شبکه اجتهاد: در ارتباط با پول، سه امر مترتب برهم باید به صورت دقیق و طولی صورت گیرد. مرحله اول شناخت دقیق ماهیت و ویژگیهای پول است، بعد از اینکه ما موضوع پول را شناختیم، مطلب دوم این است که باید احکام فقهی پول را روشن کنیم؛ یعنی انواع حکم به کارگیری پول را تبیین کنیم که اعم از احکام …
Read More »یادداشت فقهی و اصولی
ملاحظاتی انتقادی درباره نشست تحلیل فهرستی استاد مددی: فرصتسوزی یا فرصتسازی/ سیدمحمدهادی گرامی
شبکه اجتهاد: اخیراً گفتگویی برخط میان استاد سیداحمد مددی و رابرت گیلیو و اندرو نیومن در خصوص تحلیل فهرستی برگزار شد که برخی آن را نقطه عطفی در تاریخ تعاملات علمای شرق با اندیشمندان غربی دانستند و در تنور این پندار بیش از پیش دمیدند. نمیخواهم در اینجا درباره اینگونه تحلیلها و واکنشها بحث مستقلی کنم، بلکه هدفم ارائه دیدگاهم …
Read More »جریانهای فکری ایران در زمینه تمدن نوین اسلامی/ محسن الویری
شبکه اجتهاد: جریانهای فکری ایران و هر کشور دیگری را میتوان به صورت کلی هم مورد بررسی قرار داد، اما روشن است که اگر این بررسی در زمینه موضوعات جزئی و تخصصی صورت بگیرد، کمک بیشتری به شناخت وضعیت و سطح اندیشه در آن جامعه خواهد کرد. بر این اساس در این گفتار هم، بنده به جای سخن گفتن از …
Read More »توهم توطئۀ پولطلا/ سید محمدحسین متولی امامی
شبکه اجتهاد: اخیراً یادداشتی از دکتر ایرج توتونچیان، استاد دانشگاه الزهرا و فارغ التحصیل رشته اقتصاد از دانشگاه تگزاس امریکا منتشر شد که ناظر به ایده پولطلا نگاشته شده بود. (اینجا بخوانید) مراتب قدردانی خود را بابت توجه این استاد محترم به نظریه پولطلا و همچنین دغدغه ایشان نسبت به حذف ربا از جامعه را اعلام میکنم. با این همه، …
Read More »محدودیت در مصرف/ محمد حکیمی
شبکه اجتهاد: نیازهای زندگی و مسائل معیشتی و اقتصادی، بیشترین نگرانی انسان دیروز و امروز است و با شرایط کنونی، در آینده نیز چنین خواهد بود. برطرف کردن این نگرانی بزرگ و فراگیر، آنگاه امکان دارد که اقتصاد با مسائل ارزشی آمیخته شود، اخلاق به کمک معیارهای اقتصادی بشتابد و عدالت اجتماعی بر سیاستهای مالی و نظامهای اقتصادی پرتو افکند. …
Read More »شخصیت و روایات «علی بن حدید مدائنی»/ جمالالدین حیدریفطرت
شبکه اجتهاد: بحث درباره شخصیت روایی علی بن حدید مدائنی را در چهار مقام؛ توصیف، ترسیم، تحلیل و تحکیم پی میگیرم: توصیف دادههای راویشناسانه «علی بن حدید بن حکیم المدائنی الأزدی الساباطی» گرچه از راویان پرروایت و فعّال شیعی است، ولی در کتب اصلی رجال شیعه، به هیچ توصیفی درباره وثاقت یا ضعف از وی برنمیخوریم. نجاشی، وی را از …
Read More »برنامه پیشنهادی دوره اجتهاد در حوزه علمیه/ سید منذر حکیم
شبکه اجتهاد: از مهمترین وظایف نظام اداری حوزه علمیه، بررسی و اصلاح و برنامه ریزی و تکمیل نظام آموزشی حوزه علمیه در زمینه کتابهای درسی و روشهای آموزشی و مقاطع تحصیلی و کیفیت تعلیم و تعلم است که همواره مورد عنایت سیاستگزاران و مدیران حوزه به ویژه در دوره ده ساله شورای مدیریت حوزه و پس از آن شورای عالی …
Read More »تأملی در نسخ قانون سقط درمانی/ محمد عندلیب همدانی
شبکه اجتهاد: اخیراً طرحی تحت عنوان: «جوانی جمعیت و حمایت خانواده» به تصویب مجلس محترم رسیده و برای اظهار نظر نهایی به شورای محترم نگهبان ارسال شده است. از آنجا که موادی در این طرح اختصاص به غربالگری و سقط درمانی دارد، و از آنجا که در همین سال تحصیلی، در حد توان ناچیز علمی خود، این بحث و نیز …
