد. کتاب درسی را باید تألیف و عرضه کرد. هر کجا پذیرفتند، کتاب درسی می‌شود”. بخشی‌هایی از این مصاحبه که در کتاب «جستارهایی پیرامون نظام آموزشی و متون درسی حوزه‌های علمیه» به همت مؤسسه فرهنگی مطالعاتی «صراط مبین» منتشر شده است از منظرتان می‌گذرد. مختاری: کتابی با عنوان «نظام آموزشی حوزه از نگاه عالمان» منتشر کردیم. در آن کتاب، نظریات علما را …

حجت‌الاسلام الهی خراسانی گفت: مشکلاتی که امروز در فضای علوم اسلامی وجود دارد، از مرز کمبود نواندیشی یا نوآوری‌های قابل توجه گذشته و بحرانی که اکنون پیش رو داریم، جابجایی مرجعیت علوم اسلامی از ایران به خارج از کشور است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، در جمع رئیس و معاونان دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان طی سخنانی با اشاره به مطلب فوق گفت: این مشکل تقریبا یک دهه است که آغاز شده و اکنون جدی‌تر شده است، یعنی مفاهیم، پارادایم‌ها و نظریاتی که در یک دهه اخیر در زمینه علوم اسلامی مطرح شده، در مراکز اسلام‌شناسی و …

عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی العالمیه با انتقاد از سخنان و رفتارهای صورت گرفته در تجمع اعتراضی عده‌ای از طلاب در فیضیه گفت: بازی‌های سیاسی نباید در فیضیه صورت گرفته و به نام کل حوزه تمام شود؛ چرا که توهین به تمام حوزویان است؛ انتظار مردم از روحانیت بیان سخنان منطقی، عقلانی، حکیمانه و اخلاق‌مدارانه و ارائه راه‌حل‌های فقهی، علمی و اجتهادی در شرایط سخت اقتصادی برای مشکلات و مسائل مبتلابه جامعه است نه اینکه به اسم روحانیت، توهین و تهدید بشنوند. به گزارش شبکه اجتهاد، اتفاقات رخ داده در تجمع اعتراضی اخیر طلاب در مدرسه فیضیه قم نسبت به مسائل …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در خصوص تجمع برگزارشده در مدرسه فیضیه با بیان اینکه باور‌ نمی‌کنم چنین پلاکاردهایی را یک طلبه باتوجه در دست گرفته باشد خطاب به گروههای سیاسی گفت: از احساسات پاک طلبه‌های عزیز سوء استفاده‌های سیاسی و جناحی نکنید و به بهانه عناوین حق مطالبه اقتصادی و دفاع از معیشت، اهداف سیاسی خود را در حوزه علمیه دنبال نکنید.، به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم طی سخنانی گفت: در مورد این تجمعی که در مدرسه فیضیه برگزار شد، هم مردم …

آیت‌الله احمدی فقیه یزدی با اشاره به الزامات و موانع ایجاد نشاط علمی در حوزه‌های علمیه تأکید کرد که اساتید و مدیران حوزه باید به مسائلی از جمله اصلاح برخی متون حوزه، کاربردی کردن مطالب، تغییر در روش امتحانات و استعدادیابی طلاب توجه ویژه داشته باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدحسین احمدی فقیه یزدی، با اشاره به الزامات رونق علمی و ایجاد نشاط درسی در بین طلاب علوم دینی در آستانه سال جدید تحصیلی حوزه‌های علمیه، به رسا گفت: ‌حوزه علمیه سنت‌های دیرینه‌‌ای دارد که به زمان رسول خدا متصل می‌شود و بعد از آن از زمان امامان تا …

مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در پی مواضع مراجع عظام تقلید پیرامون حواشی به وجود آمده در تجمع گذشته طلاب در مدرسه فیضیه بیانیه جداگانه‌ای را صادر کرند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، پیرو مواضع حضرات آیات مکارم شیرازی و نوری همدانی نسبت به اتفاقات تجمع در مدرسه فیضیه قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیانیه جداگانه‌ای را صادر کرند. متن بیانیه مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه (بدون اشاره به تجمع طلاب) به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم. مدیریت حوزه، ضمن استقبال از رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی و مراجع عظام …

رئیس موسسه فتوح‌‌اندیشه با بیان اینکه روحانیت احساس می‌کند مواضع آنها در جامعه ضمانت اجرا ندارد، گفت: بخشی از مسوولین که چند بار درگیر فساد شدند و شاهد اعتراض علما و روحانیون بودند به تجربه دریافتند که گویی اعتراض علما و روحانیت ضمانت اجرا ندارد؛ شاید مفسدان را رسوا کند اما ضمانت اجرا ندارد و به لحاظ حقوقی چیزی متوجه آنها نمی‌شود و مردم هم کم کم فراموش می‌کنند. ‌‌به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد رهدار اظهار کرد: روحانیت تاریخی و در عین حال منتسب به یک سری منابع به نام دین است که اگر به آنها رجوع کند …

سید صمصام‌الدین قوامی می‌گوید: لقب باقر العلوم برای پیشوای پنجم ما یک رمز در فرهنگ شیعه است. امام خمینی(ره) به ایشان در وصیت نامه خود اشاره می‌کنند و امام(ع) را مایه مباهات شیعه می‌دانند. به گزارش شبکه اجتهاد، پیشرفت علمی، تولید علم و توسعه از چشم اندازهای مهمی است که همواره مورد تأکید قرار گرفته است اما در میراث شیعه چه اندوخته‌‌ای برای این نیازها می‌توان یافت؟ مطالعه مدیریت علمی باقرالعلوم درسهای مهمی در نواندیشی و شکل دهی جریان‌های روشنفکری به ما می‌دهد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدصمصام الدین قوامی، مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی، مدرس خارج فقه مدیریت اسلامی حوزه علمیه …

شبکه اجتهاد: به جرأت می‌توانم بگویم در بین علمای محترم حوزوی که امکانِ مصاحبه با آنها را داشته‌ام، ساده زیست‌ترین و متواضع‌ترین روحانیِ پابه‌سن گذاشته‌ی دارای مسئولیتِ حکومتی را، آیت‌الله احمد بهشتی یافته‌ام. او فرزندِ حاج شیخ عبدالمجید بهشتی است و دکترای فلسفه‌اش را از دانشگاه تهران گرفته و سوابقی هم‌چون نمایندگی ادوار مختلفِ مجلس شورای اسلامی و ریاستِ دانشگاه قم را در کانامه‌اش دارد و در حال حاضر هم نماینده‌ی مردم استان فارس در مجلس خبرگان است. با این روحانیِ ۸۲ ساله که تألیفاتِ متعددی دارد، قبلاً هم به بهانه‌ی مصاحبه، فرصتِ گفت‌وگو داشته‌ام و همیشه، با مهربانی و …

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ریشه سکولاریسم در حوزه است، گفت: درس خارج‌‌هایی برگزار‌ می‌شود که به جای این که تمدن دینی را تئوریزه کنند فقه سکولار‌ می‌سازند. به گزارش شبکه اجتهاد، رحیم پورازغدی پیش از ظهر پنجشنبه در تجمع طلاب و تشکل‌های طلبگی در حمایت از بیانات رهبر انقلاب و مراجع تقلید و با هدف پیگیری عدالت اقتصادی که در مدرسه فیضیه قم برگزار شد، اظهار داشت: حوزه و روحانیت یکپارچه در کنار توده‌های مردم ایستاده و خود را از طبقات محروم جدا‌ نمی‌داند. او با بیان اینکه اغلب طلاب نیز خود از اقشار پایین جامعه …

