شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: شناخت موضوع، شرط موفقیت در هرگونه فعالیت درباره آن است. موفقیت در درس خارج، پیش از آن که محتاج روشها و ابزارهای مناسب باشد، در گرو تصور کاملی است که از آن می‌شود. به‌مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه بر آن شدیم موضوع «درس خارج» را با نگاهی تاریخی-تحلیلی، آسیب‌شناسانه و روشی مورد بازکاوی قرار دهیم و نظر اساتید و صاحب‌نظران را در این باره جویا شویم.
این پرونده شامل آثار و گفتگوهایی از اساتید: احمد مبلغی، سید منذر حکیم، حسن معلمی، سید محمدجواد علوی بروجردی، علیرضا اعرافی، سید میرتقی حسینی گرگانی، عبدالحمید واسطی، سید حسن تبادکانی، حمید درایتی، امیر غنوی، محمدحسین احمدی فقیه یزدی، مهدی هادوی تهرانی، محمدعلی رضایی اصفهانی، محمدرضا نائینی، رضا حبیبی، محسن مهاجرنیا، حسن نظری شاهرودی، محمدحسین ملک‌زاده، سید رضا شیرازی، سعید هلالیان، سید کمیل باقرزاده، سیدعلی حسینی، مهدی مظهر و حسن انصاری.
همچنین در بخش دیگری به معرفی سه کتاب «درس خارج و گام‌های اجتهاد»، «چگونگی تدریس دروس خارج سبک‌ها، روشها و الگوها» و «دانش تقریر نویسی» پرداخته شده و نیز «سامانه تقریرات دروس خارج» و سامانه آموزشی «درس گفتار» برای طلاب معرفی شده است.
برای دسترسی سریع‌تر به مطالب، روی عناوین کلیــــک کنید.
گفتگوها:
بازخوانی یک تجربه موفق در تدریس درس خارج
حسن معلمی در گفتگویی یک تجربه موفق در تدریس درس خارج را بازخوانی می‌کند و می‌گوید: درس‌های خارج عمومی، استادش خیلی با عظمت است، ولی چون شیوه‌اش نارساست، فایده‌ای ندارد. فقط در یک فرض می‌توان تصور کرد که در درس خارج‌های موجود کسی، موفقیت نسبی داشته باشد که در درس هزار نفری آقای وحید، شخصی شرکت کند و موضوعی را که استاد می‌خواند، خودش از قبل مطالعه، مباحثه و خلاصه‌نویسی کند و سر درس برود جلو بنشیند. آقا که درس می‌دهد، اشکال کند و اگر هم سر درس نمی‌شود اشکال کرد، بعد از درس از آقا وقت بگیرد که یک روز در هفته برود و کارهایش را با آقا بحث کند. او روش خود اینگونه برمی‌شمارد: ۱. تشکیل گروه، ۲. مطالعه، ۳. مباحثه، ۴. خلاصه‌نویسی، ۵. ارائه و کنفرانس، ۶. بحث و بررسی و رسیدن به نظریه مورد قبول، ۷. سپس هر گروه در هر ترم یک مقاله می‌نویسد.
هویت درس خارج، پژوهشی است نه آموزشی
عبدالحمید واسطی در گفتگویی به «بازشناسی تحلیلی درس خارج» می‌پردازد و می‌گوید: پیش‌نیاز یک درس خارج، روش تحقیق و روش تفکر است، گاه سروران و افاضل محتواهای خوبی را دارند ولی همه‌اش بصورت ناخودآگاه است و در سیر آزمون و خطا به دست آمده است و چون قدم به قدم، الگوریتمی و روشمند و خودآگاه نیست، نحوه تعمیم، نحوه انتقالش به دیگران، نحوه استفاده در حل مسئله، به نقصانها و خلاهایی دچار می‌شود. هرچه بیشتر در روش تفکّر و عملیاتی فکر کردن و یک مسئله را حل کردن، مسئله جدیدی را پیدا کردن، مهارت داشته باشند در عملیات اجتهاد و استنباط با بصیرت بیشتر و سرعت و دقت بر طبق آن شاخص‌ها حرکت می‌کنند.
