شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
همایش نکوداشت «آموزگار فقاهت؛ آیت‌الله سید محمد محقق داماد(ره)» صبح امروز با حضور مراجع تقلید، علما، اساتید و شخصیت‌های حوزوی در سالن همایش‌های پژوهشکده علامه طباطبایی(ره) قم برگزار شد. در این همایش، آیات عظام مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی و جوادی آملی و آیات و حجج‌اسلام اعرافی، استادی، مقتدایی، غروی، میلانی، یثربی، سعیدی، فاضل لنکرانی، محقق داماد، علوی بروجردی، هادوی تهرانی، فقیهی، شبیری زنجانی، ایزدپناه، محمدی عراقی، قاضی عسکر، ملکا، نوری مفیدی، محلاتی و دیگر اساتید حضور داشتند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در این مراسم پیام تصویری رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای کنگره نکوداشت آموزگار فقاهت آیت‌الله سید محمد محقق داماد پخش شد و پیام حجت‌الاسلام والمسلمین روحانی برای حاضران در جلسه قرائت شد و نیز آیت‌الله جوادی آملی، آیات اعرافی و استادی و سید عباس صالحی و استاد سید مصطفی محقق داماد در این مراسم به سخنرانی پرداختند. گزارش تفصیلی همایش «آموزگار فقاهت» از منظرتان می‌گذرد. مشاهده کنید: آئین نکوداشت «آموزگار فقاهت» آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد در قاب تصویر
تجلیل رهبر انقلاب از مقام علمی و عملی مرحوم آیت‌الله محقق داماد
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای ستاد همایش نکوداشت مرحوم آیت‌الله محقق داماد که در تاریخ ۲۵ آذر ۹۸ برگزار شده بود، صبح امروز (پنج‌شنبه) در محل این همایش در قم منتشر شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، مرحوم آیت‌الله محقق داماد را به معنای واقعی کلمه محقق و مدقّق و از ارکان علمی حوزه علمیه قم خواندند و با اشاره به کسب فیض علما و فضلای بزرگ از دروس ایشان، گفتند: از خصوصیات مرحوم آقای داماد، صراحت ایشان بود، همچنان که در قضیه انجمن‌های ایالتی و ولایتی نامه امضا و در جلسات شرکت کرد و بعد از حادثه ۱۵ خرداد ۴۲ و بازداشت امام بزرگوار نیز در جلسه‌ای، صریح و بی‌ملاحظه از امام(ره) حمایت و از کسانی که ایشان را تنها گذاشتند، شکایت کرد.
رهبر انقلاب اسلامی، وجوه ممتاز علمی، عملی، تقوا و مردمی بودن را از دیگر ویژگی‌های آیت‌الله محقق داماد دانستند و افزودند: با رحلت ایشان، قم یک ضربه علمی خورد، البته اکنون کارهای خوبی در خصوص چاپ تقریرات دروسشان انجام شده است و باز هم باید هر چه ممکن است از مباحث فقهی ایشان استخراج شود و در اختیار همه قرار بگیرد. بخوانید: متن کامل بیانات رهبری در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت مرحوم آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد
کرسی تدریس آیت‌الله داماد مجمع فضلای زرشناس حوزه علمیه گرانسنگ قم بود
رئیس‌جمهور در پیامی به همایش «آموزگار فقاهت» ضمن گرامیداشت جایگاه علمی این عالم برجسته، تأکید کرده است که آیت‌الله داماد گرچه مرجع تقلید نبود اما مرجع تحقیق بود و کرسی تدریسش مجمع و ملتقای فضلای زرشناس حوزه علمیه گرانسنگ قم بود.
متن پیام حجت الاسلام والمسلمین دکترحسن روحانی که توسط دکتر حسین سیمایی صراف دبیر هیات دولت قرائت شد، به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم؛ فی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ(سوره نور، آیه ۳۶)
سخن گفتن از مقام شامخ استاد بزرگ فقاهت مرحوم آیت‌الله العظمی سید محمد محقق داماد، برای من که شاگرد و دلبسته آن استاد بزرگوار بوده‌ام، مایه افتخار و یادآور بهترین ایام زندگی و دوران دانش‌پژوهی‌ام در حوزه می‌باشد.
حوزه علمیه قم که امروز پایگاه سترگ علم، فقاهت و تحقیقات اسلامی گشته است، در تکوین و تکامل خود، وامدار آیت‌الله مؤسس، مرحوم آیت‌الله العظمی حائری یزدی و استادان برجسته‌‌ای همچون آیت‌الله العظمی بروجردی و آیت‌الله العظمی محقق داماد است.
بی‌شک عنوان «آموزگار فقاهت» برازنده آن فقیه راحل است که تربیت علمی و روحی شاگردان، فقیه‌پروری، تمرکز بر تدریس و موشکافی در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) از ویژگی‌های اخلاقی و علمی او بود.آیت‌الله داماد گرچه مرجع تقلید نبود اما مرجع تحقیق بود و کرسی تدریسش مجمع و ملتقای فضلای زرشناس حوزه علمیه گرانسنگ قم بود.
شاگردان آیت‌الله محقق داماد ستارگان آسمان مرجعیت و فقاهت شیعه هستند
رویکرد عقل مدار به علم اصول، ارجاع نظام‌مند به عرف در مباحث الفاظ و موضوعات احکام و توجه به جنبه مقدمی علم اصول برخلاف دیدگاهی که دانش اصول را اصالت و موضوعیت می‌بخشید از جمله مبانی تأثیرگذار استاد فرزانه ما بود. روش ویژه وی در تدریس فقه که بیش‌ازحد مرسوم و مألوف، مباحث را گسترده و پهن می‌کرد و همه احتمالات و نظرات را تبیین و حتی آرای دیگر مذاهب را مطرح و سپس به‌خوبی جمع‌بندی و با دقت تمام، نظر مختار را بیان و تثبیت می‌نمود، به‌حق بدیع و مجتهد پرور بود. اگر چه مرحوم داماد دست به تألیف و تصنیف نبرد اما شاگردان بزرگی پرورش داد که امروز ستارگان آسمان مرجعیت و فقاهت شیعه هستند و تقریرات دروس ایشان که در این همایش ارجمند، از برخی از آن‌ها رونمایی می‌شود، آثار ماندگار علمی آن بزرگوارند.
عمر پربرکت آن استاد، متأسفانه کوتاه بود اما خوشبختانه در خدمات شاگردان برجسته ایشان که برخی از آن‌ها امروز سکان‌دار مرجعت هستند و ۲ فرزند برومندش که حافظان و وارثان شایسته پدر و چهره‌های روشنگر حوزه و دانشگاه می‌باشند، حیات و تداوم یافته است.
از درگاه حضرت احدیت، برای آن استاد فقاهت و مدرس یگانه، علو درجات و برای حوزه‌های علمیه مزید توفیق در تحقیق معارف وحی و تبیین محاسن کلام نور خاندان عصمت و کمک به تحقق آرمان‌های بلند اسلامی، تحت عنایات ویژه حضرت ولی‌عصر اروحنا له الفداء را مسالت دارم.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته- حسن روحانی- رئیس جمهوی اسلامی ایران
چهره فقه باید ملکوتی باشد
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی: مکتبی که در سایه آن پرورش می‌یابیم، فرّاشانی دارد، فرّاشان هر حوزه از فرشته‌گان هستند. درست است که مسئولان آن سالن همایش آماده می‌کنند، ولی فرّاشان مجالس دینی، فرشتگانند. از کلینی تا صاحب معالم این روایت را نقل کردند «آن کسی که رفت چیزی را یاد بگیرد روی بال فرشته نشسته است». بال فرشته چیست، اهداف فرشته چیست. فرشته آن بالی که در سوره فاطر آمده است یا جعفر طیاری می‌خواهد علیه کفر مبارزه کند تا در این مسیر دست بدهد بال بگیرد و یا آن عالم مبارزی می‌خواهد. هر کسی نمی‌تواند روی بال بنشیند، یک محقق داماد می‌خواهد. وقتی فرشته بال را پهن کرد یعنی پر در بیاور، پرواز کن و به هم عرض پرواز کن. این پرواز عرض جهت است نه به طمع طعمه. این سید محقق در جهت رسیدن منافع پرواز نکرد.
از همان اول، طلبه‌‌ای که بال در می‌آورد، باید به عرض پرواز کند و این تلاش خاص می‌خواهد هر طلبه‌‌ای نمی‌تواند این‌گونه باشد. پس کار اول، کار فرّاشان است. حالا که روی بال ملائک نشسته‌‌ایم باید چه علومی بیاموزیم.
حوزه آمده حرف تازه‌‌ای بزند. حرف‌هایی که قبلاً نیامده آن حرف‌های علمی را بیرون بیاورد نشر دهد. نه اینکه حرف‌های گذشته را تکرار کند. برای رسیدن به این مسئله، مردان الهی می‌طلبد که آن علوم را بفهمند. درس قرآن هیمنه‌‌ای و نوآوری بود و فهمیدن آن کار هرکسی نیست. مردان الهی می‌خواهد. باید حرف‌های هیمنه‌‌ای قرآن را با فرّاشی محقق فهمید و غیر این فهم دیگر نیست. در این عرصه فقهایی چون مرحوم جواهر می‌خواهد و با این فهمیدن با این درس و بحث عادی حوزه حل نمی‌شود.
اگر کسی با تقریرات فقهی صاحب جواهر و محقق داماد آشنا باشد، متوجه می‌شود ایشان جواهری فکر می‌کردند. کتاب جواهری دارای نظم خاصی بود به همین دلیل قابل فهم برای همه نبود. این کار محقق نوآوری است و اگر به این نقطه رسیده با کمترین امکانات، ولی با زحمت و تلاش رسیده است، اما امروز حوزه علمیه با این همه امکانات این‌گونه نیست.
این مکتب، مکتب رؤیت ملکوت است. صاحب جواهر هم ملکوتی می‌اندیشد. قلم ایشان قلم ملکوتی است، چون دین، دین ملکوتی است. این قلم مهیمن است، حرف‌هایی در آن است که قابل فهم برای هر کسی نیست.
آیت‌الله محقق داماد، پرورش‌یافته مکتب صاحب جواهر است
نماز، نهر روانی است که انسان شبانه‌روز ۵ بار در آن شسته می‌شود چطور انسان پاک نشود. صاحب جواهر با همین نگاه بحث صلات را نوشت و در ادامه وارد موضوعات دیگر شد. اگر افرادی مانند محقق داماد حرف‌های بلند می‌زنند به خاطر این است که در همین مکتب پرورش‌یافته‌اند.
مرحوم صاحب جواهر معتقد است روزه برای این است انسان تبدیل به فرشته شود، نگاه این است وقتی نگاه این باشد شخصیت اثرگذار تربیت می‌شود. متطهرین، شخصیت‌هایی مانند محقق دامادها و مطهری‌ها هستند که نمی‌توان آن‌ها را بازی داد و نه می‌توان آن‌ها را به بازی گرفت.
امروز از امام موسی صدر نام برده نشده است. با افتخار در درس مرحوم سید حاضر می‌شدند، با ادب خاص و احترام خاص خدمت سید می‌رسیدند. برادرشان آقا سید رضا صدر هم شاگرد ایشان بود؛ اما به کلاس‌شان نمی‌آمد، ولی از جزوات مرحوم سید استفاده می‌کردند.
نکته این است گمشده‌‌ای در دین است و آن «و یعلّمهم الکتاب و الحکمه» است که باید بیشتر به آن پرداخته شود. در پای این گمشده محقق داماد نشسته است و به این مرتبه علمی رسیده است. انسان در پای این یعلمهم الکتاب و تزکیه به‌جایی می‌رسد که انسان به مُرکّب آن قسم می‌خورد. این مرکب است که خون شهید را راه‌اندازی می‌کند.
این بزرگداشت عرض ادبی به فقیه مجتهد و انسان بزرگ است؛ اما ما تا ملکوتی فکر نکنیم به‌جایی نمی‌رسیم. اگر قرار است بمانیم و پاینده باشیم، راهش ملکوتی فکر کردن است. راهش این است که نماز برای شستن و روزه برای پاکی است. دیگر جای اختلاس نیست. چرا نباید ملائکه شد و ملائکه‌‌ای فکر نکرد.
این شهدای گمنام ابتدا که گمنام نبودند. وقتی پلاک‌ها را از گردن گرفتند، گمنام شدند. چهره فقه ما باید ملکوتی باشد. این مکتب دیگر مسئول بی‌تدبیر و بی‌عرضه تربیت نمی‌کند. در همین رابطه روحانی و معمم نه بازی می‌کند و نه بازی می‌خورد. این بهشت حیف است که تبدیل به غیر بهشت شود. این صحیفه پاک است همین که مردیم متوجه آن می‌شویم.
