شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رقص و حرکات موزون یکی از مسائل مورد ابتلاء و درگیر در جامعه امروز است که فراتر از آداب جشن و لهو و لعب مطرح است؛ اینکه رقص به طورکلی چیست؟ آیا مطلقاً حرام است یا خیر؟ حکم رقص‌های محلی چیست؟
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «موضوع شناسی رقص و حرکات موزون» که به پژوهشی در این باب توسط حجتالاسلام والمسلمین محمد رضایی آدریانی اختصاص داشت، از سوی حجتالاسلام والمسلمین حمیدرضا مظاهری سیف مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در این نشست که اعضای اداره ورزش‌های همگانی سازمان تربیت بدنی استان قم حضور داشتند، ابتدا حجتالاسلام والمسلمین بیات، معاون پژوهش موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با تاکید بر اینکه این نشست صرفاً به بیان موضوع می‌پردازد و هر آنچه مطرح می‌شود، در حقیقت قطعی و منتج به حکم نیست، بیان کرد: هر مساله شرعی از دو جزء موضوع و حکم تشکیل شده است و اساساً موضوع شناسی مقدم بر حکم شناسی است، یعنی اگر موضوعی مشخص شود ما سراغ حکم می‌رویم و اگر موضوع مبهم باشد، در حکم به مشکل برمی خوریم.
او تاکید کرد: استنباط احکام شرعی متوقف بر شناخت موضوع از سوی فقیه و مرجع تقلید است.
معاون پژوهش موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با بیان اینکه حدود موضوعات در عصر حاضر دست‌خوش تحولاتی شده است، گفت: همه امورات زندگی ما موضوع احکام شرعی قرار می‌گیرد که اگر به درستی شناخته نشوند، تکلیف ما نسبت به آن‌ها در زندگی مشخص نخواهد بود و دچار افراط و تفریط خواهیم شد.
در ادامه حجتالاسلام رضایی آدریانی که موضوع این جلسه را مورد پژوهش قرار داده است، به بیان اجمالی طرح خود پرداخت و گفت: در جامعه اسلامی، مقوله رقص، چالش انگیز است که بخشی از این مساله به عدم تحلیل و کارشناسی درست آن بر می‌گردد.
او با بیان اینکه در قرآن کریم و روایات شیعه با کلمه «رقص» برخورد نکرده‌ایم، گفت: اهل سنت در باب حرمت رقص، به حدیثی نوفلی از سکونی از امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) که فرمود: «نهی می‌کنم شما را از زفن، مزمار، کوبات و کبرات» استناد می‌کنند که این روایت برای ما معتبر نیست.
این پژوهشگر حوزوی ابراز داشت: در زمان پیامبر اکرم(ص) بحث رقص در جامعه نبود منتهی به مرور و پس از گسترش جامعه اسلامی و به واسطه خلفاء، انحرافات در جامعه اسلامی شیوع پیدا کرد و مدینه مرکز رقص و موسیقی شد.
اشکالات سندی روایات جواز رقص
او تاکید کرد: اهل سنت، به روایاتی در جواز رقص و حرمت رقص استناد کرده‌اند که از لحاظ سندی، محل اشکال است و این بدان معناست که در نگاه اهل سنت هم حرمت رقص در روایات و آیات نداریم.
حجتالاسلام رضایی آدریانی در ادامه به بخش‌هایی از پژوهش انجام شده شامل تعریف رقص، ویژگی رقص و حرکات موزون، اشاره کرد و گفت: رهبر انقلاب در استفتائی بیان می‌کنند: «رقص، حرکت موزونی است که معنای خاصی را مدنظر داشته باشد و آن معنای خاص برداشت شود.»
فقها معنای بسیاری از کلمات را به عرف ارجاع دادند
او با بیان اینکه در صدسال پیش، رقص به عنوان حرکت شهوانی شناخته می‌شد، عنوان کرد: از صدسال پیش به این سو، با توجه به تغییر و تحولاتی که در مفاهیم اجتماعی صورت گرفت، نمی‌شد به تعاریف سنتی اکتفا کرد چون بسیاری از فقها به ویژه امام راحل، معنای بسیاری از کلمات را به عرف ارجاع دادند.
این پژوهشگر حوزوی در ادامه زمانی که رقص در حوزه ورزش، تربیت و رفتاردرمانی آمد، عرف دچار تشتّت شد و لذا ناچار شدیم به عرف غربی‌ها، ارجاع دهیم.