چرا درس‌های خارج ما «اجتهاد» ایجاد نمی‌کند؟
احمد مبلغی در گفتگویی تحلیلی-تاریخی، آسیب‌شناسانه و روشی به درس خارج، بیان می‌کند: درس خارج به دو معنا باید فارغ از فضای درسی باشد؛ اول اینکه به قرائت متن نپردازد و دوم اینکه علم را از جایی که تا حال پیش رفته است، جلوتر ببرد. باید الگویی برای درس خارج، تعریف و ترسیم کنیم و اجزا و عناصری را در آن ملاحظه کنیم که تأمین‌کننده این دو جنبه اصلی آموزش و پژوهش باشد؛ الگوی اصلی و وضع مطلوب درس خارج چنین الگویی است. مشکل ما در درس خارج این است که امور حاشیه‌ای را اصل و متعلق آموزش قرار داده و امور اصلی را کنار گذاشته‌ایم. بعد فریادمان هم بلند است که چرا درس‌های خارج ما اجتهاد ایجاد نمی‌کند.
آموزش ما طوری نیست که طلاب را برای درس خارج آماده کند
محمدتقی هادی‌زاده در گفتگویی بر این باور است، اگر درس خارج بخواهد به وضعیت مطلوب برسد، باید آن را مرحله‌بندی کرد. برای طلبه‌ای که سال اول است، چه چیزهایی را باید در نظر گرفت. او معتقد است: لازم نیست از ابتدا آرا و نظریات مختلف را برای طلبه بگوییم، بلکه گام اول این است که یاد بگیرد چگونه باید روایات را پیدا کند. چطور روایت‌ها را دسته‌بندی کند و بعد از دسته‌بندی، چگونه آنها را جمع‌بندی کند. گام دوم؛ چگونه باید از تقریرها استفاده کند. مثلاً چگونه از «مستمسک» مرحوم حکیم یا کتابی مثل «جامع المدارک» می‌توان استفاده کرد؟ یک مرحله رفع کردن مشکل طلبه در مورد این کتب سهل و دشوار است که بتواند اقوال را بفهمد و سپس بتواند آنها را برای خودش جمع‌بندی کند و مرحله بعد چطور روزنه‌ها را بیابد که بتواند وارد شود و نقد کند.
یادداشت‌ها:
سعید هلالیان طی یادداشتی به پیش نیازهای ورود به درس خارج می‌پردازد و به تبیین «معانی و مراتب اجتهاد و معنا و سطح مورد بحث» پرداخته و می‌نویسد: روش اجتهادی موجود، روشی عقلی ـ عقلایی برای فهم مراد شارع ـ ولی عمدتاً در حیطه تکلیفی ـ است که در بستر تاریخ با گسترش دایره علم اصول و پیدایش، افزایش و تکامل ابزارهای دخیل در فهم متون دینی، تکامل یافته است که در حال حاضر، به توسعه و تکامل‌هایی نیاز دارد، مثلاً نمی‌توان اجتهاد روزگار شیخ مفید را با گستردگى اجتهاد امروزی سنجید.
زاویه نگاه و اهداف در «درس خارج»
رضا حبیبی در یادداشتی زاویه نگاه و اهداف در «درس خارج» را بررسی می‌کند و معتقد است: مادامی که حوزه به این باور نرسیده که بحث‌های روش‌شناسی، فن و علم است و این علم به آموزش نیاز دارد و برای تبدیل شدن این علم به مهارت، به کارگاه آموزشی نیاز داریم، حرکت‌ها آرام و کم اثر خواهد بود.
امیر غنوی در یادداشتی مراحل فقه آموزی در «درس خارج» را تشریح می‌کند و ابراز دارد: اگر هسته آموزش درس خارج، آموزش فن استنباط و اجتهاد است، طلبه باید فنی را بیاموزد که به ظرافت و دقت فراوان نیاز دارد. از این رو، اولین حرکت علمی در درس خارج، باید فراگرفتن روش استاد در فرآیند اجتهاد باشد و طلبه باید مدتی ناظر دقیق فعالیت‌های استاد باشد تا روش و فرآیند را بیاموزد و در این مرحله، نتیجه استنباط و محتوای آن، اهمیت چندانی ندارد.
