اجتهاد و اصول فقه

بهترین راه این است که فقها را در نسل آینده به سمت تخصص سوق بدهیم، آن هم تخصص‌های مورد نظر حکومت اسلامی، خواه نخواه خواهیم دید که مثال‌ها، کاملا ملموس وکاربردی و مورد ابتلا واقع می‌شود. خوشبختانه این کار دارد می‌شود. فقهایی در بعد اقتصاد فعالند، در قانون گذاری فعالند، در امور فرهنگی فعالند، مسئله یابی می‌کنند و بعد با اجتهادی که دارند در مقام پاسخ برمی‌آیند و جواب می‌دهند. در حقیقت بسمت تخصص داریم می‌رویم. اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش اصول فقه شیعی اگرچه همواره به دقت و ریزبینی شهره بوده است اما در عین حال، اتهام پرداختن به مباحث …

شبکه اجتهاد: آنچه پیش‌روی شماست بخشی از مباحثه علمی حجت‌الاسلام دکتر امین عابدی‌نژاد،‌ استاد حوزه و عضو هیأت علمی جامعه المصطفی (ص) و حجت‌الاسلام دکتر زهیر بلندقامت‌پور،‌ دکترای فلسفه و استاد حوزه و دانشگاه است که متن کامل آن در شماره نوزدهم مجله عصر اندیشه منتشر شده است. – معنای حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی صرفاً این نیست که انسان شایسته یا حتی انسانی با ویژگی فقاهت در رأس امور کشور قرار گیرد بلکه در واقع معنای حکومت اسلامی که با مفهوم جمهوری اسلامی ترجمه و تدوین و تفسیر شده این است که نرم‌افزار اداره کشور عبارت باشد از فقه. …

میرزا محمدمهدی غروی اصفهانی از برجسته‌ترین شخصیت‌ها و چهره‌های تاثیرگذار در جوامع علمی شیعه است. این عالم مجاهد توانست در فضای فقهی، اعتقادی و اخلاقی حوزه تحولی عمیق به وجود آورد، چنانچه او را به عنوان بنیان‌گذار مدرسه معارفی مشهد مقدس می‌شناسند. شبکه اجتهاد: میرزا مهدی اصفهانی از جمله شخصیت‌های تاثیرگذار در دهه‌های اخیر در حوزه‌های علمیه شیعه به شمار می‌رفت. شهرت میرزا بیشتر به دلیل مخالفت با فلسفه و عرفان است که زمینه ساز پیدایش نوعی تفکر در حوزه خراسان شد که امروز با عنوان مکتب تفکیک شناخته می‌شود. مدافعان و داعیه داران مکتب تفکیک معتقدند که میرزا مهدی …

شبکه اجتهاد: پروژه فکری مرحوم استاد دکتر فیرحی که در مجموع آثار وی بازتاب یافته است را به اختصار می‌توان گونه‌ای نواندیشی دینی دانست که نظریه پردازی در باره دولت و ارائه تفسیری دموکراتیک از دین با بهره بردن از امکانات فقه در کانون آن قرار دارد. او در این پروژه کوششی بسیار ارزشمند و شایسته تقدیر در نقادی سنت فقهی موجود و ارائه تفسیری سازگار با ارزش‌های جهان جدید از فقه، به انجام رساند. فهم و بررسی این پروژه نیازمند مقدمه‌ای کوتاه در ارتباط با زمینه‌ها، مبانی و پیش فرض‌های آن است. همگام با رشد جریان‌های اسلام‌گرا در جهان …