مرحوم محقق، اهل بازی نبود، بازی هم نخورد
وقتی زمین آماده برای پرواز کردن است، چرا پرواز نکنیم. چرا نظام باید گرفتار اختلاس باشد. وقتی مرحوم محقق، محقق شد ما هم می‌توانیم. ایشان اهل بازی نبود، بازی هم نخورد، شاگردان ایشان هم این‌گونه بودند.
حوزه اگر می‌خواهد محقق پرور باشد، باید از نهال فروشی پرهیز کند. طلبه با هوش نباید از حوزه برود. باید کتاب فقهی، تفسیر و … بنویسد. امام جمعه و امام جماعت تربیت کند. حوزه نباید نهال فروشی کند. مدیران و مسئولان حوزه باید نخبه شناسی و نخبه پروری کند. این از منویات رهبر انقلاب است و تأکید هم کردند.
در گذشته علما، شاگردان نخبه را حمایت کردند، با حمایت افرادی چون سید مرتضی، شیخ طوسی تربیت شدند و هر کدام مرجع بزرگ در حوزه نجف شدند. در حوزه طلبه خوب و قوی زیاد است باید شناسایی و پرورش یابند. مرحوم محقق داماد سعی کرد از بخش‌های از قرآن یعلمکم و یتعلمون را در بیاورد همچنان که علامه طباطبایی و امام راحل این کار را کردند. حیف است که این مسائل باشد، دنبال آن نباشیم. بعضی مقام‌ها از عهده انسان برنمی‌آید، اما مردانی هستند که از قرآن حرف تازه بیرون آوردند و می‌شود این کار را دوباره انجام داد.
همه مدیون شهدا هستیم، کشور پاک و طاهر است. اگر آلودگی است همه این آلودگی از عهده باران برنمی‌آید که طاهر کند. در این رابطه آلودگی مانند استعمار و استبداد است که تنها با خون شهید پاک می‌شود.
حوزه می‌تواند افرادی مانند محقق داماد چون امام موسی صدر پرورش دهد
حوزه به سمت طهارت برود و می‌تواند امام موسی صدر و مراجع دیگر پرورش دهد. همین شهید بهشتی از شاگردان به نام است. بعد از شهادت ایشان آن زمان که بنده در دستگاه قضا بودم، اهل قرآن بود و طاهر بود. این افراد پرورش‌یافته مرحوم سید بودند. در حوزه می‌توان این افراد را هم پرورش داد.
اسلام حرف‌های جدید برای جامعه بشریت دارد قم و حوزه‌های علمیه باید حرف تازه اسلامی که در هیچ یک از مکتب‌های آسمانی و مادی وجود ندارد، ارزیابی و برای بشریت تبیین کند.
دیانت مردم وامدار فقهای بزرگی چون آیت‌الله محقق داماد است
آیت‌الله رضا استادی: حوزه علمیه قم همیشه از جهات علمی رو به رشد بوده است، وضعیت علمی و زندگی و تقوای علمای سابق از جمله آیت‌الله محقق داماد درس و الگویی برای طلاب و فضلای امروز است.
آیت‌الله محقق داماد یک فقیه ارجمند و شخصیت شناخته شده در حوزه است، دیانت مردم وامدار فقهای بزرگی است که معارف را حفظ کردند و طوری زندگی کردند که مردم دین را در آن‌ها لمس کردند.
ایشان نزدیک به چهل سال در حوزه علمیه زندگی کردند و شیوه زندگی ایشان تأثیر بسزایی در زندگی و حیات مردم به‌ویژه طلاب داشت از این رو معرفی این‌گونه اعاظم در همایش‌ها به ما درس زندگی علمی، اخلاقی و تقوایی می‌دهد.
اینکه امروز در میان طلاب رسم شده که کسی چند سال درس می‌خواند و احساس بی‌نیازی می‌کند، با سیره علمای سلف تطابق ندارد، علمایی مانند آیت‌الله داماد واقعاً عاشق علم و درس و بحث بود و کارهای علمی خود را هیچ‌گاه تعطیل نمی‌کرد و حتی در روزهای تعطیلی نیز دروس خود را قطع نمی‌کرد؛ وقتی هم در آستانه وفات قرار داشت، تنها نگرانی‌اش تعطیلی کارهای علمی بود.
مردم خداترسی و تقوا را در چهره و سخن و عمل مرحوم محقق داماد می‌دیدند
زندگی و زهد مرحوم آیت‌الله محقق داماد، نمود ویژه‌‌ای داشت و خداترسی و تقوا را مردم در چهره و سخن و عمل ایشان می‌دیدند. از این رو در تمام طبقات حوزه علمیه از پایین‌ترین سطوح طلبگی تا بالاترین آن باید این‌گونه تقوایی داشته باشند.
