کاربست الگوی حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران

دکتر علیرضا زهیری در معرقی کلان پروژه «کاربست الگوی حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران»، گفت: در بررسی و امکان سنجی بوم شناسانه الگوی حکمرانی خوب در ایران و تطبیق آن با ارزش‌های دینی جنبه‌های نظری و اهداف علمی این کلان پروژه را دربر می‌گیرد و بررسی‌های ساختاری و کارکردی و امکان تحقق حکمرانی خوب ذیل اهداف کاربردی این کلان پروژه قرار خواهد گرفت.

به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از کلان پروژه‌هایی که اخیرا در گروه علوم سیاسی پژوشکده علوم و اندیشه سیاسی مطرح شد و مورد تصویب قرار گرفته است، کلان پروژه «کاربست الگوی حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران» است. به همین مناسبت دکتر علیرضا زهیری عضو گروه علوم سیاسی مصاحبه‌‌ای با «ایسکا» انجام داده است که در ذیل مشروح آن اورده می‌شود.

هدف و ضرورت: مطالعات بی شماری درباره مشکلات ساختاری و کارکردی کشورهایی که نتوانستند به پیشرفت قابل قبولی دست یابند، صورت گرفته و روشن می‌سازد که حکمرانی یک مسأله اساسی در راهبرد توسعه این دسته از کشورهاست. این مطالعات به روشنی آشکار ساخت بسیاری از کشورهای در حال توسعه در اواخر قرن گذشته با چالش‌های فزاینده‌‌ای ناشی از افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و بی قاعدگی سیاسی، ازدیاد شکاف‌های درآمدی و فرهنگی، گسترش آلودگی‌های زیست محیطی و در مجموع کاهش کیفیت زندگی، روبرو شدند. اتخاذ الگوهای ناپایدار توسعه‌‌ای در اثر ضعف یا عدم بهره‌‌‌‌گیری از انگاره‌های مشارکتی و سیستم‌های مطلوب حکمرانی، مسائل ایجاد شده را دو چندان کرده است.

در حال حاضر مسأله دولت و حکومت داری در جمهوری اسلامی ایران بر کامیابی یا ناکامی نظام سیاسی سایه افکنده است. جست وجوی الگوی تازه‌‌ای از دولت که با دگردیسی در ساختار و کارویژه‌های آن، به توانمندسازی دولت و بهبود حکمرانی بیانجامد، می‌تواند به اداره امور عمومی کشور یاری رساند.

در پاسخ به اوضاع نامطلوب این جوامع بسیاری از صاحب نظران توسعه، در جست و جوی الگوهای تازه‌‌ای بودند که بیشتر بر مهندسی اجتماعی تکیه داشت تا برمهندسی فنی. الگوهای مهندسی اجتماعی بر رویکردهای شهروندمدار تأکید داشت و بخشی از حکمرانی را برعهده شهروندان و به تعبیری جامعه مدنی می‌‌‌‌گذاشت. بدین ترتیب الگوی حکمرانی خوب به عنوان الگوی مطلوب مدیریتی در چنین شرایطی شکل گرفت. امروزه این الگو در سطح جهانی معیار ارزیابی حکومت‌ها بشمار می‌آید.

اصطلاح حکمرانی: حکمرانی اصطلاحی است که بر اعمال قدرت در مجموعه‌‌ای از زمینه‌های نهادی دلالت دارد و در آن مفاهیم هدایت و کنترل و تنظیم فعالیت‌ها، در جهت منافع مردم یا همه شهروندان، مستتر است.

در نظر دانشمندان علوم سیاسی، حکمرانی بر فراگرد مدیریت سیاسی اشاره دارد که مبانی هنجاری اقتدار سیاسی، سبک هدایت امور عمومی و به کارگیری منابع عمومی را در برمی گیرد. جالب توجه است که مفهوم حکمرانی (Governance وسیع‌‌‌‌تر از حکومت (Government) است. حکومت به طور مشخص با نقش مقامات سیاسی در حفظ نظم اجتماعی در سرزمین معین و اعمال قدرت اجرایی در محدوده آن سروکار دارد. بدین ترتیب حکمرانی خوب علاوه بر دارا بودن حکومت خوب، نهادهای خارج از حکومت را نیز در حکمرانی مشارکت می‌دهد.

از آنجا که نهادهای بین المللی تأکید می‌کنند که مفاهیم و ارزش‌های این الگو بر زیست بوم جوامع مختلف مبتنی است بنابراین بررسی و امکان سنجی بوم شناسانه الگوی حکمرانی خوب در ایران و تطبیق آن با ارزش‌های دینی جنبه‌های نظری و اهداف علمی این کلان پروژه را دربر می‌گیرد و بررسی‌های ساختاری و کارکردی و امکان تحقق حکمرانی خوب ذیل اهداف کاربردی این کلان پروژه قرار می‌گیرد.

نقشه و گستره کلان پروژه: این کلان پروژه دو سویه بنیادهای نظری و مبانی جامعه شناختی را مدنظر دارد:

الف: بنیادهای نظری: زمینه‌‌‌‌های شکل گیری الگوی حکمرانی خوب؛ بنیادهای نظری الگوی حکمرانی خوب؛ نسبت سنجی این الگو با زیست بوم ایران؛ نسبت سنجی این الگو با مبانی و ارزش‌های دینی

ب: مبانی جامعه شناختی: ویژگی‌های ساختاری الگوی جکمرانی خوب؛ عناصر و مؤلفه‌های کارکردی الگوی حکمرانی خوب:

۱- عدالت و فراگیری ۲- پیروی از حاکمیت قانون ۳- شفافیت ۴- پاسخگویی ۵- مسئولیت پذیری ۶- اجماع محوری ۷- کارایی و اثربخشی ۸- مشارکت

پیشینه‌ پروژه در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی: از آنجا که این کلان پروژه در ابتدای راه خود می‌باشد، اجرای آن مستلزم تصویب موضوعات پژوهشی در پژوهشکده و میز تخصصی مبانی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. در حال حاضر موضوع حکمرانی خوب برای اولین بار در پژوهشکده در ضمن پروژه «جمهوری اسلامی و مسئله کارآمدی» تألیف علیرضا زهیری، مورد بحث قرار گرفته است. پس از آن اولین پروژه مصوب میز مربوطه با عنوان «حکمرانی خوب و مسئله شفافیت و پاسخگویی در ایران» توسط علیرضا زهیری در دست انجام است.

از سوی دیگر مباحث نظری مربوط به «حکمرانی در قرآن» طی سلسله نشست‌هایی با ارائه علمی دکتر نجف لک زایی در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در جریان است که تا کنون بیش از ۵۰ جلسه آن برگزار شده است و به عنوان پشتوانه نظری مباحث مربوط به حکمرانی مطلوب می‌باشد.

مشارکت در کنفرانس علمی «سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی» عهده دارشدن کمیسیون حکمرانی سیاسی اسلامی این کنفرانس، از جمله فعالیت‌‌‌‌های این پژوهشکده ذیل این کلان پروژه بشمار می‌آید.

منبع: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی