اندیشوران فقهی

شبکه اجتهاد: «شمع همیشه فروزان» عنوان کتابی است که اخیرا منتشر شده است و ابعاد و اسنادی ناگفته درباره‌ی مرحوم آیت‌الله خویی (ره) را ارائه می‌کند. این کتاب به کوشش و نگارش«محمدتقی انصاریان خوانساری و توسط انتشارات انصاریان به چاپ رسیده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: بازخوانی دیدار آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی با امام خمینی رحمه‌الله علیهما، پس از آزادی امام از زندان قزل حصار ۱۳۳۹:

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: امروزه در شبهاتی که به جان مردم افتاده است، می‌خواهند مقوله «تقلید» را زیر سؤال ببرند؛ در حالی که مسأله تقلید موضوع تازه‌ای نیست.

حوزه باید نظام فرهنگ و نظام اقتصادی را در همه شاخه‌ها استنباط کند و بعد از دولت‌ها مطالبه که این نظام را پیاده کند. امیدواریم کنگره «فقیه فقه نظام» بستر مناسبی فراهم کند و یک موج گسترده فکری در حوزه به پرسش‌های نظام بماهو نظام راه بیفتد.

عدالت نظام قضایی اسلام بی نظیر است که اگر به درستی اجرا شود مردم طعم عدالت را خواهند چشید، اگر اهمیت حقوق شهروندی و عدالت قضایی که در اسلام هست به درستی تبیین شود، آن وقت مشخص می‌شود که چقدر نظام قضایی اسلام دقیق‌تر است و در تحقق عدالت قضایی و حفظ حقوق بشر بر نظام‌های مدعی برتری دارد.

شبکه اجتهاد: نحوه مدیریت اختلافات در امت اسلامی: ما اول مسلمانیم، بعد شیعه یا سنی. هویتهای مختلف شیعی و هویت‌های مختلف سنی، همگی زیرمجموعه هویت واحد اسلامی هستند. هنوز بر سر شیعه و سنی بودن سید جمال الدین اسدآبادی بحث است. هر وقت از او می‌پرسیدند که تو شیعه هستی یا سنی؟

معاون علمی کنگره بین‌المللی «فقیه فقه نظام» با تأکید بر اینکه اصول فقه می‌تواند اصول نظامات اجتماعی را نیز ترسیم کند، گفت: باید توجه داشت که ساحت‌ها و ابعاد فقه نظامات اجتماعی در غنای علمی فقهی به خوبی قابل ‌بررسی است.

فتوای تحریم تنباکو نقطه عطفی در تاریخ مرجعیت شیعه است؛ میرزای شیرازی با تلگراف کردن یک جمله تمام عظمت دستگاه شاهنشاهی را به هم می‌ریزد و یکی از برزگترین قدرت‌های جهان را به عقب نشینی وادار می‌کند.

ممکن است سلیقه ما با دیگر افراد تفاوت داشته باشد اما مرجعیت و حوزه حزب سیاسی نیست؛ روحانیت لازم نیست داخل همه خطوط شود؛ گرایش به این خط و آن خط روحانیت را زمین می‌زند

میان امام موسی صدر و امام خمینی به خاطر بعضی از مسائل، اصلا رابطه سردی به وجود نیامد. در سال ۴۸ یا ۴۹ جریانی اتفاق افتاد که حاکی از عظمت و احترامی است که امام موسی صدر برای امام خمینی قائل بود و در واقع امام خمینی را بر سایر مراجع نجف ترجیح می‌داد، من شاهد این جریان بودم.

شخصیت سید قطب، کتاب‌ها، گفتمان و ادبیاتش اساساً با سلفیت تکفیری و گروه‌های تکفیری هیچ تناسبی ندارد. هرچقدر هم گروه‌هایی مثل داعش بخواهند خودشان را به ایشان منتسب کنند، وصله ناچسبی است.

فقه، علمی است که ریشه در قرآن داشته و هرچه ما با این روایات ارتباط بیشتری پیدا کنیم، قدرت فقاهتی ما بیشتر و تسلط ما بر قرآن، کامل تر می‌گردد، فقه شیعی، متخذ از قرآن کریم است و به برکت اهل بیت(ع)، قرآن واقعی متجلی در فقه ما بوده و فقه بدون ارتباط با این بزرگان، فقه نیست.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود مدنی بجستانی، اگرچه اصالتاً مشهدی است، امّا سابقه دو دوره نمایندگی ولی‌فقیه در حوزه کشورهای خلیج‌فارس، وی را به یکی از کارشناسان خبره این عرصه بدل کرده است

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به مبانی سکولاریستی و الحادی سند۲۰۳۰ پذیرش آن را یادآور قراردادهای عهد قجری و پهلوی دانست وگفت: بر اساس مسلمات فقه و قانون، این سند باطل و مردود است

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجّت‌الإسلام والمسلمین سیّد حمید علوی‌آزیز، علاوه بر سال‌ها تدریس در حوزه علمیّه مشهد، هشت سالی است که در مرکز مدیریت حوزه علمیّه خراسان مشغول به فعالیت است.

شهید بهشتی در برابر مخالفین تصویب برخی قوانین مانند اصل ۶ و ۷ قانون اساسی ابراز می‌کند: ما اگر می‌گوییم رهبری نظام به عهده فقیه است، این فقیه باید منتخب مردم باشد. فقیهی که برآمده از آرای مردم نباشد ولو اعلم فقها هم باشد، حق ولایت ندارد. رهبری جامعه در اختیار او نیست، بلکه در اختیار کسی است که مردم او را انتخاب کرده باشند.

