اجتهاد و اصول فقه

سید جواد میری در یادداشتی مطالعه کتاب «پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر» نوشته بیژن عبدالکریمی را به مخاطبان پیشنهاد کرده است. این کتاب در پاسخ به رویای رسولانه سروش و پروژه شبستری و میراث فکری ملکیان و عبور از سنت‌گرایی ظاهرگرا نگاشته شده است ولی نقطه کانونی روایت عبدالکریمی (عرف) کماکان نیاز به بازنگری جدی دارد. شبکه اجتهاد: این کتاب یکی از تامل برانگیزترین کتاب‌هایی بود که در سال ۱۳۹۷ به فارسی خواندم. در این کتاب، استاد عبدالکریمی پرسش‌های بیشماری را مطرح کرده است و تلاش نیز کرده است که پاسخ‌های شالوده شکنانه‌ای هم ارایه بدهد. در …

شرط قبول عبادات، غیر از شرط صحت است. یک معنای قبول این است که اگر قبول شد، خداوند ثواب می‌دهد. این که می‌گویند: عملت مقبول نیست؛ یعنی ثواب به آن نمی‌دهند، نه اینکه عمل باطل باشد. باطل آن است که در آخرت به خاطر انجام ندادن عمل، استحقاق عقاب دارد. بنابراین عمل مخالفان مذهب باطل نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمد آصف محسنی از علمای افغانستان و از شاگردان آیت‌الله خویی در پاسخ به این سوال که «این همه روایاتی که گفته است، مخالفان کافرند و کسانی که ولایت را نپذیرند، در جهنم‌اند و به اینها استناد می‌شود، اینها …

شبکه اجتهاد: در هفته اول سال نو فرصت شد رمان نخل و نارنج به قلم آقای وحید یامین پور را مطالعه کنم. نویسنده، به نظرم موضوع بسیار سختی برای نوشتن انتخاب کرده است. رمان به زندگی مرحوم شیخ مرتضی انصاری از بزرگان علمی و دینی این مرز و بوم پرداخته است. کاری که تا کنون درباره بسیاری از بزرگان انجام نشده است. دو اثر شیخ انصاری یعنی رسائل و مکاسب در فقه و اصول همچنان در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود و از همین رو می‌توان به تأثیر شیخ در حوزه‌های علمیه پی برد. برای همین هم در حوزه‌های علمیه شخصیت …

امام جماعت سابق مسجدالحرام و از مفتی‌های معروف وهابی به صراحت اعلام کرد که از نظر پیشین خود مبنی بر کافر بودن شیعیان عدول کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد، «عادل بن سالم الکلبانی» امام جماعت سابق مسجدالحرام و از مفتی‌های معروف تکفیری پس از گذشت ده سال از فتوای تکفیر شیعیان، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که دیگر شیعیان را کافر نمی‌داند. او در گفت‌و‌گو با شبکه «ام بی سی» عربستان سعودی، گفت: بله دیگر کسی را که بگوید «لا اله الا الله» تکفیر نمی‌کنم. هر شخصی که بگوید لا اله الا الله و از [گوشت] قربانی‌های ما …

هشتمین شماره مجله تقریرات با ویژه‌نامه‌هایی در موضوع «تاسیس حوزه علمیه قم» و «بررسی گذشته، حال و آینده حوزه» منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، هشتمین شماره دوماهنامه فرهنگی تقریرات در آستانه نوروز ۹۸ منتشر شد. این شماره از تقریرات به مناسبت صدمین سال قمری تأسیس حوزه معاصر قم به بررسی چرایی تأسیس و کارکردهای اجتماعی، دینی و سیاسی حوزه علمیه قم در قرن اخیر پرداخته است. در گزارش تفصیلی و مستند این مجله، به رفتارشناسی دو زعیم مشهور حوزه قم؛ حضرات آیات عبدالکریم حائری یزدی و سید حسین بروجردی پرداخته شده و روابط علمای بزرگ قم با حاکمان تهران‌نشین …

شبکه اجتهاد: یکی از بهترین تقسیم بندی‌های ارائه شده در علم اصول به جهت انجسام و نظم، تقسیم بندی علامه شهید آیت‌الله سید محمد باقر صدر (رحمهالله علیه) است.

