اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: سابقه تقریرات نویسی گرچه با عناوین دیگر دست کم به قرن پنجم می‌رسد. اما آنچه با عنوان تقریرات امروزه می‌شناسیم دست کم سابقه‌اش به درس سید مهدی بحر العلوم می‌رسد. صاحب مفتاح الکرامه بخشی از درس او را در طهارت شرح کتاب وافی تحریر کرده بود. شیخ محمد تقی صاحب حاشیه هم همین کار را کرده است.  احتمالا تقریر نویسی از دوره خود وحید بهبهانی معمول شده است، به ویژه اینکه تقریبا از همان دوره‌هاست که سنت تقریرگویی درس استادان به شکل سنت معیدی معمول شد و البته امروزه منسوخ شده است. بعد از این دوره تقریبا بیشتر …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید ابوالقاسم  موسوی خویی از اثرگذارترین فقهای تاریخ تشیع است که ۱۷ مرداد ۱۳۷۱ در حصر خانگی در کوفه درگذشت. برخی وقایع زندگی ایشان همچنان مورد بحث است. ماجرای نیمه‌تمام ماندن تفسیر قرآن ایشان یکی از پرسش‌هایی است که می‌شود به آن پرداخت. مرحوم خویی که در نجف شروع به تفسیر قرآن کرده بود، ناگهان این کار را رها می‌کند. وی حتی در وصف علامه طباطبایی که اقدام به تفسیر قرآن کرده بود می‌گوید که علامه خود را تَضحیه(قربانی) کرده است.(۱) اگرچه گفته شده وی تحت فشارها تفسیر را رها کرد، ولی نواده‌اش حجه‌الاسلام‌ سید امین خویی …

کتاب «تحف العقول فی علم الاصول» تقریرات درس آیت‌الله وحید خراسانی به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین علی کرباسی توسط انتشارات باقرالعلوم (ع) به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب ارزشمند «تحف العقول فی علم الاصول» شامل مباحثی از علم اصول است که آیت‌الله حسین وحید خراسانی در مسجد اعظم قم تدریس نموده و حجت‌الاسلام والمسلمین علی کرباسی به رشته تحریر در آورده است. این کتاب به‌تازگی از سوی انتشارات باقرالعلوم (ع) تحت اشراف موسسه تنظیم و نشر آثار آیت‌الله وحید خراسانی روانه بازار نشر شده است. بنابراین گزارش، محتوای این کتب متضمن مباحث اصولی متاخرین و معاصرین از …

شبکه اجتهاد: امروز دروازه‌های علم باز و مرزهای دانش شکسته و ابزار دستیابی به میراث یکدیگر آسان شده است. تمام آثار مکتوب نحله‌های مختلف در دست است. دگراندیشانی که زمینه عناد با مکتب تشیع دارد با رسیدن به روایت‌های غیر معتبر، فرهنگ شیعی را زیر سؤال می‌برد. کما اینکه کسانی که در میدان مطالعه هستند می‌دانند ماه و هفته‌ای نیست که کتابی بر ضد شیعه نوشته شود و مثلاً فصل الخطاب مرحوم میرزای نوری مورد وهن و طعن شیعه نشده باشد. این جایگاه، جایگاه فضلا نیست، بلکه جای فقیهان محدث و محدثان فقیه است که باید برخیزند و شجاعانه، روشمند …

شبکه اجتهاد: فقیهی چشم به روی جهان فرو بست که با خود اندیشه‌ها و ایده‌هایی سازنده در مورد امت اسلامی و وحدت آن به همراه داشت، که به فراتر از شرایط محیطی و زمانی زندگی او، تعلق و توجه دارد. آیت‌الله محمدآصف محسنی تنها با عینک همگرایی و وحدت به مناسبات اقوام و مذاهب می‌نگریست. در چهار زمینه دست کم می‌توان شخصیت مرحوم آیت‌الله شیخ محمدآصف محسنی را مورد ارزیابی قرار داد: الف. جوانب علمی: آیت‌الله محمد آصف محسنی از حیث علمی در سطح بالایی از علوم اسلامی به ویژه فقه قرار داشت؛ کتاب‌های متعدد و متنوع او از عمق …

کاری که در حوزه فلسفه زبان صورت گرفت، خاستگاه آن در علم اصول بود و بعداً وارد فلسفه شد. ما در فلسفه و در تفکر فلسفی، یک بحثی غیر از شناخت و معرفت داریم به نام ارزش و ملاک و معیار و منابع شناخت. در فلسفه در گذشته به‌عنوان اینکه موضوع آن وجود بماهو وجود بود، به‌طورکلی مباحث معرفتی در ذیل بحث از وجود و مراتب هستی مطرح می‌شد. مثل مسئله وجود ذهنی و مسئله نفس و امثال‌ذلک؛ اما الآن معرفت‌شناسی خودش به یک موضوع مستقل از وجود شناسی تبدیل‌شده است. این بدون تردید از تأثیرات علم اصول بر مباحث …