محمدعلی رضایی اصفهانی در یادداشتی میآورد: طلابی که قصد ورود به درس خارج دارند، باید از سبک‌ها و شیوه‌های متداول درس‌های خارج اطلاع داشته باشند؛ چرا که هر کدام از این روشها و سبک‌ها، دارای نقاط قوت و ضعفی هستند و طلاب وظیفه دارند با تکیه بر نقاط قوت و رفع نقاط ضعف، مسیر درس خارج را تا رسیدن به نتیجه مطلوب هموار سازند. گاهی پیش می‌آید که طلبه‌ای، سالیان طولانی در درس خارج شرکت می‌کند، اما به دلیل آنکه تفاوت این روشها را نمی‌داند، آن‌طور که باید و شاید، از درس‌ها بهره نمی‌برد یا در مسیر اجتهاد و به کارگیری روشها دچار ضعف و کاستی می‌شود. به طور کلی، درس‌های خارج به لحاظ شیوه و محتوا قابل بررسی هستند که در این نوشتار، آنها را ابتدا از نظر شیوه تدریس، سپس از نظر محتوا بررسی می‌کنیم.
سنت تقریرات نویسی در میان فقهای امامیه
حسن انصاری در یادداشتی به بازکاوی سنت تقریرات نویسی در میان فقهای شیعه می‌پردازد و می‌نویسد: سابقه تقریرات نویسی گرچه با عناوین دیگر دست کم به قرن پنجم می‌رسد. اما آنچه با عنوان تقریرات امروزه می‌شناسیم دست کم سابقه‌اش به درس سید مهدی بحر العلوم می‌رسد. صاحب مفتاح الکرامه بخشی از درس او را در طهارت شرح کتاب وافی تحریر کرده بود. شیخ محمد تقی صاحب حاشیه هم همین کار را کرده است.احتمالا تقریر نویسی از دوره خود وحید بهبهانی معمول شده است و … .
تقریرنگاری خارج اصول؛ کاستیها و بایسته‌ها
تقریرنگاری هرچند به یقین فرآورده‌های چشم‌گیری داشته است – چه آن که تقریرات درس‌ها اینک منابع گران‌سنگی است که درس‌های خارج را به حق سیراب می‌کند – اما در کنار توجه به این واقعیت نباید به اشکالات تقریرنگاری بی توجه ماند و زوایا و ابعاد این حرکت نظر از نوباید انداخت.
رضایی اصفهانی همچنین در نگاشته دیگری به بیان «شیوه‌های مباحثه و تقریرنویسی» می‌پردازد و می‌گوید: تقریر یا نوشتن درس استاد مفید است و مورد تأکید بسیاری از علمای گذشته و حال می‌باشد و اوّلین عالمی که اقدام به این کار کرد مؤلف مفتاح‌الکرامه بود که درس استادش علامه بحرالعلوم را تقریر کرد. به تدریج این کار در حوزه علمیه گسترش یافت و سرانجام با کوشش آیت‌الله بروجردی (ره) در حوزه قم، این کار عادت عمومی طلاب شد. در زمینه تقریر درس خارج چند روش وجود دارد. نگارنده در این یادداشت پیشنهادهای ارزشمندی هم در مورد درس خارج دارد. رضایی اصفهانی در این نگاره ۴ روش تقریرنویسی و ۵ روش مباحثه را بازگو می‌کند و پیشنهادهای ارزشمندی برای برگزاری درس خارج دارد.
برای تازه واردها به مرحله‌ی درس خارج
محمدرضا نائینی طی یادداشتی خطاب به طلاب ورودی جدید سطح خارج می‌نویسد: به نظر می‌رسد بهترین و پر ثمر ترین راه برای قرار گرفتن روی ریل اجتهاد آن باشد که دانش پژوه، سال‌‌های ابتدائی درس خارج را در درس خارج عبادات، به خصوص طهارت و صلاه شرکت کند، زیرا درس خارج، تمرین اجتهاد است و برای این تمرین، کاری مهم‌تر از سر و کله زدن با نصوص نیست و ابواب عبادات پر نصوص‌ترین ابواب فقهی هستند.