شبکه اجتهاد: نوشتن در سوگ استاد ارزشمند و خوش‌اخلاقی چون داود فیرحی کار بسیار مشکلی است. او هنوز پا به سن پیری نگذاشته بود که از میان رفت. جامعه طوفان‌زده ما به توان علمی و تسلط کم‌نظیر او به فقه سیاسی و اندیشه سیاسی محتاج بود. در گفتگویی که با او درباره یکی از آثارش داشتیم و سال ۹۳ در مجله اندیشه پویا منتشر شد، گفته بود که دغدغه‌اش این است که: «منِ مسلمانِ امروزِ ایرانی» دچار چه گسل‌ها و معضلاتی هستم و چگونه می‌توانم از این معضلات رها شوم. ️فیرحی فرزند خلف حوزه و معتقد و آشنا به آداب …

تلاش‌ها و گام‌های بلند و تأثیرات استاد داود فیرحی در عرصه فقه و فلسفه سیاسی و به‌طور خاص بررسی تحولات و تطورات قانون و قانون‌گرایی در ایران معاصر قابل‌توجه است؛ او با تکیه بر اندوخته‌های حوزوی دانشگاهی خویش و توان تحلیلی بالای خود، سعی در بازکردن افقی نو در سپهر اندیشه سیاسی داشت و بر این اساس کوشید با نگاهی درون فقهی، از امکانات فقه در راستای ارائه الگویی از حکومت که پاسخ‌گوی نیاز‌ها و مسائل دوران کنونی باشد بهره ببرد و برداشتی سازگار با اقتضائات و الزامات دولت مدرن ارائه کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: خبر درگذشت عالم و اندیشمند …

شبکه اجتهاد: درگذشت دکتر داود فیرحی فرصت بازخوانی اندیشه او را یادآور می‌شود. او با نقد روشنفکرانی چون دکتر سروش و مجتهد شبستری و مصطفی ملکیان که اخلاق را در برابر فقه قرار می‌دهند معتقد بود که فقه می‌تواند عرف را وارد اداره زندگی کند و بنیادی برای حقوق مدرن باشد. فقه توان نقد سنت و دفاع از تجدد را دارد. فقه تنها دانش عملی ماست که می‌تواند تکنیک‌های زندگی را یا مستقیما تولید یعنی «قواعد مدنی» یا مقدماتش را فراهم کند یعنی پایه‌ای برای حقوق اساسی، مدنی و شهروندی باشد. او به تجربه تایید مشروطه توسط فقها اشاره می‌کرد …

شبکه اجتهاد: رحلت جانسوز آقای دکتر داود فیرحی جامعه علمی را در بهتی تلخ نشاند. او را می‌توان در زمره اندیشه‌ورزانی نیک‌سرشت دانست که به گفته آیه شریفه ۱۶ سوره مبارکه مائده «یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ» از آن جا که در جستجوی خشنودی خدا بود، خداوند او را به راه‌های آسایش و آرامش هدایت کرد و از تاریکی‌هایش به سوی نور کشاند و به راه راست رهنمونش گشت. در روایت نخست باب صفه العماء در کتاب فضل العلم در الکافی (صفحه‌های ۳۶ و ۳۷ چاپ مرحوم …

شبکه اجتهاد: داود فیرحی، عالم و استادی نواندیش بود که کوشید فقه پویا را معنا بخشد. تمرکز اصلی او در همه این سال‌ها، بر اندیشه سیاسی بود و در این میان، رابطه فقه و سیاست یا به بیان دیگر، دین و دولت، نقطه پرگار این سویه فکری بود. همین هم، مهم‌ترین میراث اوست. امروز، جهانِ علم سیاست و نواندیشی دینی، با جای خالیِ پرناشدنی‌اش روبه‌رو خواهد بود.  

