نیازمند تأمّلات نظری و آراء جدید در «فقه هنر» هستیم/ همایش «فقه هنر» به دنبال تکرار مباحث موجود نیست

دبیر علمی همایش ملی فقه هنر، نگاه به اقتضائات زمان و مکان، و بروز کارکردهای نوین هنر را در نیل به روش‏های جدید استنباط در عرصه فقه هنر مؤثّر دانست.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست خبری دوّمین همایش ملّی «فقه هنر»، امروز یکشنبه یکم مردادماه ۹۶ با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست و حجت‌الاسلام دکتر مهدی همازاده در مدرسه اسلامی هنر قم برگزار شد.

بنابراین گزارش، در این نشست خبری استاد علیدوست دبیر علمی همایش و دکتر همازاده مسئول دبیرخانه همایش برنامه‌‏ها و اهداف دومین همایش ملّی «فقه هنر»را تشریح کردند و گزارشی از روند طی شده از همایش اوّل تا کنون، ارائه دادند.

حکم اوّلیه هر پدیده هنری استحباب است

در ابتدا استاد علیدوست ضمن تقدیر از مدرسه اسلامی هنر به‏‌عنوان متوّلی برگزاری همایش ملّی فقه هنر، توضیحاتی در مورد جایگاه هنر در اسلامی بیان داشت و با اشاره به این‏که حکم پدیده‏‌های هنری می‌‏تواند تا سرحدّ وجوب یا حرمت تغییر یابد، حکم اوّلیه هر پدیده هنری را استحباب (و نه اباحه) عنوان کرد.

دبیر علمی همایش با اشاره به ویژگی‌های هنر اظهار کرد: هنر خلقی بدیع است که گستره وسیعی دارد و شامل مواردی همچون رفتار است، هنر دارای مصادیق بی شماری است. مصادیق هنر مواردی همچون نقاشی، سخنرانی، مداحی، منبت کاری و موسیقی است، به دلایل مختلف نمی‌توانیم هنر را نادیده بگیریم، نخست به این دلیل که خداوند هنر را دوست دارد، خداوند زیبا است و زیبایی و هنر را دوست دارد.

علیدوست افزود: انسان چون هنر دوست آفریده شده است، نمی‌تواند هنر را نادیده بگیرد، کسی وجود ندارد که از پدیده هنر بدش بیاید، دین اسلام نیز مسلمانان را به هنر تشویق کرده است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به نگاه اسلام به هنر اظهار کرد: پرداختن به هنر در دین اسلام کاری مستحب است، قرآن یک پدیده هنری است و رسول اکرم(ص) نیز در برخورد با مخالفان رفتاری هنری داشت، هیچ انسان متفکری نمی‌تواند که هنر را نادیده بگیرد.

هنر نمی‌تواند بد باشد

او ادامه داد: هنر نمی‌تواند بد باشد، در واقع خیلی از اوقات آن چیزی که به اسم هنر است، نمایی از هنر است و هنر نیست، دین اسلام به پدیده هنر بی نظر نیست، اگر هنر در خدمت فساد و استعمار باشد، یک چیز حرام است و ‌پرداختن به بحث‌های هنری یک ضرورت است.

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم به تأکیدات و حمایت‏‌های لفظی و عملی اسلام نسبت به هنر اشاره داشت و اهداف محتوایی همایش فقه هنر را در عین حفظ ضابطه و انضباط اجتهادی، در راستای کارگشایی و گره‏گشایی از مسیر هنر معرّفی کرد.

روش‌‏های جدید استنباط در عرصه فقه هنر

دبیر علمی همایش فقه هنر در ادامه سخنان خود، نگاه به اقتضائات زمان و مکان، و بروز کارکردهای نوین هنر را در نیل به روش‌‏های جدید استنباط در عرصه فقه هنر مؤثّر دانست.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با ذکر محورهای اصلی فراخوان مقالات در همایش دوم، محور فلسفه فقه هنر که به مباحث روش‏شناختی استنباط در فقه هنر، مبانی انسان‏‌شناختی فقه هنر، معیار مواجهه فقهی با پدیده هنر، هویت‏‌شناسی تعیّنات هنری در نصوص دینی، و … می‏‌پردازد را دارای اهمیّت ویژه در جنبه‏‌های روزآمدی و نوآوری همایش معرّفی کرد.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: در این همایش به دنبال پاسخ به نیازهای داخل و خارج از کشور هستیم، نیاز به هنر تنها مخصوص به ایران نیست و تمام بشریت به هنر نیاز دارد، اگر بتوانیم هنر فاخری را ارائه بدهیم، می‌توانیم از این طریق با جهان ارتباط برقرار کنیم.

علیدوست با تأکید بر این‏که همایش فقه هنر به دنبال تکرار مباحث موجود نیست، کتاب مجموعه مقالات همایش اوّل را شاهد مثالی بر این رویکرد دانست که در محورهای مقالات همایش دوّم نیز این عدم تکرار و نوآوری در مباحث، ادامه یافته است.