«معجم الاحادیث المعتبره» کتابی است که همه روایات معتبر شیعه را در ۸ جلد شامل ۱۱هزار و ۵۲۳ حدیث گرد آورده است. این کار سترگ که نخستین پالایش کامل روایات شیعه به لحاظ سندی به شمار می‌آید، پدیده‌ای منحصر به فرد است که جوایز کتاب فصل، کتاب سال حوزه و کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در سال‌های گذشته از آن خود ساخته است. آن چه می‌خوانید حاصل گفت‌وگو با آیت‌الله محمدآصف محسنی مولف کتاب است که به‌بهانه رحلت ایشان بازنشر می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» نوشته آیت‌الله محمدآصف محسنی کتابی که تحولی چشمگیر و اثرگذار …

استاد عشایری با بیان این‌که معمولاً فقها یک نفر را بزرگ خود می‌دانند و به او اعتماد بیشتری دارند، تأکید کرد: فقیهِ الگو و ترازِ مدّ نظر شیخ انصاری علّامه حلّی است. وی علّامه حلّی را واحد کالألف می‌داند و وقتی می‌گوید نص و فتوا فلان مطلب را تأیید می‌کند، منظور وی فتوای علّامه حلّی است. نقطه عزیمت شیخ انصاری در فقه در غالب موارد، علّامه حلّی است. این نکته را از برخی مطابقت‌ها میان شیخ و علّامه می‌توان فهیمد. علامت دیگری که نشان‌دهنده‌ی اعتقاد زیاد شیخ انصاری به علّامه است جایگاه علّامه در اجماع‌پژوهی‌های شیخ انصاری است. به گزارش …

کتاب «لاضرر و تطبیقات آن در فقه» اثر حسین قدیری توسط انتشارات بوستان وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم روانه بازار نشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب در باب «قاعده لاضرر» نوشته شده که از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین قواعد فقهی است. در بخش اول کتاب، بررسی مفهومی این قاعده و خصوصیات آن صورت‌بندی شده و آرای پنج‌گانه بزرگان شیعه در معنای لاضرر آمده است. بنابر این گزارش، در بخش دوم و سوم، مواردی که فقها در ابواب مختلف فقه، به مدد این قاعده فتوا داده و یا آن را در مسئله‌ای بررسی کرده‌اند، به رشتۀ تحریر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیداری که جمعی از اعضای شورای عالی و مدرسان حوزه علمیه خراسان و مسؤلان ارشد «شبکه اجتهاد» با ایشان داشتند، نسبت به آینده حوزه‌ علمیه، ارتباط  علمی با  اهل‌سنت، استقلال حوزه و آسیب‌های پیش‌رو و احیای موقوفات حوزه گفتگو کردند. گزارش دیدار را اینجا بخوانید.

آیت‌‌الله شیخ محمد آصف محسنی، رییس شورای علمای شیعه افغانستان و بنیانگذار حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل که به دلیل کسالت در بستر بیماری به‌سر می‌برد، ساعتی پیش در سن ۸۴ سالگی دار فانی را وداع گفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله محمد آصف محسنی (۱۳۱۴-۱۳۹۸ش) از علمای شیعه پشتون و یکی از رهبران مذهبی و جهادی افغانستان، مدافع تقریب مذاهب اسلامی، رییس شورای علمای شیعه افغانستان و بنیانگذار حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل، عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع)، بود که ساعتی پیش و در سن ۸۴ سالگی درگذشت. محمدآصف محسنی، در …

بحث‌های داغی در محافل سیاسی افغانستان درباره وضعیت حوزه علمیه این کشور پس از درگذشت آیت‌الله محقق‌کابلی مطرح است و این دغدغه در میان عموم افغانستانی‌ها نیز وجود دارد که اهمیت مرجعیت در جامعه اسلامی را نشان می‌دهد. شبکه اجتهاد: مراسم چهلمین روز درگذشت آیت‌الله «قربانعلی محقق کابلی»، در روزهای پایانی تیرماه با حضور جمعی از نمایندگان مراجع تقلید، مسئولان مراکز حوزوی و روحانیون و سایر گروه‌های مردم در مسجد اعظم قم برگزار شد. در این مراسم بحث‌های مختلف درباره آینده مرجعیت در افغانستان مطرح شد، هرچند هنوز شخصی اعلام مرجعیت عامه برای افغانستان نکرده است و مراکز مدیریت حوزه‌های …