علما و فقهای ما در طول تاریخ رنج و زحمت بسیار زیادی کشیدند تا جایی که خیلی از آن‌ها زیر شکنجه‌های شدید به شهادت می‌رسیدند، ولی هیچ‌گاه از اصول اعتقادی خود دست برنمی‌داشتند؛ این سیره در میان فقهای ما به‌صورت سلسله‌وار وجود داشت.
امروز این گفته‌ها در میان مردم کم اثر یا بی‌اثر شده و ما طلاب باید به مردم نشان دهیم که خداترس و برای دین ارزش قائل هستیم تا برای آن‌ها اثر داشته باشد، بزرگانی همچون آیت‌الله داماد در تمام طول عمر خود این موارد را لحاظ کردند.
صحبت نیز اثر خاص خود را دارد، امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مردم را با سکوت به ما دعوت کنید» که منظور توجه عملی به دین و اخلاق است و بزرگانی از جمله محقق داماد با زندگی سخت، در عمل، اخلاق و تقوای خود را نشان دادند و خیلی بند صحبت کردن و سخنرانی نبودند.
اگر ما در تدریس خود به فکر امور مادی باشیم، تأثیرگذاری چندانی نخواهیم داشت، حوزه با وضع کنونی نمی‌تواند مردم را به دین دعوت کند. عمل ما در این زمان کنونی بیشتر از بیان کنونی می‌تواند مؤثر باشد و باید طلاب این موارد را رعایت کنند.
آیت‌الله محقق داماد و منظومه‌های فقهی بزرگ در قم
آیت‌الله علیرضا اعرافی: مرحوم آیت‌الله سید محمد محقق داماد از جمله معماران بازتأسیس حوزه علمیه قم محسوب می‌شود. حوزه علمیه در یکصدسال گذشته، قدم‌های بزرگی برای توسعه فقه و فقاهت برداشته است. قم در صدساله گذشته با حضور آیت‌الله العظمی محقق داماد و آیت‌الله العظمی حائری یزدی قابل ارزیابی در چندین حوزه علمی و دانشی است.
مرجعیت شیعه به پنج دوره تاریخی تقسیم می‌شوند. مرحوم آیت‌الله العظمی محقق داماد نسل چهارم مرجعیت شیعه در قم هستند که با امام خمینی(ره) و مرحوم حاج مرتضی حائری و مرحوم اراکی امثال آن‌ها هم دوره بودند که تأثیرات گسترده‌‌ای بر حوزه فقه و فقاهت گذاشتند.
برخی از مراجع و شخصیت‌های فقهی بزرگ از نجف به قم مراجعت کردند و سرمایه‌های علمی را از عراق و نجف به دست آوردند و آن‌ها را در قم شکوفا کردند و میراث عظیم فقهی و اصولی در قم شکل گرفت.
مکتب قم از جمله مکاتب بزرگ حوزوی و پویا در حوزه فقه شیعه است، ما همچنین شاهد طبقه‌‌ای از بزرگان حوزه در قم هستیم که در این شهر رشد پیدا کردند و برخاسته از قم هستند که در این طبقه جایگاه مرحوم آیت‌الله داماد رفیع و بزرگ است و در کنار امام خمینی(ره) دیده می‌شود.
حوزه قم زمینه رشد و تطور فقاهت را فراهم کرد
حوزه قم هم زمینه را برای رشد و تطور فقاهت فراهم کرد و هم در این شهر طبقات بزرگی از علمای برجسته پرورش پیدا کردند؛ همچنین در قم ما به شکلی جریانات و مشرب‌های گوناگون فقهی را شاهد هستیم که از جمله آن مشرب سامرا و نجف است و موجب بالندگی حوزه قم شد.
در قم گنجینه فاخری از آثار فقهی و اصولی وجود دارد، گنجینه‌‌ای که از نجف برخاست و به قم آمد، قطعاً گرانسنگ است، ولی خود قم نیز بین ۳۰ تا ۴۰ شخصیت برجسته تربیت کرد که تألیفات و آثار برجسته و گرانسنگی را از خود برجای گذاشتند و ما شاهد منظومه‌های فقهی بزرگ در قم از جمله از جانب مرحوم آیت‌الله محقق داماد هستیم.