شبکه اجتهاد: دانش فقه و اصول مانند دیگر دانش‌های دینی و بشری در طول حیات خویش از حیث شکلی همانند تبویب‌ها و ساختارهای جدید و محتوایی همانند اصلاح و تغییر برخی مبانی، افزایش و تفاوت در جایگاه و میزان توجه به منابع؛ مسائل نوپیدا و جغرافیای آن‌ها و …تطورات تاریخی فراوان و تحولات بسیاری را تجربه کرده است. یکی از مفاهیم جدیدی که می‌تواند مرحله‌ای نو در تحولات دانش‌هایی چون فقه و اصول قلمداد و دوره‌ای دیگر به دوره‌های تاریخی فقه بیفزاید و در آن تحول ایجاد کند نگاه سیستماتیک و نظریه وار به مجموعه آموزه‌های این دانش‌هاست. این دغدغه …

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داود فیرحی، نویسنده، پژوهشگر اندیشه سیاسی اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران که هفته گذشته به دلیل ابتلا به کرونا در بخش آی‌سی‌یو بستری شده بود، امروز (بیست و یکم آبان) در سن ۵۶ سالگی دارفانی را وداع گفت. به گزارش شبکه اجتهاد، در هنگامه شنیدن اخبار بد و فقدان‌های نا‌بهنگام و غریبانه خبر درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داود فیرحی، استاد دانشگاه و نویسنده و پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی داغ دیگری بر دل دوستداران علم و فرهنگ گذاشت. زنده‌یاد فیرحی در ۱۳۴۳ در زنجان به دنیا آمد. وی مقدمات دروس حوزوی را بین ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ …

استاد علیرضا اعرافی معتقد است هنوز ما حق شهید صدر را ادا نکرده‌ایم و خیلی از محورهایی که ایشان برنامه‌ریزی کرده بود، هنوز شناخته نشده است. باید گفت که شخصیت ایشان در حوادث و وقایع پشت‌ابرها و غبارها رفت و از این عدم شناخت ایشان، حوزه ایران و عراق خسارت می‌بیند. اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله علیرضا اعرافی در دیدار اعضای پژوهشگاه شهید صدر و عوامل سازنده مستند «آغازگر یک پایان» پیرامون شهید صدر که در دفتر مدیر حوزه‌های علمیه در قم برگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از فعالیت‌های صورت گرفته، به تشریح ابعاد شخصیتی عالم مجاهد شهید صدر(ره) و لزوم …

سرپرست دبیری میز کار تخصصی توانمندسازی و توسعه علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از طراحی الگوی بومی پایش علم فقه در قطب‌های فکری و فرهنگی این دفتر خبر داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضی آصف آگاه (اشکوری) در گفت‌وگویی اظهار داشت: یکی از کارهای مهمی که میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی انجام داده، پروژه پایش است که ذیل آن، سه قرارداد مهم با عنوان‌های «ظرفیت شناسی مراکز فقهی مهم»، «طراحی چارچوب مفهومی و مدل اجرایی پایش علوم اسلامی» و «لیست مراکز فقهی مهم ایران و جهان» است. وی گفت: ناظر این پروژه، حجت‌الاسلام والمسلمین …

شبکه اجتهاد: درباره تکفیر در میان فرق و مذاهب اسلامی حرف و سخن بسیار است. در اینکه در طول تاریخ عده‌‌ای از علماء و فقهاء و دانشمندان و یا مذاهب فکری و دینی وابسته به سنت‌‌‌های اسلامی از سوی مخالفاشان تکفیر شده‌‌‌‌اند البته جای تردید ندارد. در سایر ادیان هم انواعی از تکفیر همیشه وجود داشته است. در اسلام به دلیل اینکه نهادی رسمی که متولی دین باشد وجود ندارد و در واقع اعتقاد و یا عمل به اسلام و احکامش مستلزم اعتقاد به هیچ نهادی رسمی همانند کلیسا نیست طبعاً هیچ نهادی نمی‌تواند کسی را خارج از ایمان قلمداد …

شبکه اجتهاد: استاد محمدمهدی شب زنده‌دار، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه قم استفاده از امکانات جدید چون هوش مصنوعی را مقدمه واجب تفقه در دین می‌داند.