او بیان داشت: در بررسی فقهی، ملازمه‌ای بین رقص و صوت دیده می‌شود، یعنی در روایات چه شیعه و چه اهل سنت، این دو مقوله را از یکدیگر جدا نمی‌بینند. این دو واژه از حیث موضوعی و حکمی با یکدیگر مرتبط هستند حتی در استفتائات مراجع عظام تقلید هم حرمت موسیقی را ارجاع دادند به اینکه اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و لذا این تناسب را شاخص و معیار قرار دادند.
حجتالاسلام رضایی در ادامه به اقسام موسیقی، رقص و آنچه حرکت موزون از آن یاد می‌شود، پرداخت و گفت: برخی رقص در تنهایی و در خلوت خود یا در حضور دیگران را در مصداق لهو و لعب وارد کرده‌اند و از شهوانی خارج می‌کند اما اشکال اینجاست که امروز نوع‌های جدیدی از رقص پیدا شده است که مختلط با یکدیگر شده‌اند و نمی‌توان گفت، یک رقص فقط هنری باشد یا ورزشی باشد.
رقص‌های محلی و آئینی صرفاً جنبه فیزیکال ندارد
در ادامه، حجتالاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه برگزاری این نشست‌ها، فقه را به سمت تعمیق علمی پیش می‌برد، گفت: انسان موجود هوشمندی است و می‌تواند معنا و منظور مورد نظر خود را بیان کند.
او با بیان این مطلب که برای انتقال معانی ناگزیر از نمادسازی هستیم، اظهار کرد: رقص از ابتدا که وارد فرهنگ بشری شد، برای انتقال یکسری معانی‌ها بود مانند رقص‌های آئینی که در بین اقوام مختلف در کشور شکل گرفته است و هنوز هم وجود دارد که همبستگی قوم یا قدرت و توانمندی آن قوم را نشان می‌دهند.
ناقد این جلسه، تصریح کرد: رقص‌های آئینی صرف تفریح و تفنن نیستند بلکه حامل معانی هستند که مدنظر است و منتقل می‌شود و لذا این رقص‌های محلی و آئینی صرفاً جنبه فیزیکال ندارد بلکه سرعت عمل و مهارت هماهنگی در گروه را تقویت می‌کند.
او با اشاره به انواع ورزش‌ها ابراز داشت: ما به این ورزش‌ها به چشم ورزش نگاه می‌کنیم اما این ورزش‌ها در سرزمینی که خاستگاه آن است، معبد دارد مثلاً ووشو یک حرکت جسمانی نیست بلکه نیایش است؛ این‌ها با انرژی جهانی که در کائنات است را می‌خواهند در ارتباط قرار بگیرند. روی خود به لحاظ جسمی و روحی کار می‌کنند حتی برای کاراته به این معابد می‌روند.
حجتالاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه ورزشی مانند یوگا مسائل معنوی در خود دارد و انجام دهندگان این ورزش معتقدند ترتیب حرکات این ورزش نباید جابجا شود، گفت: برخی باشگاه‌های یوگایی ما معابد هندویی شده است.
او تاکید کرد: رقص، زبان، فلسفه، تفکر و نوعی کنش نمادین در ارتباطات اجتماعی انسان است و لذا برخی حرکات درمانی که به عنوان رقص می‌آید، قابل بررسی است و باید دید چه فلسفه‌ای در آن است و چه معانی را منتقل می‌کند.
این ناقد جلسه بیان کرد: رقص از یک ارتباط شروع می‌شود و ادامه آن ممکن است به تغییر بینش و دین و آئین منجر می‌شود.
حجتالاسلام مظاهری سیف گفت: گاهی یک برنامه رقص که با ملاحظه مسائل اخلاقی انجام می‌شود ممکن است اشکال داشته باشد اما یک رقصی که لهو و لعبی هم باشد، ایراد و اشکال نداشته باشد مانند رقص در برخی قبایل آفریقایی که برای تحریک زن در شب زفاف انجام می‌گیرد.
هدف این نشست حلال یا حرام کردن رقص نیست
حجتالاسلام والمسلمین فلاح زاده رئیس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی هم در سخنانی اظهار کرد: آنچه در گروه‌های این مرکز انجام می‌شود موضوع شناسی است و آنچه که مطرح می‌شود به عنوان پژوهش باید کامل بررسی شود.
او ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است در پژوهشی کار سنگینی صورت بگیرد که در طول اعصار، مشکلی را حل کند نه به این معنا که حلالی را حرام کند بلکه موضوع را منقّح کند.
رئیس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی با بیان اینکه هدف این نشست حلال یا حرام کردن رقص نیست، تصریح کرد: کار این مرکز افتاء نیست بلکه موضوع شناسی است که به دست فقیه داده می‌شود تا طبق موضوع منقح شده، حکم شرعی را استنباط کند. / شفقنا