سید رضا شیرازی در یادداشتی بیان دارد: شناخت موضوع، شرط موفقیت در هرگونه فعالیت درباره آن است. جست‌وجو از امری که از آن تصوری نداریم و یا از آن تصور ناقصی داریم، عقیم و ناکام است. تصور ناقص و نارسا سبب می‌شود تا ابزارهای شایسته برگرفته نشود. موفقیت در درس خارج، پیش از آن که محتاج روشها و ابزارهای مناسب باشد، در گرو تصور کاملی است که طلبه از آن دارد. به خاطر نداشتن تعریفی از درس خارج، طلاب وارد فضای مه‌آلودی جدید می‌شوند. در این فضا نمی‌دانند چگونه درس بخوانند؟ کدام استاد را برگزینند؟ در درس کدام موضوع فقهی یا اصولی شرکت کنند؟
دروس خارج با موضوع مسائل مستحدثه و چالش‌های روش‌شناسی
مهدی مظهر طی یادداشتی میآورد: خبرهای خوبی درباره دروس خارج با موضوعات مسائل مستحدثه به گوش می‌رسد که به نظر می‌رسد می‌تواند نقطه آغاز تحولی هرچند دیرهنگام در رویکرد حوزه علمیه به مسائل و مشکلات عینی جامعه باشد. با این حال به نظر می‌رسد در این مسیر برخی چالش‌های روش‌شناسانه وجود دارد که بدون توجه به این چالش‌ها، ممکن است این مسیر به نتیجه مطلوب نرسد. در این نوشتار به برخی چالش‌ها در زمینه بررسی‌های فقهی مسائل مستحدثه می‌پردازیم.
«درس خارج» یا کارگاه آشنایی با علوم انسانی مدرن!
سید مهدی موسوی در نوشتاری مخاطب را به این مسئله توجه می‌دهد: امروزه درس خارج‌های جدید به یک کلاس آزاد و خارج از متن تخصصی و بدون ضابطه، توسط برخی طلاب جوان و آشنا به علوم انسانی جدید، در حد توضیح (نوعا غیر کارشناسانه) کلیات و سرفصل‌های علوم انسانی مدرن تقلیل یافته است و در ادامه هم مدرس مربوطه چند آیه و حدیث و چند قول فقهی را در اطراف آن مباحث ذکر و نهایتا بررسی سطحی می‌کند. با این اتفاق جدید، درس خارج از معنای سنتی و عرفی خود خارج شده و در یک معنای جدید استعمال شده است که می‌توان آن را معادل «کارگاه‌های آشنایی با علوم انسانی جدید با رویکرد اسلامی» دانست.
نگاهی تطبیقی به مدرسه قم و نجف
سیدعلی حسینی در یادداشتی می‌نویسد: یکی از تقسیم‌بندی‌های رایج دروس خارج مبتنی بر مکاتب یا مدارس فقهی و اصولی می‌باشد لذا برای شناخت شیوه درس خارج لازم است تا این مکاتب شناخته شوند. اگرچه بعضی منکر وجود مکاتب مختلف فقهی اصولی در حوزه علمیه می‌باشند لکن با توجه به تفاوت‌های مشهود در شیوه فقاهت و نحوه ورود و خروج در مسائل و مواجهه با ادله و تفاوت در روش تدریس و روش نگارش و حتی موضع‌گیری‌های سیاسی حداقل می‌توان از وجود مدارس فقهی اصولی در این زمینه خبر داد که براساس این مدارس فقهی اصولی سبک‌هایی در درس خارج پدید آمده است. نوشته حاضر برگرفته از سخنان علماء در باب مدرسه فقهی قم و نجف می‌باشد.
گزارش‌ها:
محورهای هفت‌گانه برای تقویت درس خارج حوزه
علیرضا اعرافی در جمع مدیر و معاونین حوزه علمیه استان قم به تشریح محورهایی برای تقویت درس خارج حوزه پرداخت و گفت: باید از این سرمایه عظیم درس خارج بهره‌برداری کرد و مهندسی کلانی برای آن تعریف نمود، بدون اینکه سازکار آن بهم بریزد.
