شبکه اجتهاد: حجتالاسلام والمسلمین رسول جعفریان، نویسنده و استاد تاریخ دانشگاه تهران طی یادداشتی که در فضای مجازی منتشر شده است به تجربه انقلابی و غیرانقلابی در میان روحانیت از گذشته تا به امروز پرداخته است که میخوانید. ۱- مرور بر تحولات نزدیک به یک سال اخیر در قم، تقابل دو طرز فکر را نشان میدهد. عدهای که بر اساس شعارهای خودشان، طرفدار انقلابی ماندن حوزه هستند، و باز عدهای که به گفته همین گروه، سکولار یا غیرانقلابیاند و گویی نسبت به انقلاب بیتفاوت هستند. به نظرم، این وضع تا حدی شبیه چیزی است که زمان آیتالله بروجردی و رابطه …
توضیحات بیشتر »یادداشتی از یک عالم عصر صفوی در باره مرز احکام شرعی و عرفی/ رسول جعفریان
مناسبات میان علما و اعتراضات آنها بر یکدیگر و پاسخهایی که میدهند، روشنگر نکات جالبی است. در این یادداشت، دوستی از علما، دوست دیگرش را به خاطر برخی از کارهایش عتاب کرده و او پاسخ داده و در این پاسخ تفکیکی میان احکام جاری در زندگی بدست داده که جالب است. شبکه اجتهاد: تأمل در این که کدام حکم شرعی است و کدام چنین نیست، بلکه کار عقل و عرف است، از روز نخست در روش اجتهاد فقهی مسلمانان مطرح بوده است. قرن اول، حکمش فرق میکند، زیرا وفور احادیث در اواخر قرن اول و سپس قرن دوم، این تصور …
توضیحات بیشتر »چند استفتای جالب توجه از وحید بهبهانی/ رسول جعفریان
استفتائات علما، علاوه بر آن که از جنبه فقهی اهمیت دارند، به دلیل توجه به مسائل جاری اجتماعی و حقوقی و سیاسی، حاوی نکاتی هستند که بکار تحقیقات تاریخی هم میآیند. طبعا اگر این استفتائات از چهرههای برجسته باشد، از جنبههای دیگری هم مهم خواهند بود. در اینجا برخی از این استفتائات را از یک نسخه خطی از مرحوم وحید بهبهانی که مجدد شیعه در آغاز قرن سیزدهم به شمار میآیند، مرور میکنیم. شبکه اجتهاد: اسئله و اجوبه، یا «اجوبه المسائل» مجموعهای از استفتائات از وحید بهبهانی (م ۱۲۰۶) است، فقیهی که احیای مکتب مجتهدین در مقابل اخباریها، مدیون تلاشهای …
توضیحات بیشتر »چهرهای موثر در تاریخ تحولات فکری قم/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: دیشب (شامگاه ۲۴ بهمن ماه ۹۷) خبر درگذشت دوست دیرین، دانشی مرد، جناب آقای محمد جواد صاحبی را شنیدم. نخستین بار در سال ۶۱ ایشان را در مرکز تحقیقاتی سپاه دیدم که مقالاتی درباره جنبشهای اسلامی برای مجله پیام انقلاب مینوشتند. همان ساختمانی که آقای گنجی و باقی و شماری دیگر هم در آن بودند و هر کدام در بخشهایی مشغول به کار بودند. آقای صاحبی، سرگرم کار خود بود و به سبک نوشتهها و ادبیات سیاسی مذهبی همان زمان، در هر شماره مجله «پیام انقلاب» مقالاتی مینوشت. در آن وقت، این بنده خدا هم سرگرم نوشتن درباره …
توضیحات بیشتر »یکبار دیگر با مسأله وحدت حوزه و دانشگاه!/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: جدایی حوزه و دانشگاه با تأسیس دارالفنون آغاز شد. طلاب به مدرسه مروی میرفتند و دانشجویان به دار الفنون. مشکل اصلی در تفاوت نگاههای معرفتی آنها به دانش و فن بود. اصلا ممکن نبود جای آنها را عوض کرد یا آنها را با هم به یک مدرسه برد. به علاوه، موضوعات مورد علاقه آنها هم متفاوت بود. البته بودند روحانیونی که در نجوم و ریاضی دستی داشتند، اما ماهیت نجوم و ریاضیات جدید متفاوت شده بود. آنها هنوز بیست باب و خلاصه الحساب شیخ بهایی را میخواندند و اینها دنبال آثار ترجمه شده از فرانسه درباره علوم و …
توضیحات بیشتر »پانزده سال مرجعیت مطلق آیتالله بروجردی ۱۳۲۵ تا ۱۳۴۰
شبکه اجتهاد: تاریخ ایران همواره محل تلاقی نیروهای مختلف سیاسی بوده که هر کدام مشروعیت خود را از طریقی بدست آورده و در صحنه عمل، تلاش کردهاند تا در مقایسه با قدرتها و نیروهای دیگر، موقعیت خویش را حفظ کنند. توازن این نیروها به لحاظ منبع مشروعیت و قدرت و نیز عقل و درایت آنها در برخورد با دیگران، دو عامل مهم در شکلدهی به اوضاع سیاسی جامعه ما بوده است. این اوضاع، گاه همراه با تنش و درگیری و گاه در آرامش روزگار را سپری میکرده است. در میان نیروهای سیاسی موجود، نیروهای مذهبی با هدایت روحانیون و بر …
توضیحات بیشتر »تأسیس تمدن مهم، اما تداوم آن مهمتر است/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: برخی از دوستان ما که خود را تئوریسین تمدن نوین اسلامی میدانند، از تحقق طلیعههای آن تمدن سخن میگویند. خواستم عرض کنم، تغییر و تحول در جامعه برای رسیدن به نقطه اوج عزت قوانین خاص خود را دارد که اگر رعایت نشود، به جای اوج عزت، در حضیض ذلت فرو خواهد رفت. صد البته، اگر شناخت درست از مسیر باشد، اگر ابزار و وسیله درست برای انتقال و حرکت در این مسیر انتخاب شود، اگر اخلاق و رفتار لازم برای طی مسیر وجود داشته باشد، اگر هدف مشخص و معین باشد، اگر مشارکت همه نیروها و امکانات باشد، …
توضیحات بیشتر »فقه عاشورا یا عاشورا و فقه/ رسول جعفریان
این بحث بی سابقه نیست، اما من به نوبه خود تلاش کردم تا نشان دهم چرا فقها برای قرنها جز در یک بحث کلامی، به عاشورا از زاویه فقه توجهی نکردند و این اواخر چه عواملی سبب شد تا برخی از فقها و نویسندگان، به عاشورا از منظر فقهی بنگرند. شبکه اجتهاد: نخستین پرسش این است که آیا کربلا یک حرکت فقهی است یا فرا فقهی؟ اگر عاشورا موضوعی فقهی باشد، یعنی امکان بررسی رسیدگی فقهی به آن باشد، طبعا قابل تأسی برای شیعیان است و میتوان از آن به عنوان یک منبع فقهی استفاده کرد؛ اما اگر حادثه ای …
توضیحات بیشتر »«الف لام خمینی»، امام را باید تازه شناخت
آیین رونمایی کتاب «الف لام خمینی» با حضور و سخنرانی حجتالاسلام والمسلمین ناطق نوری، حجتالاسلام والمسلمین پورمحمدی و هدایت الله بهبودی، نویسنده کتاب و حجتالاسلام والمسلمین رسول جعفریان در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حسینیپور مدیرعامل موسسه خانه کتاب در بخش ابتدایی آئین رونمایی از کتاب «الف لام خمینی»، گفت: چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره)، فرصت مناسبی است که زندگانی آن بزرگوار بر پایه منابع و اسناد متقن، منتشر شود. در کتاب «الف لام خمینی» هم سیمای مردی فیلسوف و عارف را میبینیم و هم مبارزی را که …
توضیحات بیشتر »چگونگی نظام حکومتی، مساله ما از مشروطه تاکنون/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: همیشه در این باره سوال میشود که «مسأله» مشروطه چه بود و مشروطه خواهان دنبال چه چیزی بودند. طبعا بسیاری از خواستهها در مشروطه مطرح شد: تجدد، آزادی، برابری، اقتصاد ملی، رفع عقب ماندگی و مسائلی از این دست. در پاسخ میشود گفت، همه اینها کم و بیش بود، اما در این نوشته، یک مسأله از آن مسائل مورد توجه قرار گرفته و آن «مسأله حکومت» و روش آن است. مردم ایران در انقلاب مشروطه، در باره نظام استبدادی قاجاری، مسأله دار شدند و بحث بر سر این بود که چه نظامی جایگزین آن شود. پس از انقلاب، …
