یادداشت فقهی و اصولی

شبکه اجتهاد: دین در حوزه عمومی، موضوعی زنده، گسترده، دامنه‌دار و مناقشه برانگیز در اندیشه معاصر اسلام و غرب است. تجربه مدرنیته در جهان غرب که با عصر روشنگری آغاز شد، همچنان که نیچه به‌درستی بیان کرده است با شعار «مرگ خدا»، اعلام پایان تدریجی حضور دین در زندگی عمومی را به همراه داشت. تاریخ اما اندک‌اندک نادرستی این پیش‌بینی …

شبکه اجتهاد: ویدئوهای پخش شده  از «خشونت پلیس با شهروند» دردناک هستند؛ افکار عمومی را حساس و دامنه هیجانات پیرامون آن را گسترده می‌کنند. این اتفاق نیازمند ملاحظاتی است؛ نکته نخست آن که؛ ما باید از جامعه دفاع کنیم؛ طبیعتا یک دفاع دوسویه! به این معنی که هم از حیثیت و کرامت شهروند و هم از اقتدار و اعتبار پلیس …

شبکه اجتهاد: جلسه اقتراحی با موضوع بررسی ابعاد مختلف «کمپین حمایت از دختر خیابان انقلاب» با حضور اعضای گروه فقه زنان در محل نمایندگی اصفهان مؤسسه فتوح اندیشه برگزار شد که خروجی آن در قالب یادداشت به همراه تحلیل‌ نویسنده، سرکار خانم زهرا عسگری، به شرح ذیل تقدیم می‌شود. ۱) حساسیت، ظرافت، ماندگاری و تأثیر فراوان نقش و جایگاه زنان …

شبکه اجتهاد: در این سنوات گاه، اینجا و آنجا، شاهد رفتارهای ناگواری در امر خطیر مرجعیت و برخورد با مقام مرجعیت هستیم؛ صحنه‌های ناگواری که از سر جهل و غفلت یا جهد و خصومت با این نهاد مقدس و پربرکت شیعی صورت می‌گیرد و اساس نهاد مرجعیت و ساحت مراجع عظام تقلید (دام ظلهم) را مخدوش می‌دارد، و مشاهده‌ی این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت سالروز رحلت آیت‌الله سید محمدهادی میلانی یادداشتی تحت عنوان «ناگفته‌هایی از ارتباط آیت‌الله میلانی با علمای مکتب معارفی خراسان» منتشر شد که مرا متعجب و متأسف نمود، زیرا مصداق پاشیدن خاک در چشم حقیقت بود و امیدوارم مطالب آن، سهواً بیان شده باشد. نویسنده در این یادداشت در صدد آن بوده است که: اولاً گرایش …

شهید مطهری تلاش کرد با مطالعه جامع خدمات متقابل اسلام و ایران، هویت ملی محذوف را بازخوانی کند. کار استاد مطهری بازخوانی صرف نبود بلکه تلاشی برای احیای هویت ملی ایرانی محذوف بود. شبکه اجتهاد: سمینار ملی «بازخوانی خدمات متقابل اسلام و ایران: نقد روایت مطهری از ناسیونالیسم ایرانی» روز چهارشنبه ۲۹ فروردین در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن پیش‌رو یادداشتی از شهید سید محمدباقر صدر است که هم‌زمان با ایام ولاد‌ت سیدالشهدا (ع) نوشته شده و در مجله «الأضواء»، سال پنجم، شماره (۶- ۷)، رمضان- شوال/ ۱۳۸۴ ه. ق. به چاپ رسیده است. «الاضواء الإسلامیه» از جمله مهم‌ترین منشورات «جماعه العلماء» در نجف اشرف بود که تحت نظارت هیئتی از علمای جوان که ارتباط …

شبکه اجتهاد: سالهاست که متون سیاسی دوره اسلامی را مرور می‌کنم و می‌بینم که یکی از مهم ترین مباحث، بحث عدل و ظلم است، اما در بیشتر آنها، به ارتکازات ذهنی عامه در باره این مفهوم تکیه می‌شود و عمدتا به عنوان یک امر اخلاقی به آن نگاه می‌شود. در قرآن هم کلیات عدل آمده و با تعبیر زیبای رسول …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان سبب شده است که بار دیگر جمعی از حوزویان که مدتی‌ است علم اخلاق را برداشته‌اند نسبت به سخنان ایشان موضع بگیرند. اما مگر پناهیان چه می‌گوید که این عزیزان چنین برآشفته می‌شوند و عنان از کف می‌دهند و تصمیم می‌گیرند هر طور شده پاسخ بدهند. به نظر می‌رسد به‌رغم ادعای اخلاق‌ورزی …

تمام درگیری انبیاء سرِ مسائل سیاسی بوده، نه سرِ برگزاری کلاس اخلاق! دلیل این‌همه اذیت پیامبر(ص) این بود که دنبال قدرت بود. حدیث شریف و مشهور «انّی بُعِثتُ لِاُتَمّمَ مَکارِمَ الاخلاق» از سند محکمی برخوردار نیست! اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان در مصلای تهران به مناسبت بزرگداشت رسول اکرم(ص) که از شبکه سوم سیما پخش می‌شد، پیرامون شخصیت رسول …

 اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید محمدهادی میلانی(ره) از فقها و مراجع بزرگ جهان تشیع بود که تحصیلات حوزوی خود را در نجف اشرف نزد اساتید بزرگی در منقول و معقول آغاز و به اتمام رساند. اساتید خارج فقه و اصول ایشان عبارتنداز ‌آیات عظام: میرزای نائینی، آقا ضیا عراقی، شریعت اصفهانی، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی و حاج‌آقا …

شبکه اجتهاد: اظهار نظر پیرامون طب اسلامی امروزه بازار گرمی دارد اما نکته‌‌ای که از آن غفلت‌ می‌شود اینکه موافقان و مخالفان بی آنکه التفاتی داشته باشند ذیل تلقی و رویکرد خاصی از «علم دینی» به نفی یا اثبات‌ می‌پردازند و آن هم ضعیف ترین وجه ممکن از علم دینی است! در یک طبقه بندی کلان، دیدگاه‌های موجود در فضای …

شبکه اجتهاد: احادیث زیادی از اهل بیت علیهم السلام درباره‌ی تقیه وارد شده است؛ مانند «تقیه، دین من و پدران من است.» اما برخی بر این باورند که تقیه در فرایند ارتباط با دیگران، مکلات بسیاری را به وجود آورده است. احادیث زیادی از اهل بیت علیهم السلام درباره‌ی تقیه وارد شده است. مانند «تقیه، دین من و پدران من …

شبکه اجتهاد: موضوع حریم خصوصی و تفکیک آن از فضای عمومی از مهمترین موضوعات حقوق ملت در هر نظام حقوقی است وهر سیستمی با توجه به مبانی شکل دهنده قوانین و مقررات چارچوب‌های خاصی را برای این موضوع در نظر می‌گیرد. در نظام حقوقی ایران با توجه به اصل چهارم قانون اساسی که ابتنای هر قانون و مقرره‌‌ای را بر …

چرا روایت مشاهدات یک طلبه از تغییر فکر و سبک زندگی طیفی از طلبه‌ها برای پاره ای از روشنفکران و رسانه‌های غربی تا این اندازه مهم می‌شود؟ شبکه اجتهاد: نهضت مشروطیت ایران از دو طیف فکری دینی و سکولار ( دنیوی و این جهانی اندیش) تغذیه می‌کرد. وقتی به رهبران و فعالان طیف سکولار نظر می‌افکنیم، متوجه می‌شویم که خیلی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آنچه در پیش‌روی دارید، خلاصۀ‌ای از سخنرانی‌های آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر در بحث‌های پس از درس خارج است که در فاصله سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۸ هجری شمسی ایراد شده و به موضوع وضعیت حوزه و وظایف و آیندۀ آن می‌پردازد. یکی از نشانه‌های اخلاق انسان عامل ، میل وی به تجدید و نوآوری در روش‌های عمل یا …

شبکه اجتهاد: شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر از نوابغ معاصر بود که نظریه‌پردازی‌ها و نوآوری‌های متعددی را در عرصه‌های مختلف علوم اسلامی به‌ارمغان آورد. تا آنجا که رهبر معظم انقلاب در تعبیری بلیغ، سطح آفرینش علمی او را چنین بیان می‌کند: “مرحوم آقای صدر به‌معنای واقعی کلمه، یک نابغه بود. ما در زمینۀ مسائل فکری و اسلامی و در زمینۀ فقه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آنچه در پیش‌روی دارید، خلاصۀ‌ای از سخنرانی‌های شهید سید محمدباقر صدر در بحث‌های پس از درس خارج است که در فاصله سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۸ هجری شمسی ایراد شده و به موضوع وضعیت حوزه و وظایف و آیندۀ آن می‌پردازد. سازماندهی حوزه ؛ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌نظر بنده لزومی ندارد از درستی مقولۀ سازماندهی حوزه و ضرورت آن به‌جهت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: از قواعد مشهور بین فقها شیعه، قاعده نفی سبیل کافران بر مؤمنان است. خداوند متعال در سوره نساء آیه ۱۴۱ می‌فرماید: لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلاً. آیه شریفه، اخبار به نفی غلبه و سلطه تکوینی کافران بر مؤمنان را بیان نمی‌دارد؛ زیرا اخبار به نفی غلبه و سلطه تکوینی کافران بر مؤمنان، باوجدان وقوع خارجی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: نام‌گذاری سال ۹۷ از سوی رهبر انقلاب به نام سال «حمایت از کالای ایرانی» اگرچه در نگاه اول، این‌گونه می‌نماید که یا ربطی به دانش فقه ندارد و یا در نگاه خوش‌بینانه، می‌توان از ظرفیت‌های رویکرد فعلی به فقه برای تئوریزه کردن فقهی این نام‌گذاری در راستای تشویق بیشتر مردم در عمل به این شعار کمک گرفت، …