Read More »پشتیبانی و مانعزداییهای علمی، رسالت حوزه در تحقق شعار تولید/ محمدمهدی شبزندهدار
شبکه اجتهاد: رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی بهمناسبت آغاز سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، سال جدید را سال «تولید؛ پشتیبانیها، مانعزداییها» نامگذاری کردند. استاد محمدمهدی شب زندهدار، عضو شورای عالی حوزههای علمیه و از اعضای جامعه مدرسین در نخستین جلسه درس خارج فقه خود، به بررسی رسالت حوزه و حوزویان در تحقق شعار سال پرداخت که در ادامه میخوانید؛ ۱- لزوم …
Read More »نگاهی انتقادی بر دوگانه «حکومت اسلامی» و «جمهوری اسلامی»/ عباسعلی مشکانی سبزواری
اختصاصی شبکه اجتهاد: از ابتدای انقلاب اسلامی، در مورد نوع حکومت و نظام سیاسی حاکم بر ایران (بعد از انقلاب اسلامی)، حرفها و دیدگاههای مختلفی ارائه شده است. یکی از حرفهایی که بارها و بارها تکرار شده، سخن از دوگانگی «جمهوری اسلامی» و «حکومت اسلامی» است. ادعا نیز این است که نظام حاکم بر ایران معاصر «جمهوری اسلامی» است و …
Read More »راز و رمز اقتدار تشیّع/ سیدفرید حاج سید جوادی
شبکه اجتهاد: هویت تشیع از ابتدا با محوریت نهاد امامت شکل گرفته است. اگرچه تعدی غاصبان فرصت آن را فراهم نکرد که امامت با تمامی شئونش در جامعه اسلامی میداندار شود، اما شیعیان در گذر زمان ارتباط و بهرهمندی خود از هدایت و ولایت ائمه علیهمالسلام را بسط و تعمیق بخشیدند. تطورات قدرت مدعیان خلافت و ریاست بر مسلمین، فراز …
Read More »چرا مبانی فلسفی دانش اصول؟/ مصطفی دُرّی
شبکه اجتهاد: مبانی فلسفی دانش اصول فقه اگرچه در ابتدای تشکیل دانش اصول فقه، به عنوان یک دانش عرفی، جایگاهی در مباحث و استدلالات این دانش نداشت، اما در قرون اخیر با افزایش تعداد اصولیهای فیلسوف، مباحث این دانش نیز به دانش اصول فقه وارد شده است، به طوری که در غالب مباحث اصول فقه، میتوان رد پای آن را …
Read More »ضرورت توجّه به مصادر نصیریه در مطالعات شیعی/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: مرحوم آیتالله بروجردی و برخی از شاگردان ایشان بر این باور بودند که فقه و حدیث شیعه، حاشیهای است بر فقه و حدیث عامه و یا به تعبیر آیتالله سیستانی فقه شیعه مهیمن است بر فقه اهل سنت۱. در این یادداشت در صدد نیستم تا مقصود آیتالله بروجردی وطرفداران این نظریه را به تفصیل بنگارم، اما خلاصه سخن …
Read More »«عصر حیرت» نتیجه بدفهمی از اسلام/ رضا غلامی
شبکه اجتهاد: موضوع بحث من نقد و بررسی کتاب «عصر حیرت» تالیف آقای مهدی نصیری است. واقعیت این است که به دلایل گوناگون مایل نبودم وارد نقد این کتاب شوم. اولا به نظر من محتوای این کتاب عمدتا تکراری است و جدای از آقای مهدی نصیری، بعضی دیگر، چه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و چه بعد از آن، این …
Read More »مراحل سهگانه تنقیح موضوع حکم/ علی کشوری
شبکه اجتهاد: یکی از بحثهای مهم در تفقه بحث موضوع شناسی است. تنقیح موضوع را در سه مرحله ۱- تنقیح بیانی، ۲- تنقیح غیر بیانی و ۳- تنقیح شاکلهای انجام میدهیم. (جدول تحلیل موضوع) اولین مرحله تنقیح یک موضوع، «تنقیح مفهومی و لفظی» موضوع است. به عنوان مثال اگر فقیه بخواهد درباره تورم حکم دهد؛ ابتدائاً مفهوم تورم را موشکافی …