شبکه اجتهاد: دکتر صادق طباطبایی به واسطه انتساب خانوادگی، همچنین نزدک بودن به بیت ‌‌آیت‌الله خمینی، دیدارهایی را با مراجع عظام تقلید انجام می‌داد. در بحبوحه انقلاب، وی به دیدار ‌‌آیت‌الله خویی در نجف رفته بود. سیدصادق طباطبایی در ایام انقلاب با آیت‌الله خویی دیداری داشته که درباره آن به شرح زیر گزارشی نوشته است: “در ایامی که رژیم بعثی عراق، طلاب علوم دینی ایرانی و افغانی را برای بار دوم تحت فشار قرار داده بود و آنها را به عنوان افراد بیگانه از عراق اخراج می‌کرد و هدفش محدود کردن حوزه نجف بود، من در نجف بودم. چند مسئله …

آیین رونمایی کتاب «الف لام خمینی» با حضور و سخنرانی ‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین ناطق نوری، ‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین پورمحمدی و هدایت الله بهبودی، نویسنده کتاب و حجت‌الاسلام والمسلمین رسول جعفریان در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب در بخش ابتدایی آئین رونمایی از کتاب «الف لام خمینی»، گفت: چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، فرصت مناسبی است که زندگانی آن بزرگوار بر پایه منابع و اسناد متقن، منتشر شود. در کتاب «الف لام خمینی» هم سیمای مردی فیلسوف و عارف را‌ می‌بینیم و هم مبارزی را که …

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی شب‌زنده‌دار در سال ۱۳۳۲ در داراب متولد شد؛ او فرزند آیت‌الله حاج شیخ حسین شب‌زنده‌دار جهرمی از شاگردان حضرت امام خمینی(ره) و نوه مرحوم آیت‌الله حاج شیخ غلامحسین شرعی شیرازی است. حجت‌الاسلام شب‌زنده‌دار در سال ۱۳۴۵ تحصیلات حوزوی خود را آغاز کرد و دروس مقدمات و سطح را نزد پدر بزرگوارش و حضرات آیات و حجج‌اسلام سیدحسن طاهری خرم آبادی، علی مشکینی، محمد مؤمن، احمد جنتی، جعفر سبحانی، مرحوم مصلحی اراکی و مرحوم ستوده فرا گرفت؛ وی دروس فلسفه و کلام را از محضر حضرات آیات و حجج‌اسلام مرحوم سیدرضا صدر، جوادی آملی، حسن زاده آملی، ابراهیم …

الف:کتب ۱-تاملی در مکتب اصولی شیخ انصاری (ره): نقدی بر ساختار علم اصول، نقدی بر نحوه ورود و خروج مسائل، نقدی بر کیفیت استظهارات … ۲-زوائد اصول فقه: پیرایش اصول فقه از مباحث زائد ۳-نظام معرفتی فقاهت ۴-کلام فقاهی: مبانی کلامی و فقهی اجتهاد ب:مقالات ۱-آثار فقه الحدیثی و سندی نقل به معنا ۲-قمه زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری

کتب فقهی : ۱-المعجم التطبیقی للقواعد الاصولیه فی فقه الامامیه ۲-حکم فقهی مفقود شدن شوهر (شرحی بر یک مساله تحریر الوسیله) ۳-در آینه فقه: تاثیر ادبیات عربی و دانش کلام بر فقه ۴-درسهائی از تاریخ فقیهان شیعه ۵-سیر تطور فقه معاصر (مستحدث) ۶-قواعد فقهی: بحثی درباره استصناع، درء، نفی سبیل، تلقیح مصنوعی و قاعده منی ادرک ۷-مدخلی بر دانش فقه مقارن ۸-مناهج ‌الفقهاء فی علم الرجال و دورها فی‌الفقه: دراسه فی مبانی منهج‌الوثوق الصدوری … ۹-مکاتب فقهی: بررسی و تحلیل مکاتب فقهی شیعه از عصر غیبت تا دوره معاصر