آنچه در بحث فقه تمدنی بیان می‌شود ابداً ساختارشکنی ندارد بلکه فقاهت موجود را ضروری و حیاتی می‌داند و برای رسیدن به استنباط در مقیاس تمدنی بسته‌های تکمیلی تعریف می­کند؛ و این هم بدین معنا نیست که فقاهت کنونی ناقص است بلکه به‌­واسطه مطرح شدن مساله مستحدثی با عنوان «چگونگی تمدن­‌سازی» که مقیاس آن و فروعاتش صِرفا در مقیاس تکلیفی فردی و جمعی نیست بلکه علاوه بر استنباط احکام تکلیفیِ مرتبط با مکلفین، نیاز به استنباط ساختارها و فرآیندها دارد که فارغ از مصادیق مکلفین، برای افعال آنها جهت­‌سازی می­‌کند، نیاز به استظهار حجیت­‌دار فرآیندها از ادله است و می‌­توان …

مرحوم ‌‌آیت‌الله خوئی که مدرسه‌‏اش، مدرسه حاکمی است، در اویل عمر علمی خود، قاعده عدل و انصاف را می‌‏پذیرد ولی در اواخر، آن را انکار می‏‌کند! ایشان هر چه به اواخر عمر خود نزدیک شده، به جریان حدیث‌گرایی نزدیک شده است، در اواخر عمر خود با صراحت قاعده عدل و انصاف را رد می‏‌کند. یا وقتی از «قاعده ضمان» بحث می‏‌کند، می‏‌گوید: قاعده ضمان به تسبیب، بر خلاف اجماع فقها است، ما دلیلی بر آن نداریم. این تفکر یک تفکر حدیث‌‏گرایی است. می‏‌فرماید مواردی هم که در روایات آمده، فقط بر همان موارد اکتفا می‌‏شود. در مبانی تکمله المنهاج بحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد: جزئی‌نگری یا بخشی‌نگری یکی از آفت‌ها یا آسیب‌های مطالعات دین‌پژوهی قلمداد می‌شود که هم ساحت‌ و صورت‌های گوناگونی به خود می‌گیرد و هم ابتلاء و استفاده (خودآگاه و ناخودآگاه) از آن بسیار رونق دارد. گاه، جزئی‌نگری (در مقابل کلّی‌نگری) می‌تواند به معنای عدم توجه و یا حذف و یا پررنگ کردن بخشی از یک کلّ و مجموعه‌ به هم پیوسته (برخوردار از مؤلفه‌های گوناگونی) باشد. کمترین آفت جزئی‌نگری در مطالعات دین‌پژوهی آن است که نگاه واقع‌گرایانه به یک حقیقت دینی یا یک کلّ و مجموعه دینی نداشته و در نتیجه، به شناخت درست و جامعی از آن …

دوفصلنامه‌علمی تخصصی «مصباح الفقاهه» به صاحب امتیازی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان فراخوان مقاله داد. به گزارش شبکه اجتهاد، در راستای گام‌های تحولی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان و با عنایت به تأکیدات مدیر این حوزه در خصوص لزوم تحوّل‌آفرینی در فعالیت‌های پژوهشی، نشریه «مصباح الفقاهه» در تاریخ ۹۸/۰۵/۲۸ موفق به دریافت پروانه انتشار به شماره ۸۵۶۵۱ از معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. بنابر این گزارش، نشریه به زبان فارسی، با رتبه علمی‌تخصصی، گستره نشر و توزیع سراسری و با ترتیب انتشار «دوفصلنامه» فعالیت خود را آغاز نموده و آماده دریافت مقالات علمی است. …

شبکه اجتهاد: آنچه که روشن است در حوزه درسی حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) علاوه بر اصحاب خاص و شیعیان از شخصیت‌های غیر شیعه زیادی با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی در رشته‌های گوناگون حضور داشتند و با آن حضرت و اصحابش ارتباط علمی و حدیثی بر قرار می‌کردند. در این میان علاوه بر پیشوایان مذاهب اربعه، جمعی از بزرگان اهل سنّت که بعضی شخصیت‌های فقهی، حدیثی و کلامی به شمار می‌آمدند که در سلسله سند احادیث قرار دارند و از طُرُق خود از امام صادق علیه‌السلام روایت کردند که اسامی همه در منابع موجود است. چنان که این وضع …