توجه به قواعد فقهیه از جمله موضوعاتی است که از سوی شخصیت‌های برجسته حوزه علمیه قم تدوین شده است و البته هیچ یک از ابواب فقه توسط فضلای حوزه مغفول نمانده است و ارتباط خوبی بین فقه و حقوق برقرار شده است.
آورده‌های حوزه قم بسیار خوب است، ولی نمی‌توانیم بگوییم پاسخگوی همه نیازهای جامعه است، بنابراین ما راه بزرگی پیش رو داریم که باید طی شود.
دقت و تفکر مرحوم آیت‌الله محقق داماد همه حوزه را تحت تأثیر خود قرار داد، تمرکز ایشان بر کار علمی و در میان کارهای علمی بر فقاهت، بسیار ستودنی است و اگر این تمرکز نبود قاعدتاً بسیاری از چیزها ظهور و بروز پیدا نمی‌کرد.
قم جدید مدیون آیت‌الله محقق داماد است
دکتر سید عباس صالحی: قم در ۱۴ قرن گذشته مرکزی برای نشر اسلام بوده است، اما دو مقطع قم به‌عنوان مقطع طلایی است. دوره اول که متکلمان و محدثان بزرگی از این خاک برخاسته و موجب برکات شدند از جمله ابن‌بابویه‌ها بوده است. مقطع دوم یکصد سال اخیر است که با حضور آیت‌الله حائری یزدی به قم رقم خورد. حضور ایشان در قم دوره جدید طلایی قم را رقم می‌زند. این دوره جدید شاهد نماد جدید مانند آیت‌الله محقق است.
اما به چند بیان که ایشان یکی از نمادهای قم دوره اخیر ایشان می‌باشند، اول اینکه قم جدید با آیت‌الله حائری شناخته می‌شود. مرحوم حائری بذری را کاشت که شاهد رویش آن هستیم. مرحوم استاد محقق داماد در ادامه ایشان از جهت شاگرد بودن و داماد آن عالم ربانی است. محقق داماد دارای جایگاه بسیار بزرگی بوده که توانسته به این مقام برسد. برای رسیدن به این مقام مرحوم محقق در ادامه آقا شیخ و داماد ایشان است و مرحوم محقق داماد مشرب آقا شیخ را می‌نمایاند.
نکته دوم این ادعا که چرا قم جدید را مدیون مرحوم داماد می‌دانیم، وجود شاگردان ایشان هستند. حداقل ۱۰ مرجع صاحب رساله را شاگرد ایشان می‌دانیم و حتی مراجعی که دارای رساله نبودند ازجمله شهید مطهری و بهشتی و صد محقق برجسته قم.
ایشان تنها شاگرد پرور نبودند، بلکه دارای ویژگی دیگر چون برخورداری از روش علمی که بخشی تأسیسی و بخشی در امتداد همان روش آقا شیخ بود. شیخ تربیت شده مکتب سامرایی بود. این مکتب در ارتباط با گفتگو با خود و دیگران است و همین مسئله باعث عمق بخشی می‌شود. در این مکتب گفت‌وگو مستمر است. روش سامرایی با این نگاه مکتب آقا شیخ در مسلک مرحوم محقق نیز تداوم پیدا کرد و این مسئله در برداشت علمی و تربیت شاگرد قابل لمس است.
باید به روش‌شناسی فقهی مرحوم محقق داماد توجه کرد
ویژگی دیگر توجه به روایات محفوف به قرائن است. مرحوم داماد با همین نگاه فهم قدما و اعتماد قدما به سند به‌عنوان معیار در نگاه ایشان مطرح است. اینکه در حوزه فهم روایی حتماً به‌نوعی به نگاه علما به فهم سند بیشتر توجه کنیم و با این مبنا مکتب فقهی شکل بگیرد، نشان دهنده توجه به مبنای فقها است.
نکته دیگر در روش‌شناسی فقهی مرحوم باید توجه کرد، مسئله قرآن است. محقق داماد به‌خوبی از قرآن برای استخراج مباحث فقهی بهره می‌برد. به این نکات می‌توان بحث تقریرات را افزود و تا بیش از گذشته قابل استفاده برای اهل تحقیق باشد.