شبکه اجتهاد: درباره سیره رسول خدا (ص) و تاریخ اسلام، بررسی‌های مختلف و متعددی شده است. یک نمونه جدید از این آثار که با نگاهی مناسب جوانان پرسشگر امروزی تالیف شده مجموعه دو جلدی «تاریخ سیاسی اسلام» تالیف استاد رسول جعفریان است

شبکه اجتهاد: ‌تمدن عبارت از منظومه‌ای از معرفت بشری متکثر و تعین‌یافته‌ای است که در اثر بر قراری نسبتی خاص با هستی پدید می‌آید. جوهره تمدن بر مدنیت آن است. آغاز شکل‌گیری تمدن با بحث از مدنیت است و آغاز فرو‌پاشی تمدن با انحطاط مدنیت است. برای همین است که در نام‌گذاری منظومه بشری (‌تمدن) از میان جمیع مولفه‌های تمدن، …

شبکه اجتهاد: از ۲۳ سال نبوت پیامبر اسلام(صلّی‌الله‌علیه‌واله‌وسلّم)، ۱۳ سال آن در مکه، صرف تبلیغ اسلام شد و ۱۰ سال آن، در مدینه، صرف تشکیل حکومت اسلامی. واضح است که بسیاری از احکام اسلامی (مثل احکام قضایی یا روابط اجتماعی بین مردم در جامعه)، برای اجرایی شدن، نیازمند تشکیل حکومت است و پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌واله‌وسلّم) نیز چنین کردند. طبیعتا زمانی که قوانینی …

مروری بر اندیشه‌های مهدی بازرگان به عنوان بنیانگذار نهضت آزادی، گواه آن است که برداشت‌های گزینشی و سطحی آنها از فقه و آموزه‌های دینی، چگونه زمینه‌های سقوط به دامان اومانیسم و لیبرالیسم التقاطی را برای بخشی از جوانان فراهم کرد. موضوعاتی چون برداشت تحریفی از تبری، برداشت خلاف از رحمانیت خدا و رد اجرای احکام دین، عدم تسلط بر روایات …

شبکه اجتهاد: آیا عید نوروز را می‌توان عیدی دینی تلقی نمود؟ آیا ماهیت این عید، مخالف با دین است؟ آیا می‌توان گفت شارع مقدس در نفی یا اثبات این عید جهت‌گیری خاصی داشته‌اند؟ استاد سید محمد واد شبیری زنجانی جلسه درس خود به تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۹۶ به بررسی این موضوع پرداخته‌ است. در ادامه متن کامل این سخنان تقدیم …

شبکه اجتهاد: علامه مجلسی که نقش مهمی در تبین و باز تعریف مبانی شیعه در جامعه صفوی دارد، در رساله «اختیارات» شرح مختصری در باره منشأ تقویم هجری دارد، تقویمی که علی القاعده با ماه محرم آغاز می‌شود. همان جا می‌گوید، اگرچه «محرم» برای عامه، یعنی اهل سنت، آغاز سال است، اما شیعیان در این باره اعتنایی ندارند، زیرا ماه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از نکات کمتر گفته شده در رابطه با مد و مدگرائی، بیان نظر قرآن کریم در رابطه با تجمل و استفاده از مدهای روز است. در این رابطه، حجت‌الاسلام دکتر علی شریفی، استاد جامعه‌المصطفی قم، در یادداشتی برای اجتهاد، به واکاوی این موضع پرداخته است. قرآن علی‌رغم اینکه «کتاب مبین» و فصیح‌ترین بیان است، به فرموده …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به صورت طبیعی، ترویج مد و دنباله‌روی از آن به افزایش مصرف و هزینه می‌انجامد. این امر می‌تواند حاکی از آن باشد که مدگرایی حداقل دو اثر سوء اخلاقی را متوجه انسان می‌سازد. – حرص و فاصله گرفتن از قناعت – دنیا دوستی و دور شدن از زهد روش علمی در اثبات ملازمه میان مدگرایی و این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام‌ والمسلمین علی‌اکبر ترابی شهرضایی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در این یادداشت پیش‌روی، به بررسی مدگرائی از منظر روایات معصومین (ع) می‌پردازد. مد بر دو نوع است در یک تقسیم کلی می‌توان مد را دو قسم دانست: مد مبتذل، مد غیرمبتذل. مدی که برای ترویج فساد و بی‌بندوباری و مخالفت با شرع و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: زندگی اجتماعی آدمی همواره در حال تغییر و تحول است و در هر زمانی، دنیا با رنگی تازه و نو خودنمایی و جلوه‌گری می‌کند و انسان فرزند بالغ و رشید طبیعت با به ‌کارگیری از نعمت عقل و علم با تحولات به وجود آمده برخورد می‌نماید. مد، همان شیوه تازه‌ای است که به وجود آمده و عده‌ای …