حکم سابّ النبی «ص» به این معنا فرازمانی و همیشگی است که جلوی سبّ باید در همه زمان‌ها و به هر طریقی گرفته شود و الی یوم القیامه وجود دارد ولی روش و مصداق آن می‌تواند به حسب شرایط تفات کند. امام کاظم «ع» با شخصی به حضرت دشنام داد و اطرافیان می‌خواستند او را بکشند ولی حضرت جوری با وی برخورد کردند که شرمنده شد و بعد به یاران‌شان گفتند: کاری که من کردم بهتر بود یا کاری که شما می‌خواستید انجام دهید؟ شبکه اجتهاد: شانزدهم اکتبر معلمی فرانسوی یکی از تصاویر مجله شارلی ابدو را ذیل عنوان تدریس …

شبکه اجتهاد: برای دستیابی به الگوی تقریب، باید پیشتر یک نظریه عام در تبیین وحدت اسلامی ارائه کرد و سپس در پرتو آن نظریه و متناسب با سطوح و گونه‌های وحدت، به طراحی الگوهای خاص از وحدت اسلامی اقدام ورزید. اما برای شناخت نظریه وحدت اسلامی، توجه به محورهای زیر ضروری است: ۱- اصول حاکم بر نظریه وحدت اسلامی ۱. ارزش وحدت: وحدت در منطق عقل و وحی، ارزش ذاتی ندارد؛ بدین معنا که وحدت با دیگران به خودی خود یک اصل ارزشمند و ارزش‌آفرین نیست بلکه اعتبار و اهمیت خویش را از ارزش‌های دیگر‌ می‌گیرد. «وحدت» به دو رکن …

شبکه اجتهاد: از بازگویی خاطرات مبارزه با ضد انقلاب‌ تا نقش تاثیرگذار ماموستا ملاقادر قادری در ایجاد وحدت میان مسلمانان در گفتگوی بدون تعارف با امام جمعه اهل سنت پاوه.

شبکه اجتهاد: از آنجایی که هر دین و آیینی از پیروان خود، التزام و پایبندی زبانی، قلبی و عملی می‌خواهد، ایمان جایگاهی بلند در همۀ ادیان و مذاهب دارد. بدین رو کفر، ارتداد، تکفیر و مفاهیم هم‌سو با آنها نیز اهمیت می‌یابد. اسلام نیز که در نظر پیروانش، آخرین دین الهی است، سرشار از مفاهیم مرتبط با «ایمان و کفر» است. در یک نگاه آسان‌گیرانه، ایمان یعنی باورمندی به پیام‌ها و تعالیم یک دین و در مقابل آن، کفر، یعنی نبودِ این باورمندی؛ امّا هیچ دینی را نمی‌شناسیم که در متون و منابع اصلی‌ خود یا در علوم و معارف …

