شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد مطرح حوزه علمیه قم با بیان اینکه تأخیر در فعال‌سازی تاریخ حدیث خسارت‌بار است، گفت: پرداختن به علم تاریخ حدیث در رأس واجبات دانشی در حوزه‌های علمیه قرار دارد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد مبلغی در دیدار با برخی از نخبگان حوزه علمیه قم با بیان اینکه ما باید نوعی از «تحلیل تاریخ فقه» را شناسایی، تعریف و در پیش بگیریم که خروجی‌های آن دارای کارکرد در استنباط باشد، اظهار داشت: فعلاً چنین تحلیل تاریخی به‌غایت در قلّت است و باید کوشید به آن دست‌یافت.
زوایای پرداختن به تاریخ تحلیلی فقه
نماینده مردم لرستان در مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: اگر بخواهیم برای فقه به‌صورت هدفمند و کارکردخواهانه، تاریخ را تحلیل کنیم، این اقدام را باید از زاویه‌های مختلف ازجمله قرآن، حدیث و… به انجام برسانیم.
تحلیل تاریخ از زاویه حدیث
مبلغی تصریح داشت: حدیث به دلیل قرار داشتن در جایگاه یک منبع غنی، سرنوشت‌ساز و پردامنه برای فقه، بررسی تاریخ فقه از زاویه آن و رصد تحولات رخ‌داده برای آن و تحلیل انعکاس این تحولات بر فقه، یک ضرورت بسیار جدی است.
نماینده مردم لرستان در مجلس خبرگان رهبری گفت: ما با دو مقوله تاریخ حدیث و تاریخ فقه از زاویه حدیث مواجه هستیم که هر دو ضروری است و اولی ضرورت ویژه‌ای دارد.
تبیین «استحکام ریشه‌ای و تاریخی حدیث» درگرو احیای علم تاریخ حدیث است
مبلغی با اشاره به اینکه تبیین «استحکام ریشه‌ای و تاریخی حدیث» درگرو احیای علم تاریخ حدیث است، گفت: پرداختن به علم تاریخ حدیث در رأس واجبات دانشی در حوزه قرار دارد و تأخیر در فعال‌سازی تاریخ حدیث خسارت‌بار است.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: احیاء و ابراز جایگاه استوار، فخیم و منیع حدیث درگرو تحقیقی جامع و تحلیلی استوار نسبت به تاریخ آن است.
تحولات نه‌گانه برای حدیث در طول تاریخ
مبلغی گفت: از ابتدای دوره غیبت تاکنون، حدیث نه مرحله مهم شامل تمحیص، تفقیه، تفریع، تقعید، تقلید، تقطیع، تجمیع، تنظیر و تحقیق را پشت سر گذاشته است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: تفقیه حدیث توسط محدثان و تفریع بر حدیث توسط شیخ طوسی و سید مرتضی و تقعید (قاعده سازی) بر پایه حدیث توسط عمدتاً علامه حلی و تقلید از حدیث و تقطیع و تجمیع آن توسط اخباریان انجام گرفت.
تفقیه حدیث دوره‌ای قابل‌مطالعه
مبلغی با اشاره به مرحله دوم حدیث یعنی تفقیه گفت: در این دوره محدثان فقیه، حدیث را در لباس فقه مطرح، و خلأ نبود مسائل فتوایی را از رهگذر تنسیق بین روایات و ارائه آن در لباس فقه، پر کردند.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس افزود: به لحاظ آن‌که عصر این محدثان قریب به معصومان (ع) بوده، کار آنان (تفقیه حدیث) از طلایی‌ترین و قابل‌مطالعه‌ترین دوره‌های گذشته بر حدیث به شمار می‌رود و حجت‌الاسلام‌والمسلمین بروجردی به آن عطف توجه اجتهادی ویژه کردند.
پرداختن به علم تاریخ حدیث در رأس واجبات دانشی در حوزه قرار دارد
مبلغی ادامه داد: به اعتقاد مرحوم حجت‌الاسلام‌والمسلمین بروجردی تلاش محدثان بر اساس یک واقعیت بالیده در تاریخ شکل‌گرفته به‌گونه‌ای که نسل به نسل مجموعه‌ای از احادیث را دریافت و منتقل می‌کردند تا به امام معصوم(ع) می‌رسیدند ازاین‌رو شهرت و اجماع در آن مجموعه قابل اعتناء و اعتبار است.
اخباریان و انجام سه عملیات بر روی حدیث
مبلغی با اشاره به اینکه سه مرحله از مراحل گذشته بر حدیث در دوره اخباریان و توسط آنان انجام گرفت، گفت:این سه عملیات به جایگاه پر قابلیت حدیث آسیب وارد آورد.
استاد حوزه علمیه قم افزود: یکی از این سه، طرح «تقلید از حدیث بجای تقلید از مجتهد» بود که در عمل ناکارآمدی آن آشکار گردید و بجای فهم اجتهادی منضبط، سلایق خشک و مبتنی بر نگاه‌های تنگ اخباریان را حاکم بر فقه کرد.
تعامل با حدیث تابه‌حال، مرحله ۹ گانه‌ای را پشت سر گذاشته است
مبلغی با اشاره به تقطیع حدیث، به‌عنوان دومین عمل اخباریان در قبال حدیث، گفت: تقطیع احادیث را برخی از اخباریان انجام دادند که نتیجه آن این بود که حدیث را از فرصت طلایی برخورداری از برخی از قرائن داخلی دور کردند.
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: سومین کار اخباریان در قبال حدیث، عملیات «تجمیع حدیث با رویکرد بی‌اعتناء به تمحیص آن» بود که نوعی فرهنگ‌سازی‌ها و رویه سازی‌های اجتماعی برهم زننده منطق اهل‌بیت (ع) را در جامعه پدید آورد و بخشی از فرصت‌های قدرتمند حدیث را برای هماوردی فکری تضعیف کرد.
مبلغی در پایان با اشاره به اینکه بعد از اخباریان، مجتهدان تنها مشکل تقلید از حدیث را آن‌هم در فقه از بین بردند، گفت: باید اذعان کرد همچنان رسوبات تقطیع و نیز «تجمیع بی‌اعتنا به تمحیص» و نیز مشکل تقلید از حدیث (و نه اجتهاد از آن و بر پایه آن) در فضای غیر فقه تا حدودی بجای خود باقی است.