با ۱۳ سال آموزش می‌توان نظریه‌پرداز فقه نظام تربیت کرد
سید منذر حکیم در سخنانی عنوان می‌کند: ما یک مرحله قبل از سطح را هم طراحی کرده‌ایم که با مجموع دوره سطح، ۷ سال به طول می‌انجامد. با احتساب سه سال درس خارج و سه سال دوره پساخارج، نهایتا طلبه در عرض ۱۳ تا ۱۵ سال می‌تواند به درجه اجتهاد برسد و نظریه‌شناسی، نظام‌شناسی و نظریه‌پردازی را انجام دهد.
تجزی در اجتهاد معنا ندارد/ درس خارج برای تربیت افراد جهت استنباط احکام است
سید محمدجواد علوی در سخنانی تصریح می‌کند: در بحث اجتهاد و تقلید گفتیم معیار اعلمیت، اقواییت در استنباط است؛ حتی طبق این نظریه ما به تجزی در اجتهاد قائل نیستیم چون تجزی در اجتهاد معنا ندارد؛ این آقا یا قوه استنباط دارد یا ندارد؛ اگر قوه استنباط دارد در هر کتابی وارد بشود همین است؛ بله تجزیه در فعلیت اجتهاد است؛ کسی در کتاب حج کار کرده است و در مکاسب کار نکرده است؛ این فعلیت است اما تجزی در اجتهاد که قوه استنباط در این کتاب داشته باشد و در آن کتاب نداشته باشد اصل این حرف غلط است.
درس خارج مطلوب از دیدگاه استاد تبادکانی
درس خارج سید حسن تبادکانی از دروس دیرپا و ممتاز حوزه علمیه مشهد است. او درس خارج مطلوب را درسی می‌داند که روی نقاط کلیدی و چالش‌های عمیق علمی تمرکز داشته باشد و فهم مطالب ساده را به عهده شاگرد بگذارد. استاد تبادکانی تقریر را بیان فهم شاگرد می‌داند و نه صرف نگارش مطالب استاد.
خارج اصول؛ از آشنایی با مبانی تا نظریه‌پردازی
حمید درایتی اگر چه ساختاری متفاوت از دانش اصول را در سر می‌پروراند که مبتنی بر حکم است، اما اقتضای رعایت حال شاگردان در مراجعه به منابع و وابستگی‌شان به ساختار موجود، تاکنون مانع از ارائه مطلوب درس خارج اصول بر اساس این ساختار ابداعی بوده است. او درس خارج اصول مطلوب را درسی می‌داند که برای دو دوره طراحی شده باشد؛ دوره اول با هدف آشنایی با مبانی و نقد و نظر آن و دوره دوم با هدف تمرین ارائه نظریه. آنچه می‌خوانید مشتمل بر اهداف آموزشی درس خارج و نیز منابع درس خارج اصول از منظر این استاد حوزه علمیه مشهد است.
بدون تعارف برخی متون درسی طلاب را بی‌رغبت می‌کند
محمدحسین احمدی فقیه یزدی در سخنانی با اشاره به الزامات و موانع ایجاد نشاط علمی در حوزه‌های علمیه تأکید کرد که اساتید و مدیران حوزه باید به مسائلی از جمله اصلاح برخی متون حوزه، کاربردی کردن مطالب، تغییر در روش امتحانات و استعدادیابی طلاب توجه ویژه داشته باشند.