فقه ظرفیت دارد روش‌های راهگشایی به هنرمندان پیشنهاد دهد

دبیر علمی همایش ملی فقه هنر افزود: در این همایش در چارچوب انضباط فقهی کار کردیم، تا آنجایی که فقه ظرفیت دارد روش‌هایی را پیشنهاد کردیم که راه را برای هنرمندان باز می‌کند.

او در پایان خاطرنشان کرد: از جمله محورهای همایش فقه هنر در باب فقه رفتار و آثار هنری، اصول و قواعد فقه هنر، تاثیر جنسیت در احکام هنر، فقه هنر و فهم تزاحم‌ها، آزادی رفتار هنری و حدود آن، فقه هنر و کودکان، مالکیت آثار هنری، احترام و حفظ آثار هنری و ملاحظات شرعی مخاطبان آثار هنری است.

در ادامه نشست، حجت‏‌الاسلام والمسلمین مهدی همازاده، ضمن توضیح روند اجرایی برگزاری همایش اوّل، به دیدار اختصاصی مقام معظّم رهبری با دست‏اندرکاران همایش در دی‏ماه ۱۳۹۴ اشاره کرد که ایشان در آن دیدار، ضمن تجلیل و حمایت از برگزاری چنین همایشی در حوزه علمیه، خواستار ادامه کار شده بودند.

مسئول دبیرخانه همایش فقه هنر، با تشریح نیاز جدّی سازمان‏ها و نهادهای تصمیم‏گیر و سیاستگذار در عرصه هنر کشور به رفع ابهامات فقهی در این زمینه، تأکیدات رهبری و نیاز مذکور را عامل استمرار مسیر و برنامه‏ریزی برای برگزاری همایش دوّم عنوان کرد.

معاون پژوهشی مدرسه اسلامی هنر، سطح استقبال نهادهای علمی و پژوهشی کشور از محصولات و آثار محتوایی همایش اوّل را بسیار خوب ارزیابی کرد و نیل به تأثیرات و نتایج عملی در عرصه هنر را نیازمند ادامه مسیر همین تأمّلات نظری تا رسیدن به رویکرد و آراء جدید در حوزه فقه هنر دانست.

همازاده از مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران به عنوان نهادهای همکار مدرسه اسلامی هنر در جنبه‏های محتوایی همایش نام برد که در شورای علمی همایش نیز حضور دارند.

قابل ذکر است، دوّمین همایش ملی فقه هنر، در نیمه دوّم دی‏ماه ۱۳۹۶ برگزار خواهد شد و محورهای فراخوان مقالات نیز اعلام عمومی شده است.

به گفته مسئول دبیرخانه همایش فقه هنر مطابق این فراخوان، فرصت ارسال مقالات تا پایان مهرماه ۹۶ بوده که پس از طی روند ارزیابی و داوری، در صورت پذیرش نهایی در مجموعه مقالات برگزیده همایش به چاپ خواهد رسید. وی در کنار فراخوان عمومی، به سفارش بیش از بیست عنوان مقاله به اساتید و صاحب‌نظران برجسته حوزوی و دانشگاهی اشاره کرد که هم‏اینک در دست اجراست.

علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند با تلفن ۳۷۸۳۰۷۸۲ با پیش شماره ۰۲۵ تماس بگیرند و یا به نشانی اینترنتی http://feqhehonar.isoa.ir مراجعه کنند.

آشنایی با مدرسه‌ اسلامی هنر

گفتنی است، مدرسه‌ اسلامی هنر، نخستین موسسه‌ آموزشی ‌پژوهشی برآمده از حوزه‌ علمیه است که در قلمرو دین و هنر برای پرورش طلبه ‌ها با رویکرد تربیتی و صبغه دینی، برای تبیین مبانی تفکر دینی در هنر و نیز آموزش‌‌های نظری و عملی در باب هنر تاسیس شده است و در خیابان بسیج (هنرستان) شهر قم قرار دارد.

این موسسه در عرصه‌‌های فکری داخلی و خارجی (حوزوی و دانشگاهی) با ایجاد محیطی پویا و اندیشه ‌ساز و با الهام از سنت علمی و سلوک عملی حوزه و استفاده از جدیدترین شیوه‌های علمی برای دستیابی به مکتب هنری اسلام بر اساس آموزه‌های مکتب اهل بیت(ع) مشغول فعالیت است.

این مدرسه می‌‌کوشد در میان هنرمندان و دین‌مداران حلقه‌‌‌ای واسط باشد، مدرسه‌ اسلامی هنر تلاش دارد تا از میان طلاب و فضلای حوزه‌ علمیه، افرادی را شناسایی و جذب کند و آموزش دهد که خلا و کمبود نیروی متعهد و کارآمد در حوزه‌ هنر را در حد وسع و توان خود برطرف نماید.