توضیحات بیشتر »مباحث معرفتشناسی و تحول در علم اصول در مکتب وحید بهبهانی/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: بدون شک، داشتن یک فقه کارآمد، بستگی به دانشی دارد که حوزهها به اسم علم اصول ازآن یاد میکنند. این دانش، در آستانه قرن سیزدهم هجری، وارد فضای تازهای شد. در این تحول، وحید بهبهانی نقش محوری داشت و سرآغاز توسعهای معرفت شناسانه در علم اصول بود که کمک زیادی به فقه اجتهادی شیعه کرد. در این یادداشت، سعی شده است رابطه مباحث معرفتی شناسی با علم اصول، در ایجاد فضایی چاره اندیشانه و گشایش گرانه برای فقه، به زبان ساده توضیح داده شود. مقدمه در باب اهمیت مباحث معرفت شناسانه در علم اصول مباحث معرفت شناختی، همواره …
توضیحات بیشتر »شرایطی که شاه سلطان حسین برای استفاده از یک کتاب وقفی گذاشت
شبکه اجتهاد: وقف نامه مفصل و زیبایی روی نسخه از سیره ابن هشام که کتابت آن در یمن بوده و به ایران انتقال یافته، نوشته شده که جالب است. این کتاب توسط شاه سلطان حسین صفوی، پس از افتتاح مدرسه چهارباغ اصفهان، وقف آن مدرسه شده، و شرایطی برای حفاظت کتاب، امانت دادن آن و مسائل دیگر در این وقفنامه آمده که خواندنی است. وقف نامه زیر روی نسخهای از سیره ابن هشام است که در سال ۱۱۲۰ وقف کتابخانه مدرسه چهارباغ شده است. این کتاب، به همراه شمار زیادی دیگر که روی همه آنها متنی برای وقف آنها نوشته …
توضیحات بیشتر »واکنشی به رزومه عجیب خالق ایده «تکهتکه کردن کره زمین»/ رسول جعفریان
رسول جعفریان در یادداشتی به رزومه عجیب استاد دانشگاه علم و صنعت که مدعی ایدهپردازی «حمل مسافر با ابر» و «تکهتکه کردن کره زمین» با استفاده از متون اسلامی و روایی بود واکنش نشان داد. شبکه اجتهاد: انتشار رزومه علمی حسینعلی احمدی جشفقانی، عضو هیئت علمی گروه مهندسی پیشرفت اجتماعی و عضو گروه مدیریت و فلسفه علم و فناوری دانشگاه علم وصنعت توسط یک کانال حوزوی خیلی زود به سوژه اول شبکههای اجتماعی بدل شد. در این روزمه بخشی با عنوان ایدهپردازی وجود داشت که در آن موضوعات عجیبی از جمله «ایده پردازی امکان تولید انسان از خاک، با تکیه …
توضیحات بیشتر »«شیخ همیشه مسلح»، به روایت رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: حجتالاسلام والمسلمین غلامرضا حسنی امام جمعه ارومیه که در دوران تسلط ادبیات دوم خردادی سوژهای برای مطبوعات افراطی دوم خرداد بود، خاطرات خود را منتشر کرده است (تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴). نسل جوان حسنی را با طنزهای مسخره آمیز روزنامههای دوم خردادی میشناسند، اما از نقش مردانه او در غائله کردستان و فداکاریهای بیشمار او برای انقلاب، از سالها پیش از آن تا سالها پس از آن و حضور مداومش در جبهههای جنگ تحمیلی و نگهداری ارومیه در برابر حزب خلق مسلمان و بسیاری از مسائل و رخدادهای دیگر آگاهی ندارند. این ستمی بود که برخی …
توضیحات بیشتر »چرا در «فقه» کتاب «عدل و ظلم» نداریم؟/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: سالهاست که متون سیاسی دوره اسلامی را مرور میکنم و میبینم که یکی از مهم ترین مباحث، بحث عدل و ظلم است، اما در بیشتر آنها، به ارتکازات ذهنی عامه در باره این مفهوم تکیه میشود و عمدتا به عنوان یک امر اخلاقی به آن نگاه میشود. در قرآن هم کلیات عدل آمده و با تعبیر زیبای رسول خدا (ص) بالعدل قامت السموات و الارض و مانند آن، و نیز به حکم عقل، در این متون از عدل ستایش فراوان شده است. اما یک نکته مهم، تعریف عدل است. بسنده کردن به ارتکازات ذهنی عرف در باره عدل، …