Read More »وظیفه ما در قبال پیامبر رحمت/ حیدر حبالله
شبکه اجتهاد: پیامبر اکرم محمدبن عبدالله صلی الله علیه وآله وسلم بزرگترین شخصیت اسلام است، او دارندهی پیام و مبلغ و پیام رسان خداوند متعال است، او دریچهای بسوی عالم والا بوده و مسیر ما به سمت وحی الهی است. او کسی است که سنّتش، حجت بوده و سیره و رفتار وی الهام بخش نسلها و ملّتهاست. او نمادی از …
Read More »تصویر پیامبر در «سیره صحیح پیامبر اعظم»/ محمدرضا زروندی
شبکه اجتهاد: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ؛ بهیقین پیامبر خدا برای شما الگوی نیکویی است»(احزاب، ۲۱). انسانها در طول حیات خود در میان انبوه پرسشهای بیشماری غوطهورند و همواره در تلاشاند که الگویی بیابند تا راهنمای راه خویش کنند و از طریق او به جواب سؤالها برسند. پیامبر خاتم بهعنوان انسان کاملی که متصل به وحی الهی است …
Read More »بعثت پیامبر و رسالت ما/ محسن اسماعیلی
شبکه اجتهاد: برانگیخته شدن حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) به پیامبری در بیست و هفتم ماه رجب، یادآور فرخندهترین حادثه تاریخ و بزرگترین موهبتی است که به بشریت عنایت شده است. بعثت آن بزرگوار را باید نشانه رسیدن انسان به عالیترین مراحل استعداد معنوی و بلوغ فکری دانست؛ چیزی که میتواند در سایه عمل به رهنمودها و دستورهای پیامبر …
Read More »نگاهی تاریخی به رابطه حکومت و تمدن/ محسن الویری
شبکه اجتهاد: شاید هیچ تمدنپژوهی را نتوان یافت که به نقش محوری حکومتها در پیدایش و پایایی تمدنها باور نداشته باشد. در نگاهی تاریخی نیز، بخشی چشمگیر از گزارش تمدنها به معرفی حکومتها در قلمرو آن تمدن اختصاص مییابد. انکار نمیتوان کرد که حکومت یکی از مؤلفههای بنیادین در هر تمدنی است، اما یکسانانگاری حکومت و تمدن هم پندارهای ناصواب …
Read More »«محور مقاومت» در دیدار مرجعیت دینی نجف با پاپ/ ماجد الشویلی
شبکه اجتهاد: درست است که کلمه مقاومت به طور صریح در دیدار مرجعیت دینی نجف با پاپ طبق رسانههایی که این اتفاق را پوشش دادند یا بیانیه ای که از طرف دفتر آیتالله سیستانی اعزه الله صادر شد، بیان نشده بود اما تأکید مرجعیت اعلای عراق به پاپ درخصوص این که فلسطین اشغال شده است و ملت آن تحت آزار …
Read More »رصد کاربستهای فقه نظام در ادبیات معاصر/ ابوالقاسم علیدوست
شبکه اجتهاد: موضوع بحث، مفهوم شناسی فقه نظام و فقه غیرنظام؛ در دوران معاصر است. فقه نظام و فقه غیرنظام بسیار پُربسامد است. این دو پدیده و نهاد، کاربستهای مختلفی دارند. از این جهت شناسایی این کاربستها لازم است که در گفتگو معلوم شود هرکس وقتی این کلمه را بهکار میبرد چه مرادی دارد. پشت این قضیه هم تتبع و جستجو …
Read More »عضویت در FATF مصداق نفی سَبیل هست یا خیر؟/ محمد قطبی
شبکه اجتهاد: در نامه نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیه نفی سَبیل را مبنای اصلی برای منع تصویب اف ای تی اف دانستند. که البته مهمترین آیه برای استشهاد و استناد در این موضوع همین آیه است. لیکن دو نکته باید با دقت در کانون توجّه قرار بگیرد: اول اینکه مفسرین بزرگ شیعه در این …
Read More »نقش ادبیات عرب در اجتهاد از منظر اصولیان/ سید رضا شیرازی