ورود مراکز علمی جهان اسلام به تبیین فقه سیاسی مقارن با توجه به عنصر زمان و مکان کمک شایانی به پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی خواهد کرد؛ اقدمات پژوهشی و آموزشی مشترک میان دانشگاه‌های جهان اسلام در مولفه‌هایی از قبیل واکاوی مفهوم مصلحت و نیز برخی رویه‌های حقوقی در متن فقه اسلامی، گنجینه‌ای بی بدیل در مواجهه با فشارهای قدرت‌های استکباری به شمار می‌آید.

نوزدهمین اجلاسیه اساتید سطح عالی و خارج حوزه علمیه قم با تأکید بر «فقه و نیازهای جامعه و نظام» با حضور چند صد نفری اساتید و مدیران مراکز فقهی در سالن همایش‌های مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد.

استاد دانشگاه شهید بهشتی ضمن تأکید بر تجددی نظری در طرح‌های فقهی تصریح کرد: اگر بتوانیم مواد فقهی را در چارچوب‌های نظام مدون امروز قرار دهیم، نظام حقوقی اسلامی در کنار نظامات حقوقی دیگر تبلور بیشتری خواهد داشت.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که می‌توان روح الشریعه را به مثابه یک عنصر روشی نیرومند در اجتهاد به کارگرفت، گفت: بهره‌گیری از روح الشریعه در بسیاری از زمینه‌ها و حوزه‌های نوپیدای حیات بشری از جمله حقوق بشردوستانه، دارای اهمیت و کاربرد ویژه است.

شهید صدر به دو گونه اجتهاد قائل است: «اجتهاد منفعلِ سرگردان و بی‌هدف» و «اجتهاد هدف‌دار و مکتبی». از نظر ایشان اجتهاد نوع دوم نظام‌ساز و تمدن ساز است. بخشی از این اجتهاد در حوزه، مدرسه و کتابخانه است و بخش مهمی از ان نیز با حضور در اجتماع به دست می‌آید. فقه آیت‌الله صدر نه اضطرار‌اندیش و اکل‌میته‌ای بود و نه منفعل و گشاده در مقابل همه چیز و هر مکتبی.

اشاره: سید محسن امین عاملی در زمره فقیهانی است که رشد و تعالی جامعه‌ی شیعی در ضمن همبستگی و هم‌آوایی با سایر مسلمانان، دغدغه جدی او بود و آثاری همچون: اعیان الشیعه، فی رحاب ائمه اهل‌البیت، کشف الارتیاب فی أتباع محمد بن عبدالوهاب، حق الیقین فی لزوم التألیف بین المسلمین، ... گویای روشن‌بینی و توجه ایشان به اقتضائات زمان و مکان خود است.

اعرافی: شهید صدرهمان‌طور که در دانش نابغه‌ای نوآور و گسترش‌‌دهنده مرز دانش است در الگوی تعاملی مرجعیت و نهادها و عرصه‌های اجتماعی نیز نابغه است. متأسفانه افکار شهید صدر ادامه پیدا نکرد و حوزه‌های علمیه در این زمینه کوتاهی کردند.

آیت‌الله محمدباقر صدر طرح جامعی به نام نهاد سازی مرجعیت داشت یعنی مرجعیتی که محورش ذات و شخص نباشد بلکه نهاد باشد بدین معنا که محور، اقدامات مرجع و فتوای او نباشد که به مجرد فوت آن شخص همه اقدامات از هم بپاشد بلکه کارها نهادینه شود؛ به دلیل وجود چنین اشکالی پس از اینکه آیت‌الله حکیم فوت کردند، همه چیز از هم پاشید.

شبکه اجتهاد: اصالت صلح یکی از مبانی همزیستی با ادیان و مذاهب دیگر است. این اصل پاسخی به این مسأله است که آیا در برخورد با مخالف، اصل بر صلح و خودداری از تنش است؟ مرز این صلح تا کجاست؟ این مسأله بهانه‌ای شد که با استاد حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی ایازی گفت‌وگویی داشته باشیم.

شبکه اجتهاد: مرحوم آیت‌الله سید میرزا حسن صالحی از مجتهدان با تقوا و مدرسان نامدار حوزه علمیه مشهد بود که بیش از ۵۰ سال در این حوزه به تدریس متون مختلف پرداخت و به سبب تدریس زیاد متون مختلف حوزوی به «صالحی مدرس» معروف شد.

شبکه اجتهاد: آنچه که در اذهان عموم اهل علم رسوخ و شیوع یافته این است که پس از برافتادن رویکرد اخباری، تفکر اصولی به طور کامل غلبه یافته و اخباری گری از حوزه‌های علمیۀ شیعی برای همیشه رخت بر بسته است، اما به نظر می‌رسد واقعیت اندکی متفاوت است!

شبکه اجتهاد: در سراسر تاریخ اسلام شیعیان عمل به کاری که در سنّت فقهی تقیه نامیده می‌شود، به هنگام حضور در محافل علمی یا برای کاستن از پیامد‌های تبعیض‌های در میان جوامع با اکثریت سنّی می‌کرده‌اند.

شبکه اجتهاد: یکی از موضوعات بحث‌ برانگیز در آراء اقتصادی شهید صدر این است که ایشان، آراء مختلف موجود در اندیشه اسلامی را که برای نظام‌مندی مکتب اقتصادی اسلام مفید بود، به کار می‌گرفت؛

مطالعه این متن قوت استدلال این فقیه، عمق احتیاط فقهی دینی او و بینش انسانی وی را کاملا نشان می‌دهد، چیزی که از یک فقیه واقعی که حامی حقوق مسلمانان است، انتظار می‌رود.