شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
دکتر مقدادی معتقد است: خانواده‌ها حق دارند کودک خود را در فضای مجازی کنترل کنند، حق تفتیش و بررسی آن را هم دارند و از این حق برخوردارند که حق حضانت خود را در این خصوص اعمال نمایند. اسلام هم در این خصوص ساکت نیست و آموزه‌های مختلفی دارد که از آنها این نتیجه حاصل می‌شود که والدین وظیفه دارند به این امر خطیر ورود پیدا کنند و مراقبت‌های لازم را در این زمینه داشته باشند. از این سو دکتر زهروی بیان دارد: نمی‌توان به تفتیش و ورود به حریم خصوصی کودک چندان توسل کرد و منع وجود دارد، او بر این باور است که کنترل نامحسوس و رندومی می‌تواند بر حوزه حمایت از مخاطرات فضای مجازی اطفال و نوجوانان اثر گذار باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «حمایت از اطفال و نوجوانان در برابر مخاطرات فضای مجازی» چندی قبل به همت مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفدی به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست علمی دکتر محمد مهدی مقدادی، دانشیار دپارتمان حقوق دانشگاه مفید و حجت‌الاسلام دکتر رضا زهروی، استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به ارائه بحث پرداختند.
دکتر مقدادی سخنران اول نشست، در ابتدا از اهداف برگزاری این نشست سخن و اظهار نمود: هدف از برگزاری این نشست علمی بیان جنبه‌های مختلف مخاطرات فضای مجازی بر سلامت کودک و نوجوان و بیدار کردن خانواده‌ها و هشیار کردن آنها نسبت به این مساله است.
دانشیار دپارتمان حقوق دانشگاه مفید به تداخل و تقابل حق‌های شناخته شده برای کودک و حق والدین بر کودکانشان در ارتباط با فضای مجازی اشاره کرده و بیان داشت: استفاده از فضای مجازی توسط اطفال و نوجوانان بحث درگیری چند حق مربوط به کودک است؛ از یک سو حق‌هایی مثل حق کودک به فراگیری و آموزش، حق استفاده از تکنولوژی و ابزار و وسایل ارتباط جمعی و … مطرح است و از سوی دیگر بحث حق بر سلامت کودک به میان می‌آید و از طرفی هم باید به حق والدین بر تربیت کودکشان که تعیین تکلیف آن واقعا سخت است، اشاره نمود.
مقدادی با انتقاد از وضعیت کنونی فضای مجازی در جامعه نسبت به عدم محدودیت دسترسی اطفال به آن، گفت: در یک سخن می‌توان گفت که ما یک جهش بی سابقه در خصوص استفاده اطفال و نوجوانان از فضای مجازی داشته‌ایم. یعنی کاری که باید در طول شاید ده سال به تدریج و بر اساس آموزش و فرهنگ سازی اتفاق می‌افتاد در طول یک یا دوسال اتفاق افتاده و این امر مخاطرات را بیشتر کرده است. بحث امروز ما در این نشست نیز بررسی همین مخاطرات است. مخاطراتی که جنبه‌های مختلف سلامت کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ سلامت جسمی، روانی، جنسی و همچنین سلامت روحی و معنوی کودک.
عضو هیات علمی دپارتمان حقوق دانشگاه مفید افزود: سه مسأله اینجا به نظر می‌آید. اول اینکه اکثر خانواده‌ها از مخاطرات فضای مجازی آگاهی لازم را ندارند و نسبت به آن هشیار نیستند و اگر اطلاعاتی دارند این اطلاعات چندان نیست که باعث نگرانی آنان شود؛ چراکه تصور می‌کنند کودکشان کودک خوبی است و هیچ‌گاه دچار آلودگی‌های این محیط نمی‌شود. مساله دوم این است که فضای مجازی به عنوان یک هشدار برای محقیقن مطرح است هرچند عده‌ای معتقدند که این یک تکنولوژی جدید است و جزو مسائلی است که اسلام در برابر آن ساکت است. مسئله سوم بحث حریم خصوصی کودک است. در مورد مسئله اخیر خصوصا کسانی که حقوق کودک خوانده‌‌اند معتقدند که کودک حریم خصوصی دارد و خود سرانه هم نباید به حریم خصوص کودک وارد شد.