آیت‌الله مکارم شیرازی با بیان اینکه «اکنون ابزار لازم برای پیشرفت حوزه بیشتر است»، آینده حوزه علمیه را بهتر دانست و اذعان کرد: در حال حاضر درس‌ها، کتاب‌های جدید و پژوهشگاه‌های مجهز برای پیشرفت حوزه فراهم است، مشروط بر اینکه حوزویان جذب فرهنگ دانشگاهی نشوند و متولیان، سنت‌های حوزه علمیه را حفظ نمایند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیداری که جمعی از اعضای شورای عالی و مدرسان حوزه علمیه خراسان و مسؤلان ارشد «شبکه اجتهاد» با ایشان داشتند، نسبت به آینده حوزه‌ علمیه، ارتباط  علمی با  اهل‌سنت، استقلال حوزه و آسیب‌های پیش‌رو و احیای موقوفات حوزه …

عضو شورای عالی حوزه حوزه علمیه قم می‌گوید: ۳۰۰ پروژه مهم است که تحولات ۲۰ سال آینده حوزه را رقم می‌‌زند، جلسه شورای گسترش در تصویب درخت واره‌های رشته‌های حوزه انجام شد و در مدت ۲ سال تعداد ۵۰۰ نفر بر روی آن کار کردند ۳۰۰ رشته گرایش و مقطع در ۱۹ حوزه دانشی طراحی شده و با این نگاه، یک تمدن دیده شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی امروز ۱۲ مردادماه در جمع دانشجویان ورود به حوزه‌های علمیه حاضر در دوره میثاق طلبگی حوزه علمیه قم با مروری بر تاریخ حوزه و پیچ‌های تاریخی در طول …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر صدیقه رضایی در سال ۱۳۷۰ وارد حوزه علمیه مشهد مقدس شد و سطوح مقدماتی را در مکتب اسلام‌شناسی حضرت زهرا گذرانده است. او مدرک سطح سه حوزه را از دانشگاه رضوی و سطح چهار را از حوزه علمیه قم دریافت نمود و در سال ۱۳۹۴ از رساله دکتری خویش با موضوع «بایسته‌های اجتهاد در عصر حاضر» دفاع نمود. وی از سال ۱۳۷۵ در حوزه و از سال ۱۳۸۲ در گروه معارف دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به فعالیت و تدریس می‌باشد و در حال حاضر مشغول تدریس درس مکاسب مقطع سطح سه (دوره کارشناسی‌ارشد) واحد مرکز تخصصی …

شبکه اجتهاد: امام جواد علیه‌السلام، در اخلاق کریمه و صفات پسندیده و علم، معرفت، دانش، زهد و تقوا، وارث اجداد بزرگوار و در عظمت و جلالت، زبانزد خاصّ و عام بود و شخصیت‌های بزرگ علمی و دینی در برابر او خاضع و فروتن بودند. محدّثان بزرگ و علمای عالیقدر، افتخار کسب علوم از آن حضرت را داشته و در دشوارترین مسایل علمی، او را حلاّل مشکلات می‌یافتند. روایات بسیار در فضایل و کرامات، و نصوصی که دلالت بر امامت آن حضرت می‌کند، وجود دارد.  با این‌که مدّت زندگی امام جواد علیه‌السّلام دیری نپایید و عمر شریفش به بیست و شش …

آیت‌الله مکارم شیرازی گفت: تحولی در حوزه خراسان واقع شده که متناسب با مسائل روز است که حلال مشکلات خواهد بود و این امر جای خوشبختی دارد تاکید کرد: محققان حوزوی نباید در نوشتار و نوشتن، دچار گردآوری شوند بلکه باید نوآوری کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیداری که حجت‌الاسلام والمسلمین سید مصباح عاملی، مدیر حوزه علمیه خراسان با ایشان داشت، با اشاره به گزارش جامع و کاملی که از برنامه‌های تحولی این حوزه ارائه شد، گفت: تحولی در حوزه خراسان واقع شده که متناسب با مسائل روز است که حلال مشکلات خواهد بود و …

