شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
در فقه به اهمیت قراردادها توجه شده و عمدتاً مراد قرارداد بین دو یا چند نفر است که به صورت تفصیلی مورد بحث واقع شده، اما شرکت‌های سهامی عام موضوع جدیدی است که افراد بنا بر صلاح و اختیار خود به صورت مشترک در آنها سرمایه‌گذاری میکنند. همین موضوعات در چند دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته و ایراد شرعی به آنها وارد نشده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، عضو شورای فقهی بانک مرکزی و کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اقبال زیادی که در ماه‌های اخیر از سوی مردم برای حضور در بورس پدید آمده، درباره ابعاد دینی و اسلامی بورس و بازار سرمایه اظهار کرد: بورس از منظر اسلامی مقوله‌ای جدید است، بنابراین در مباحث قدیمی فقه مورد توجه قرار نگرفته، اما واقعیت امر این است که در بازار بورس، مردم سهام خرید و فروش میکنند و از منظر شرعی تاکنون ایرادی بر اصل این موضوع وارد نشده است.
وی افزود: همانگونه که فرد در ابتدای کار یک شرکت میتواند با آن وارد معامله شود و این از منظر شرعی مشکلی ندارد حال که شرکت سهام خود را در بورس عرضه کرده است نیز خرید و فروش سهام آن از منظر شریعت مشکلی ندارد. فقط با توجه به اینکه در این ایام اقبال به بازار سهام زیاد شده، توصیه جدی بنده این است که مردم با کار کارشناسی وارد بورس شوند تا خدای ناکرده دچار زیان نشوند.
نظری یادآور شد: چیزی که مردم نباید فراموش کنند این است که ماهیتاً ریسک بورس بالاست. بنابراین کسی که می‌خواهد وارد این بازار شود باید آشنایی کامل با قواعد و مقررات و نحوه خرید و فروش در آن را داشته باشد. البته هیچ کدام از شرکت‌هایی که اکنون در بورس ایران پذیرش شده‌اند مشکلی ندارند و کار آنها هم از منظر قانونی و هم شرعی صحیح است. در بورس شرکت‌های متعدد دارویی، پتروشیمی، بانکی، فلزی، خودرویی و… وجود دارند که تمام مراحل پذیرش و فعالیت آنها به شکل قانونی و شرعی بوده است.
دیدگاه فقه درباره بازار بورس
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: بسیار تأکید دارم که ریسک سرمایه‌گذاری در بورس به ویژه برای افراد تازه وارد بالاست چون در بورس نوسان وجود دارد لذا افرادی که وارد این بازار میشوند به گونه‌ای عمل کنند تا دچار ناکامی نشوند. نکته دیگر این است که کسی خانه و ماشین خود را نفروشد چراکه ریسک داشتن خانه بسیار پائین است. اما وقتی شخصی با پول حاصل از فروش مسکن خود وارد بورس می‌شود و ثروت خود را تبدیل به سهام می‌کند ریسک آن بالا می‌رود بنابراین مردم خانه و لوازم زندگی را برای سرمایه‌گذاری در بورس نفروشند.
مدیر مؤسسه دایرهالمعارف فقه اسلامی براساس مذهب اهل‌بیت(ع) با اشاره به اهمیت شخصیت حقوقی شرکت‌های بورسی، ادامه داد: در فقه چنین مباحثی قبلاً مطرح نبود به این دلیل که این شرکت‌ها جدید هستند که تبدیل به شرکت سهامی شده‌اند، اما نکته مهم این است که تمام این شرکت‌ها شخصیت حقوقی دارند و در حدود پنجاه سال قبل وارد بورس شده‌اند.
اختلافنظرهای حقوقی در مورد ماهیت سهام
عضو کمیته فقهی سازمان بورس گفت: در فقه ما به اهمیت قراردادها توجه شده و عمدتاً مراد قرارداد بین دو یا چند نفر است که به صورت تفصیلی مورد بحث واقع شده است اما شرکت‌های سهامی موضوعی جدید است که افراد با صلاح و اختیار خود به صورت مشترک در آنها سرمایه‌گذاری میکنند اما همین موضوعات هم در چند دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته و ایراد شرعی به آنها وارد نشده است.
وی با اشاره به اختلاف‌نظرها درباره ماهیت حقوقی سهام، بیان کرد: همه شرکت‌های کنونی در بورس شخصیت حقوقی دارند و لذا خرید و فروش سهام آنها از منظر شرعی اشکالی ندارد اما درباره اینکه ماهیت سهام چیست باید گفت که حقوقدانان درباره مباحث حقوقی آنها اختلافنظرهایی دارند که نیازمند توضیحات و بررسی بسیار مفصل است.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پایان گفت: از جمله سؤالاتی که برخی از حقوقدانان مطرح میکنند این است که آیا در این خرید و فروشی که توسط افراد حقیقی در بورس صورت میگیرد، صرفاً اموال شرکت خرید و فروش می‌شود یا با دارایی شرکت هم معامله صورت میگیرد. همچنین آیا خط تولید، ساختمان و سایر دارایی‌ها نیز بخشی از دارایی صاحبان سهام است یا خیر؟ نکته دیگر این است که ما در بازار سهام، مال عینی را نمی‌خریم بلکه حق درآمد را خریداری می‌کنیم اما از منظر شریعت علما هیچ مشکلی با خرید و فروش سهام و ورود مردم به این بازار ندارند.