توضیحات بیشتر »سه دیدگاه درباره اسلامی کردن علوم
شبکه اجتهاد: متن زیر تبیین دیدگاه استادان، دکتر رضا داوری، آیتالله جعفر سبحانی و حجتالاسلام رسول جعفریان درباره اسلامی کردن علوم است: ۱- دیدگاه استاد دکتر رضا داوری این بحث چنانکه توجه دارید سی سال است که به نتیجه نرسیده است و به نظر نمیرسد که در آینده نیز به نتیجهای برسد. وقتی مطلب سیاسی با مسئله علمی خلط میشود، هر چه بکوشند به نتیجه نمیرسند. علم ماهیتی متفاوت با دین دارد و به این جهت آن را به صفت دینی نمیتوان متصف کرد. به عبارت دیگر وصف دینی نمیتواند صفت ذاتی علم باشد. البته وجود علوم دینی محرز …
توضیحات بیشتر »کافیِ مبارز به روایت اسناد
شبکه اجتهاد: مرحوم حجتالاسلام شیخ احمد (ضیافتی) کافی (خراسانی، فرزند محمد و متولد اول خرداد ۱۳۱۵ ش) از چهرههای تأثیرگذار در جامعه دینی ایران در دو دهه چهل و پنجاه بود. وی تا ۳۰ تیرماه ۱۳۵۷ که درگذشت با منبرهای گرم خود تلاش میکرد تا اخلاقیات اسلامی را با زبان عامه و در حد معلومات مذهبی خود که از وی یک منبری متنفذ ساخته بود، میان مردم رواج دهد. طبعاً به دلیل شرایط فسادآمیز آن روزگار، مجبور به اعتراض به وضع موجود بود و این چیزی بود که سبب میشد تا سخنرانیهای وی صبغه سیاسی پیدا کند و با مقامات …
توضیحات بیشتر »سؤالات فقهی از حاج شیخ عبدالکریم در باره فرنگی مآبی
یک مشکل مهم در دوره پهلوی اول، فرنگی مآبی بود، اصطلاحی که از میانه عصر قاجار به تدریج وارد ادبیات ما شد. در این دوره، حکومت هم پشت سر این فرنگی مآبی بود. متدینین در این باره سوالات زیادی داشتند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجتالاسلام والمسلمین دکتر رسول جعفریان، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه دین و تاریخ، در یادداشتی با عنوان «تاریخ فرهنگی و اجتماعی دوره پهلوی اول در استفتائات حاج شیخ عبدالکریم حائری» آورد: متون فقهی و حقوقی، همواره یکی از منابع شناخت تاریخ فرهنگ و تمدن یک جامعه است و در میان آثار فقهی، استفتاءات، یعنی پرسشهای …
توضیحات بیشتر »چرا خداوند آخرین پیامبرش را در عربستان مبعوث کرد؟/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: درباره سیره رسول خدا (ص) و تاریخ اسلام، بررسیهای مختلف و متعددی شده است. یک نمونه جدید از این آثار که با نگاهی مناسب جوانان پرسشگر امروزی تالیف شده مجموعه دو جلدی «تاریخ سیاسی اسلام» تالیف استاد رسول جعفریان است
توضیحات بیشتر »چرا جشن نوروز در دوره صفویه مهم شد؟/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: علامه مجلسی که نقش مهمی در تبین و باز تعریف مبانی شیعه در جامعه صفوی دارد، در رساله «اختیارات» شرح مختصری در باره منشأ تقویم هجری دارد، تقویمی که علی القاعده با ماه محرم آغاز میشود. همان جا میگوید، اگرچه «محرم» برای عامه، یعنی اهل سنت، آغاز سال است، اما شیعیان در این باره اعتنایی ندارند، زیرا ماه محرم، برای آنها، ماه عزاست. پس شیعیان چه باید بکنند و کدام وقت را آغاز سال بدانند؟ اینجاست که «نوروز» اهمیت ویژهای یافت و در تمام دوره صفوی، به عنوان مبدأ سال جدی گرفته شد. طبیعی است که این به …
توضیحات بیشتر »