نوع نگاه به روایات اهل سنت بعضاً مناسب نیست؛ آقا این روایت سنی است و کنار بگذارید! خیر این‌طور نیست، آن هم روایت است، روایاتشان را به قرآن و به روایات خودمان عرضه کنیم و بعد در مورد آن بحث کنیم، اما اینکه اساساً روایت را از اول یک مارک بزنیم و بگذاریم کنار غلط است، حتی روایت ضعیف؛ روایت ضعیفه ممکن است به یک روایت قوی کمک کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله سید محمدتقی مدرسی از علما و شخصیت‌های مطرح عراق در دیدار با مدیر و دانش‌پژوهان گروه ‌علوم و معارف ‌قرآن و حدیث مرکز تخصصی آخوند خراسانی …

این کتاب در پی آن است که، در حد امکان، نشان دهد که چه شد که کلام و فقه شیعه در رقابت با کلام و فقه سنی، و کلام و فقه عقل‌گرای شیعی در تقابل با کلام و فقه اخباری شیعی شکل گرفت؛ و نقش شیخ مفید در این شکل‌گیری چه بوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «شیخ مفید» که به‌تازگی در ذیل مجموعه «سازندگان جهان ایرانی ـ اسلامی» منتشر شده است، نگاهی روش‌مند و مبتنی بر رویکردهای نوین تاریخ‌پژوهی به زندگی یکی از مهم‌ترین فقهای تاریخ شیعه دارد. این کتاب که نوشته «تیمیه بیگم دائو» است، پویا هیبت‌اللهی …

شبکه اجتهاد: در دو سه دهه اخیر در نوشته‌هایی که درباره تاریخ ایران در دوران قاجار و یا درباره مشروطیت نوشته شده به ویژه آنهایی که به زبان‌های اروپایی منتشر شده موارد زیادی را‌‌ می‌بینیم که در آنها درباره گفتمان اصولی و اجتهادی علمای عتبات و ایران، نزاع اخباری‌ها و اصولی‌ها و نتایج آن بر سپهر سیاست و اجتماع و فرهنگ و فکر دینی بحث‌‌ می‌شود؛ از جمله برای بحث از نتایج آن در عصر مشروطیت و یا اندیشه و کردار سیاسی علما و یا مناسبات علما با قدرت و حاکمیت قاجار. همچنین برای بحث درباره مناسبات علما با صوفیه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام مهدی سجادی‌امین، عضو هئیت علمی گروه فقه و حقوق مرکز ‏تحقیقات زن و خانواده در بخش اول گفتگوی خود به تبیین «شئون ولایی مرجع تقلید و خلط بین دو بحث ولایت و مرجعیت» و تشریح «تاثیر جنسیت در مناصب ولایی ‏و عدم تاثیر در شأن افتاء» پرداخت و بیان داشت: جنسیت تاثیر در اجتهاد و افتاء ندارد. اینک بخش دوم این گفتگو از منظرتان می‌گذرد. اجتهاد: دلیل اختلاف در مساله پژوهشی شما که مرجعیت زن را به اثبات رسانیده‌اید با آنچه که در ‏حوزه‌های علمیه مشاهده می‌شود چیست؟ آیا آقایان از نظرات اطلاعی ‏ندارند یا اینکه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر زینب طلوع هاشمی، دارای مدرک دکرای علوم قرآن و حدیث از دانشگاه فردوسی مشهد است. او به دلیل علاقه وافر به تحصیلات حوزوی، بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه علمیه خواهران شد و در کنار تحصیل در حوزه، نزدیک به یک‌دهه است که مشغول به تدریس مباحث مربوط به علوم قرآنی، حدیث و بعضا تفسیر در سطح دو و سه حوزه علمیه خواهران و مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد جامعه‌المصطفی و دانشگاه می‌باشد. در کنار فعالیت‌های پژوهشی، وی راهنمایی و داوری ده‌ها پایان‌نامه در حوزه و جامعه‌المصطفی را در کارنامه خود دارد. همکاری با مرکز …

کتاب «رجال کاربردی با تکیه بر سندشناسی» نوشته مهدی غلامعلی به تازگی از سوی انتشارات دارالحدیث چاپ و منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب با هدف آموزش شیوه بررسی اسناد در قالب رجال کاربردی تدوین شده است. درس نامه رجال کاربردی، از پنج بخش و شانزده درس تشکیل شده است. پنج عنوان عبارت است از کلیات و مفاهیم، اتصال سند، هویت شناسی راویان، بازشناسی احوال راویان و اعتبار سنجی اسناد. شناسایی افرادی که گفتار و رفتار معصومان (ع) را گزارش کرده‌اند و شناخت چگونگی ارتباط آنان با یکدیگر به عهده دانش رجال است. این کتاب با استفاده از …