مرکز تراث البصره وابسته به بخش امور معارف اسلامی و انسانی آستان قدس عباسی کتاب (الوجیزه الحقیه) تالیف مهذب الدین احمد بن عبدالرضا البصری را اخیرا منتشر کرده است. همچنین، مرکز مطالعات و تحقیقات شیخ طوسی وابسته به بخش امور فکری و فرهنگی آستان قدس عباسی به تازگی کتاب (رساله فى حجیه المظنه) تالیف فقیه و محقق، شیخ علی بن شیخ جعفر کاشف الغطاء النجفی را منتشر نموده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مرکز تراث البصره وابسته به بخش امور معارف اسلامی و انسانی آستان قدس عباسی کتاب «الوجیزه الحقیه» تالیف مهذب الدین احمد بن عبدالرضا البصری را اخیرا منتشر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند سال پیش استاد مصطفی محقق داماد در افتتاحیه نهمین دوره گفتگوی دینی مرکز گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای جهانی کلیساها سخنان خود را در قالب مقاله‌ای ارائه کرد. این مقاله نقدهایی در پی داشت تا اینکه مدتی پیش یکی از اساتید حوزه علمیه قم جوابیه‌ای به سخنان ایشان مکتوب نمود. این قلم نیز به‌نوبه خود و با توجه به همه این رفت و برگشت‌‌ها در فضای گفتمان دینی و آزاداندیشی دینی، نکاتی را لازم به ذکر‌‌ می‌داند. در این نوشتار، از سخنان آقای محقق داماد با عنوان نویسنده یاد‌‌ می‌شود. …

شبکه اجتهاد: در برنامه‌‌ای با عنوان «أطروحه التکفیر فی کلمات اعلام السنه والشیعه» آقای حیدری با نقل چند متن شیعی اظهار‌‌ می‌دارند که مشهور در میان علمای شیعه این بوده که تنها به اسلام ظاهری اهل سنتند باور دارند و به کفر باطنی آنان که از آن به کفر اخروی و یا کفر کلامی هم یاد‌‌ می‌کند قائلند. در اینجا آقای حیدری دچار خطای در فهم عبارات متون شده و روشن است که دریافت درستی از مباحثی کلامی مرتبط ندارند. قبل از هر چیز این نکته را بگویم که ما از نقطه نظر اصطلاحات کلامی چیزی به عنوان اسلام ظاهری …

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر گفت: شهید صدر نظریه‌پرداز و نوآور در همه عرصه‌های علوم اسلامی بود و اندیشه منسجم و هماهنگ و بدون تناقض در آثار مختلف داشت؛ لذا از بسیاری جهات الگو برای نسل جوان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین امید مؤذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر، شامگاه چهارشنبه، هفتم آبان‌ماه، در نشست «آثار شهید صدر را چرا و چگونه بخوانیم»، گفت: شهید صدر از آخرین افراد علمی سلسله صدر است که در ۲۰۰ سال گذشته در تمام سطوح علمی حضور داشته‌اند و از طرف بزرگان این سلسله، تأکید شده که نسب آنها تا امام کاظم(ع) …

آیت‌الله اشرفی شاهرودی ضمن تایید و لازم دانستن قرارگاه فقاهت برای سازماندهی و تقویت اجتهاد در حوزه بیان داشت: طلبه‌ای که حداقل شش سال درس خارج را خوب بخواند و یک دوره اصول را بگذراند لازم است که برای تدریس سطوح عالیه از او استفاده شود و اساتید برای مدرِّس خارج شدن عجله نکنند و با تلاش و زحمت سعی کنند تا صاحب نظر بشوند. به گزارش شبکه اجتهاد، مدیر مدرسه عالی سطح چهار و مسئول قرارگاه فقاهت و مجتهدپروری حوزه علمیه خراسان با حضور در دفتر آیت‌الله مصطفی اشرفی شاهرودی، استاد خارج فقه و اصول و از علمای برجسته …

یکی از موسوعه‌های فقه مقارن که به صورت تطبیقی آرای فقیهان مذاهب اسلامی را به صورت دانشنامه الفبایی تجمیع و تدوین کرده، «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» است که به ابتکار، اهتمام و زیر نظر  ‌آیت‌الله سید محمود‌ هاشمی شاهرودی (ره) و توسط پژوهشگران و فضلای موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام نوشته شد. اکنون جلد ۱۲ این موسوعه از مدخل صروره تا صیغه روانه بازار نشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، فقه مقارن نوعی از ارائه فقهی آرا و فتاوای فقهی ذیل هر مسئله شرعی به همراه دلیل هر دیدگاه و گاه انتخاب دلیل …