مهدی هادوی تهرانی در سخنانی بیان کرده است: هدف آموزشی در حوزه اجتهاد است، ولی باید توجه داشت که ما معمولاً در قضاوت نسبت به حوزه این اشتباه را می‌کنیم که حوزه را به سطح یک مرکز اموزشی تنزل می‌دهیم؛ در حالی که کار حوزه تنها اموزش نیست؛ حوزه یک منش و یک زندگی است؛ حوزه یک زنگی خاص است. من این را گفتم باز هم تکرار می‌کنم که کسی با درس خارج مجتهد نمی‌شود، فکر نکنید در درس خارج بنشینید مجتهد می‌شوید، بعضی‌ها می‌گویند آقا آدم برجسته علمی است، می‌گویم به چه دلیل؟ می‌گوید بیست سال درس آقای خوئی رفته، خب رفته باشد، مگر صرف درس رفتن ملاک است؟
محمدحسین ملک‌زاده در سخنانی با موضوع «تهذیب اصول»، با بیان این که برخی از افراد نمی‌توانند دیدگاه‌های مخالف نظر خود را ببینند، اظهار داشت: بسیاری از فقهای گذشته بر پالایش علم اصول از زوائدی که اساساً در استنباط حکم فقهی نقشی ندارند و یا فایده بسیار کمی دارند بحث کرده‌اند، بنابراین مسأله تهذیب علم اصول موضوعی تازه‌ای نیست بلکه دغدغه‌ای است که از گذشته وجود داشته است. او با انتقاد از طولانی بودن دوره تحصیل اصول فقه این درس را مقدمه و ابزار شناخت فقه دانست و تأکید کرد: آیا باید یک عمری روی اصول به عنوان مقدمه کار کنیم که روزی به ذی المقدمه برسیم؟ و وقتی زیاد کار کردیم از ذی المقدمه هم بازبمانیم.
فقه راهبردی و مبناساز تعریف شود/ ۹۰ درصد دروس حوزوی تکراری است
محسن مهاجرنیا در سخنانی با بیان اینکه بسیاری از موضع‌گیری‌های ما در مسائل کلان کشور مبنای سیاسی و نه فقهی دارد، تأکید می‌کند: حوزه علمیه فقه راهبردی و مبناساز تعریف کند و به جای آنکه ۹۰ درصد دروس خارج حوزه تکراری باشد، باید به نیازهای روز بپردازیم.
دروس خارج از حالت یک طرفه بودن محض خارج شود
حسن نظری شاهرودی در سخنانی تاکید می‌کند: باید دروس ما به صورت مشارکتی برگزار شود و دروس حوزه به ویژه دروس خارج از حالت یک طرفه بودن محض خارج شود. غالبا در حوزه روش مان در درس خارج این گونه است که همه را استاد را می‌گوید و شاگرد می‌شنود که این یک طرفه بودن موجب کم شدن اثر کلاس می‌شود، بنابراین یک مقدار باید شاگرد را وارد بحث کنیم تا اثر گذاری بیشتری از این دروس داشته باشیم به عنوان مثال استاد از شاگردان بخواهد روایتی که در روز بعد خوانده می‌شود را از نظر سند و آدرس بررسی کرده و سرکلاس ارائه بدهند.
اولویت دادن به کتاب و سنت، از حرف تا عمل
حمید درایتی لزومی در فراگیری تمام ابواب فقهی برای نیل به درجه اجتهاد نمی‌بیند و بر این باور است که چنانچه سبک و روش مناسبی حتی در یک باب فقهی به طلبه ارائه شود و تمرین مناسبی نیز در استنباط فقهی صورت گیرد، برای اجتهاد کفایت می‌کند. شاید به همین خاطر است که کتاب صلاه استاد ۹ سال به طول انجامیده است. آنچه پیش روی شماست، گزارشی از سخنان استاد درایتی در هم‌نشینی با تعدادی از شاگردان به مناسبت شروع سال تحصیلی جدید می‌باشد و «شبکه اجتهاد» سعی کرده است سخن این استاد را که مشتمل بر سبک دراسی و منابع درس خارج فقه اوست را با کم‌ترین تغییرات منتشر کند.
شیوه درس خارج امام خمینی به روایت یکی از شاگردان
یکی از ابعاد شخصیتی امام خمینی(ره)، «بُعد علمی» ایشان بود که گاهی به تبیین این بُعد پرداخته می‌شود، ولی از منظر «روش شناختی» بسیار کم به آن توجه شده است. از مواردی که می‌توان با پرداختن «روش شناسانه» به آن، بهره‌های زیادی به دست آورد و از آنها در زندگی فردی و صنفی طلاب و نیز برنامه‌ریزی‌های تحصیلی و آموزشی استفاده کرد، «شیوه تدریس» ایشان به طور عمومی و «شیوه درس خارج» ایشان به طور خصوصی است. این کار به استفاده از «سنت شفاهی» و بهره بردن از محضر شاگردان ایشان ـ که هنوز در قید حیات‌اند ـ نیاز دارد که اگر اکنون انجام نشود، بعدها مایه تأسف و افسوس فراوان خواهد شد. در این نوشتار، به بررسی شیوه درس خارج ایشان، آن طور که یکی از شاگردان ایشان، آیت‌الله علی‌اکبر مسعودی خمینی گزارش می‌کنند، پرداخته شده است.