نویسنده «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» معتقد است، در دوره پهلوی اول تحولات نهاد روحانیت را می‌توان در سایه تمرکز فزاینده در نهاد دولت مورد ارزیابی قرار داد. به گزارش شبکه اجتهاد، «تکوین نهاد مرجعیت شیعه» نوشته محسن صبوریان که پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات آن را به تازگی منتشر کرده است، پژوهشی است تاریخی پیرامون مسئله تمرکز در نهادهای دین و دولت و نسبت آن با گسترش روندهای بوروکراتیک در نهاد دولت. این کتاب که برگرفته از رساله دکترای نویسنده آن است، بررسی تکوین تاریخی مرجعیت تقلید شیعه در دوران معاصر را در دستور کار خود قرار داده است. …

بسته تابستانی «فقه نظام رویکردها و نظریات» به همت مؤسسه علمی فرهنگی آفاق حکمت ارائه می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالرحیم جعفریان از ارائه بسته تابستانی دوره فقه نظام رویکردها و نظریات از سوی مؤسسه فرهنگی آفاق حکمت خبر داد و گفت: دوره علمی فقه نظام، از سری درس گفتارهای عمومی مدرسه آفاق است که با دعوت از اساتید شاخص این حوزه، در زمستان ۹۶ به صورت حضوری در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. مسؤول امور دانشجویی مؤسسه فرهنگی آفاق حکمت ادامه داد: بسته تابستانه دوره فقه نظام رویکردها و نظریات مشتمل بر ۲۵ ساعت …

آیت‌الله جوادی املی با اشاره به سوابق درخشان حوزه علمیه خراسان و با بیان اینکه این حوزه سوابق درخشان فراوانی دارد، توصیه کرد: مدیریت این حوزه علمیه در گام اول جلوی «نهال فروشی» را جداً بگیرد و با شناسایی استعدادهای راغی از آنها حمایت کند تا از حوزه و مسیر درس و تحقیق خارج نشوند. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، در جمع مسئولان، اساتید ‌و طلاب حوزه علمیه مشهد، در مدرسه علمیه عالی نواب به موضوع «رسالت حوزه‌های علمیه» پرداخت و با اشاره به اینکه وقتی دین طلوع کرد اولین بیان او «طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِیضَهٌ» بود، گفت: …

شبکه اجتهاد: نشست عمومی علما، اساتید، روحانیون و طلاب مشهد با عنوان «رسالت‌های حوزه علمیه» با سخنرانی ‌آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد.

شبکه اجتهاد: یک حدیث و خبر ظنی هر قدر هم با اعتبار و نافع و استفاده از آن اجتناب‌ناپذیر باشد اما با روش معهود و معمول فعلی که به آن مستقلا حجیت و اعتبار داده شود و صرف نظر از شواهد یقین‌آور دیگر و ضمیمه آن با دیگر قراین و مؤیدات مقالی و مقامی و امثال آن برای تحصیل یقین به صدور حکمی از خدای متعال برای دلیلیت بر یک حکم شرعی به آن بسنده شود این امر بویژه در موارد غیر اضطراری امری است که به علمیت و قطعیت و اعتبار علم دینی خدشه می‌زند. چنین ادله گمانی صرفا …

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسامی از تدوین پروژه «بهره گیری از اهداف دین در اجتهاد» خبر داد و گفت: این پروژه ذیل میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی قرار گرفته و در قالب کتاب منتشر می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام سعید ضیائی‌فر در رابطه با پروژه تحقیقاتی اظهار داشت: تا کنون اجتهاد عهده دار استنباط احکام شرعی فرعی بوده ولی به مسائل نوپیدایی مانند نظام سازی، برنامه ریزی، قانون گذاری و ارائه الگو، فلسفه و امثال اینها کمتر وارد شده است. وی افزود: تنها نمونه کاری که در زمینه ارائه نظام می‌توان مشاهده کرد، کاری است که مرحوم …

مرحوم شیخ جواد تبریزی در درس فقه و اصول نشان می‌داد که در کجاها اخباری‌ها اجتهاد می‌کردند و در چه مسائلی وارد اصول می‌شدند. در واقع اخباریگری با آن توصیف محمدامین استرآبادی و آن رویکرد تندش اصلاً ممکن نیست عملی بشود؛ یعنی اگر بخواهیم وارد مباحث دینی بشویم، ممکن نیست با آن روش استرآبادی به نتیجه برسیم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، محمدامین بن محمد شریف (۱۰۳۶ق)، معروف به اَمین استرآبادی، فقیه و محدث شیعه و از علمای بزرگ امامیه و اوج اندیشه و گرایش به مکتب اخباریگری در سده دهم و اوایل سده یازدهم هجری است. از آغاز زندگی او …