مسئله دیگر به‌عنوان فرد اثرگذار در حوزه می‌توان از آن یاد کرد، همراهی ایشان با امام راحل بوده است. در جلسه دولت امسال آقای رئیس‌جمهور خاطره از قضیه کاپیتولاسیون نقل می‌کرد و در همین رابطه یکی از افرادی که در این موضوع صحبت کرده بودند، مرحوم محقق داماد بوده است.
نکته آخر ارتباطات اجتماعی و خدمات اجتماعی ایشان بود. محقق داماد ارتباط پیوسته با مردم داشت. به تبلیغ می‌رفت و در صدد حل مشکلات مردم بود. حتی منبر ایشان با دقت خاص بود. به هر حال ترکیبی از این خصوصیات درباره محقق داماد به این نکته می‌رسیم که یکی از ستارگان قم جدید، محقق داماد است.
قم جدید با قم قرون اولیه می‌تواند ارتباطاتی داشته باشد. در گذشته ۲۰۰ هزار محدث در قم بودند، در قم جدید هم در شاخه‌های جدید توانسته در علوم مختلف اثرگذار باشد. در آستانه صدمین سالگرد حوزه علمیه قم می‌توان به این مسئله رسید که به این اندازه بسنده نکرد و برای اعتلای اهداف شیخ تلاش بیشتر کرد. برگزاری این همایش، می‌تواند مقدمه برای آن اتفاق بزرگ یعنی رسیدن به اهداف و اعتلای آقا شیخ بزرگ باشد.
هیچ روزنامه‌‌ای حاضر نشد خبر ارتحال محقق داماد را اعلام کند
استاد سید مصطفی محقق داماد: این همایش در مقام تجلیل از جایگاه فقه و فقاهت برگزار شده است. وقتی ۵۰ سال قبل فوت مرحوم والد اتفاق افتاد. بلندگوی آستانه قم که میزبان فقاهت قم بود لااقل باید اعلام فوت می‌کرد، ولی حاضر به این کار نشد و هیچ روزنامه‌‌ای در ایران حاضر نشد که خبر ارتحال ایشان را بنویسد.
جای تقدیر زیادی باقی است که در سایه شاگردان آن بزرگوار که متصدی مرجعیت شیعه هستند و سمت نورافشانی علمی در شیعه را برعهده دارند، چنین مجلسی تشکیل می‌شود و شخصیت‌های عالی‌قدر در آن شرکت می‌کنند.
آنچه برای بنده و برادرم از زندگی ایشان آموزنده است این بود که در شرایط سخت زندگی، تلاش در تحصیل را به ما آموزش می‌داد و در زندگی خود ایشان هم جز کار علمی و پژوهشی چیز دیگری دیده نمی‌شد و مرتب توصیه می‌کردند که طلاب نباید نسبت به علم کم‌توجه باشند.
حوزه علمیه آن روز از مایه‌های علمی بزرگی برخوردار بوده است که در جهان بی‌سابقه است، بنده مراکز مختلف دانشگاهی را در سراسر جهان دیده‌ام، ولی جا دارد قسم بخورم که هیچ مرکز علمی به‌اندازه فعالیت علمی حوزه آن روز ندیده‌ام و در سایه قناعت و با نهایت سختی کار علمی خود را ادامه می‌دادند.
تقویت ابعاد علمی، تقوایی در حوزه بسیار پر اهمیت است، باید روزبه‌روز بر مایه و جایگاه علمی حوزه افزوده شود و نسبت به این مرکز بزرگ دینی و علمی توجه بیشتری صورت بگیرد.
رونمایی از موسوعه ۲۱ جلدی آیت‌الله محقق داماد(ره)
گفتنی است، در بخشی از مراسم، موسوعه ۲۱ جلدی آیت‌الله محقق داماد با حضور آیت‌الله جوادی آملی، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی شد. موسوعه تقریرات دروس آیت‌الله محقق داماد(ره) در قالب بیست جلد شامل: «کتاب الطهاره»، «کتاب الصلاه»، «کتاب الخمس»، «کتاب الصوم و الاعتکاف»، «کتاب الزکاه»، «کتاب الحج»، «رشحات الاصول» و «المحاظرات فی الاصول» که به قلم برخی شاگردان از جمله حضرات آیات مکارم شیرازی، جوادی آملی، مؤمن، طاهری اصفهانی و علی محقق داماد به رشته تحریر درآمده است.
لازم به ذکر است، همایش «آموزگار فقاهت» به همت و مشارکت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، تولیت حرم مطهر حضرت معصومه(س) با محوریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