معرفی‌کتاب:
کتاب «درس خارج و گام‌های اجتهاد؛ بینش‌ها و روش‌های مورد نیاز برای بهرهو گیری بهینه از دروس خارج» تحریری آزاد از مباحث استاد احمد مبلغی پیرامون درس خارج و مراحل اجتهاد است که به کوشش سعید هلالیان به نگارش درآمده است. یکی از مباحث مهم کتاب، پرداختن به گام‌های اجتهاد و تعبیه آن در درس خارج است، این گام‌ها دقیق و معنادار تنظیم شده‌اند که با انجام آنها می‌توان به‌تمامی ابعاد و زوایای بحث نسبت به یک مسئله به‌صورت اجتهادی و مستوفیٰ پرداخت.
«چگونگی تدریس دروس خارج سبک‌ها، روشها و الگوها»
سیدمیرتقی حسینی گرگانی در اثر خود، نگاهی منتقدانه به سبک‌ها و روش داشته و الگوی آموزش نوینی برای دروس خارج حوزه‌های علمیه معرفی کرده است. او معتقد است برخی از استادان در جایگاه تدریس خارج نیستند، بخاطر نداشتن مهارت‌های لازم، پیچیده‌گویی یا بالا بودن سطح و عمق مطالب و مسأله‌گویی به جای آموزش اجتهاد و استنباط.
کتاب «دانش تقریرنویسی؛ به ضمیمه روش حل مسأله فقهی» به قلم استاد محمدحسن ربانی بیرجندی، گردآوری و منتشر شده است. این اثر در دو بخش «دانش تقریر نویسی» و «مراحل روشمند حل مسائل فقهی» در ۱۷۶ صفحه به رشته تحریر در آمده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.
سامانه‌آموزشی:
سامانه «تقریر» بستری مناسب برای ارائه تولیدات علمی حوزویان است که تشکیل بانک جامع تقریرات دروس خارج، شناسایی استعدادهای برتر و مقررین فعال دروس خارج، تضارب آرا، رشد و تکاپوی علمی با محوریت تقریرات حوزوی، افزایش حضور محتواهای دینی و حوزوی در فضای مجازی، مجهز بودن سامانه به سیستم مشابهت یاب جهت جلو گیری از سرقت علمی و ثبت آثار به نام اشخاص دیگر، ایجاد شبکه اجتماعی علمی بین طلاب بر اساس محتوای تقریرات دروس خارج بخشی اهداف و ویژگی‌های این سامانه است. علاقه‌مندان برای دسترسی به سامانه تقریرات می‌توانند با نام کاربری سامانه «پیشخوان» به نشانی اینترنتی taghrir.ismc.ir مراجعه کنند.
سامانه «درسگفتار» با هدف تقویت علمی عموم طلاب، نخبگان و اساتید و تقویت روحیه تحقیق و پژوهش به اجرا در آمده است و می‌تواند با ارائه روش‌های موفق تحصیل و با امکان انتخاب اساتید توانمند متناسب با سلایق مختلف، دسترسی آسان و سریع به مطالب، رفع پیچیدگی‌ها و مطالب مشکل، مراجعه آسان به منابع اصلی در نقل قول‌ها و ارجاعات، ارائه بسته‌های مطالعاتی، طرح سؤال و پاسخ‌گویی به آن و مواردی از این قبیل، الگویی باشد برای سیستم‌های آموزشی موجود تا در حوزه‌های علمیه و بخصوص در شهرستان‌ها مورد استفاده قرار گیرد. سامانهdarsgoftar.net در سه فاز سطح، عالی و خارج در «بخش کلاس درس با ارائه دروس اساتید توانمند حوزه علمیه»، «بخش کتابخانه تخصصی متون درسی حوزه» و «بخش روشها» فعالیت می‌کند.
علاقه‌مندان برای مشاهده پرونده ویژه «درس خارج» می‌توانند اینجا کلیک کنند.