اختصاصی شبکه اجتهاد: مراد از اجتهاد در لغت و ادبیات عرب چیست؟ (در صورت عدم قبول اجتهاد متوسط و قول به لزوم اجتهاد در مقدمات علاوه بر اجتهاد در فقه). آیا مراد این است که همانند جوهری و ابن منظور در لغت و سیبویه و ابن هشام انصاری در ادبیات صاحبنظر شد؟ یا مراد این است که به قدری بر …
Read More »عدم نظام در اصطلاح فقه نظام!/ علی محمدی
شبکه اجتهاد: فقه نظام، از اصطلاحات پرکاربردی است که امروزه برای دلالت بر صورتی از تفقه استعمال میشود که تلاش دارد انسجام و نظم بیشتری از شریعت الهی را منکشف کند. (توجه شود که علم فقه، علم کشفّ شریعت الهی است.) اما در این میان، اختلاف بر سر اینکه فقه نظام، دقیقاً چه چیزی را منسجمتر و نظاممندتر ملاحظه میکند، معانیِ …
Read More »ضرورت ارتقای منطق فهم احکام اسلامی/ محمد عرب صالحی
شبکه اجتهاد: در تبیین اهمیت تحقیق و تدریس در این حوزه از آموزههای دینی هم به عنوان مضاف در این حوزه باید توجه کرد و هم به مضاف الیه؛ منطق و روش شناسی (مضاف) در هر علمی از بالاترین اهمیت برخوردار است و نیاز به توضیح نیست؛ در مضاف الیه هم همین بس که مطابق روایت یک ثلث از آموزههای …
Read More »نقدی بر انگارهی عدم وجوب خروج از برجام/ محمد عشایری منفرد
اختصاصی شبکه اجتهاد: رهبری معظم انقلاب در بیانات اخیرشان فرمودند: «وقتی آمریکا از برجام خارج شد دستور قرآن این است که تو هم تعهد را رها کن، با این حال باز هم دولت محترم ما تعهدات را رها نکرد». یادداشتی در فضای مجازی منتشر شده، که منسوب به یکی از استادان حوزه علمیه قم است. در این یادداشت که ظاهراً …
Read More »در تکاپوی تکمیل نهجالبلاغه/ نفیسه دستپروری
اختصاصی شبکه اجتهاد: طریق بلاغت: کتاب «نهجالبلاغه» (یعنی طریق آشکار بلاغت) اثری ارزشمند از معارف دینی، مضامین حدیثی و جلوههای ادبی در کلمات امیرمؤمنان علی علیه السلام است که سید رضی ره ـ فقیه و متکلّم و مفسّر زبر دست شیعه و ادیب و شاعر و زبان شناس عربی ـ در سال ۴۰۰ ه.ق. گزینش و تدوین کرده است. مضامین …
Read More »آیا اخباری با رجال مخالف است؟/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: کمتر کتابی در کلیات علم رجال نوشته شده که در آن اخباریها به عنوان مخالفان علم رجال معرفی نشدهاند!(۱) در این گونه کتابها، به شبهات اخباریها پیرامون بی فائدگی و یا حرمت علم رجال پاسخ داده شده است، شبهاتی که بطلان آنها بدون نیاز به هیچ گفتگویی واضح است. این تلقی از اخباریها تلقی رائجی است، لا اقلّ در حوزههای …
Read More »فقه و دو راه پیش رو/ سید محمدمهدی رفیعپور
شبکه اجتهاد: برخلاف دوران قدیم که فتاوای فقها و تغییر و تحول آن مورد توجه زیاد جامعه و نخبگان نبود امروزه فقه زیر ذرهبین مطالعات رشتههای مختلف دانشگاهی قرار دارد و از جامعه شناسی دین تا مطالعات تشیع و تاریخ فقه و فقها بهدقت فتاوا را ملاحظه و ابعاد اجتماعی و تغییر و تحولات آنها را مورد توجه قرار میدهند …
Read More »جُستاری درباره «تاریخ فقه اسماعیلیه»/ حمیدرضا تمدن
شبکه اجتهاد: پژوهش درباره مذهب «اسماعیلیه» در سالهای گذشته به دلیل تلاشها و تحقیقات مؤسسه مطالعات اسماعیلی در لندن فزونی یافته و به جنبههای گوناگون این مذهب از تاریخ و نسخ خطّی گرفته تا تعلیمات کلامی، تفسیری و… ایشان همواره موضوع پژوهشهای گسترده قرار داشته است. با این حال به نظر میرسد پژوهشهای انجام شده درباره «فقه اسماعیلیه» و «منابع …
Read More »