استاد حقوق بشر دانشگاه مفید در خاتمه گفت: هدف من از طرح این بحث تلاش برای بیدار کردن خانواده‌ها و حساس کردن خانواده‌ها به مسئله مهم فضای مجازی است تا بتوانیم در این راه خدمتی نموده باشیم. من بر این اعتقادم که خانواده‌ها حق دارند کودک خود را در فضای مجازی کنترل کنند، حق تفتیش و بررسی آن را هم دارند و از این حق برخوردارند که حق حضانت خود را در این خصوص اعمال نمایند. اسلام هم در این خصوص ساکت نیست و آموزه‌های مختلفی دارد که از آنها این نتیجه حاصل می‌شود که والدین وظیفه دارند به این امر خطیر ورود پیدا کنند و مراقبت‌های لازم را در این زمینه داشته باشند.
تقسیم بندی مخاطرات فضای مجازی
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام دکتر رضا زهروی به ارائه بحث پرداخت و مطالب خود را با تقسیم بندی مخاطرات فضای مجازی آغاز کرد و گفت: مخاطرات فضای مجازی به کمّی و کیفی تقسیم می‌شود و خود مخاطرات کیفی تقسیم می‌شود به حملاتی که به لحاظ اخلاقی و مالی و جسمانی نسبت به کودک اتفاق می‌افتد و از آن طرف چیزهایی که به ظاهر حمله نیستند اما اطلاعات مضر هستند و ارتباطات مضری هستند که امکان شکل گیری آن هست.
استادیار دانشگاه تهران در ادامه با طرح بحث سنجش مخاطرات فضای مجازی بیان داشت: برای اینکه ما بتوانیم سنجش درستی داشته باشیم باید فرضیه مخاطراتی فضای مجازی برای طفل و نوجوان را با مخاطرات آن در فضای حقیقی سنجیده و مقایسه کنیم و بررسی نماییم آیا این تزاحم لزوما به نفع فضای مجازی تمام می‌شود یا خیر؟ که البته بنده معتقدم لزوما به نفع فضای مجازی نیست.
زهروی با نقد سخنان دکتر مقدادی نسبت به اعمال حق حضانت والدین برای نقض حریم خصوصی کودک افزود: در حوزۀ اثباتی من معتقدم که به تفتیش و ورود به حریم خصوصی کودک چندان نمی‌توان توسل کرد و منع وجود دارد، لکن بر این باورم که کنترل نامحسوس و رندومی می‌تواند بر حوزه حمایت از مخاطرات فضای مجازی اطفال و نوجوانان ما اثر گذار باشد.
استادیار دانشگاه تهران با ورود به بحث پیشگیری گفت: عمدتا در حوزه‌های مرتبط با کودکان دونوع پیشگیری داریم: پیشگیری رشد مدار و پیشگیری وضعی. پیشگیری رشد مدار بر محور آموزش است و بدین صورت است که ما یک مسئله را در طفل درونی می کنیم اما در پیشگیری وضعی موقعیت تخلف را از طفل می گیریم و امکان ارتکاب به آن را از وی سلب می کنیم. ایشان ادامه دادند: در غرب به پیشگیری وضعی خیلی بها داده شده است اما پیشگیری وضعی خنثی پذیر است.
زهروی در پایان ابراز داشت: اگر طفل متوجه شود که شما این سیستم بررسی تفتیشی را دارید و به حریم خصوصی او احترام نمی‌گذارید اثر بدی روی روان او دارد. ایشان با اشاره به داستان یوسف نبی (ع) افزودند: اگر بپرسیم در درون یوسف چه چیزی بود که او را از گناه در برابر زلیخا حفظ کرد؟ آیه قرآن به ما می‌گوید: یوسف گفت جایگاه من بالاتر از این حرف‌هاست که خودم را آلوده کنم. لذا ما باید فرزندانمان را یوسف وار تربیت کنیم. استاد شهید مرتضی مطهری هم گفته‌‌اند هنر این نیست که فرد خود را از ارتکاب به گناه ناتوان کند، بلکه باید خود را واکسینه کند که به گناه آلوده نشود و این تقوای حقیقی است. پس به اعتقاد من تفتیش و نقض حریم خصوصی کودک نباید اتفاق بیفتد وکنترل باید به صورت نامحسوس باشد. چرا که اگر به صورت محسوس کودکانمان را کنترل نماییم این مسئله سبب می‌شود که پیشگیری رشد مدار خنثی شود که ضرر آن بسیار است.