شبکه اجتهاد: برای بازسازی متون حدیثی گذشته تنها انبار کردن نقل‌های یک راوی در موضوع کتابی که به او در فهارس نسبت داده‌اند راهکار اساسی نیست و اساساً علمی نیست. باری می‌دانیم فلان راوی شیعی کتابی داشته با عنوان صلات اما از کجا معلوم که همه احادیث موجود در آثار روایی بعدی به نقل از آن کتاب بوده است؟ اینجاست که بررسی شواهد تاریخی و بررسی تک تک روایات و سندها ضروری است. این کار بزرگی است که نیازمند پژوهش‌های گسترده‌‌ای در اسانید کتاب‌های حدیثی است اما پیش از ‌آن نیازمند ارائه دیدگاه‌های تئوریک و نظری درباره منطق اسانید کتاب‌های …

شبکه اجتهاد: بعثت یعنی برخاستن؛ خوانشی دوباره و چندباره از دین؛ دینی که هر بار مقرر می‌شد تا در خدمت انسان – تعبیر امام موسی صدر- باشد اما با کمال تأسف توسط متولیان به انحراف می‌رود و انسان را به خدمت خویش می‌گیرد. برخاستن انسانی از انسان‌ها به نمایندگی از همه آدمیان تا برای چندمین‌بار برضد مصادره دین به نفع قدرت، ثروت و شهوت برآشوبد و متولیان دین انحرافی را به مبارزه بخواند. اما و هزار اما که این دین نیز بسان ادیان پیشین به آسیب‌هایی همانند آن‌ها گرفتار شد؛ آسیب‌هایی همچون جابه‌جایی بنیان‌ها و بنیادها با قالب‌ها و شکل‌ها، …

شبکه اجتهاد: پیامبر اسلام، صلوات‌الله و سلامه علیه، در جامعه‌ای از دریافت وحی و نبوت سخن گفت که پیش‌تر یهودیان و مسیحیانِ شبه‌جزیره‌ی عربستان از آن‌ها سخن گفته بودند. مفاهیم دیگر و نیز گزارش‌های تاریخی‌ای که بعدها قرآن کریم از آن‌ها سخن گفت، مفاهیم و گزارش‌هایی بودند که در متون مقدس یهودی و مسیحی آمده بودند. این مشابهت چنان بود که شماری از یهودی‌ها و مسیحی‌ها گمان می‌بردند پیامبر اسلام سخن تازه‌ای نیاورده و همان مفاهیم را با ادبیاتی تازه بازگو می‌کند. خودِ پیامبر نیز، دستِ کم تا زمانی که در مکّه بود، گویی اصراری به بیان تفاوت مفاهیمی که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی از فقهای بزرگواری است که به زهد، تقوا، علم و معنویت آراسته بود. او جامع علوم عقلی و نقلی بود. از شخصیت‌های کم‌نظیر علمی و معنوی عصر خود بلکه به اعتقاد برخی از بزرگان مانند آیت‌الله سید عباس سیدان، حاج شیخ مجتبی قزوینی از نوادر علمی و معنوی در طول تاریخ تشیع بوده است. در این مقاله مختصر، گوشه‌ای از تحصیلات علمی و معنوی، اندیشه‌‌ها و افکار، اساتید، شاگردان، کرامات، خلق‌وخو و منش وی و قدرت‌های معنوی و روحی ایشان به‌اختصار بیان‌‌ می‌گردد. تولد: آیت‌الله قزوینی در حدود سال ۱۳۱۵ هـ‌ق در شهر …

شبکه اجتهاد: بعثت یا برانگیختگی راهی است که خداوند از آن مسیر، پیامش را توسط رسولانش برای مردم می‌فرستد. پیامی که هدف آن تهذیب بندگان [یزَکِّیهِم‏]، آموختن آیات الهی و حکمت به ایشان [یعَلِّمُهُمُ]، برداشتن زنجیرها [یضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ]، و ارائه تصویری از یک زندگی اخلاقی بر اساس اسوه بودن رسول الله است [لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَه]. اساس این دعوت، بندگی خداوند [لِیعْبُدُون‏] و به عبارت رساتر، رواج توحید و یکتاپرستی [قولوا لا اله الا الله تفلحوا] و گذشتن از منیّت‌های فردی و قومی است. آدمی که اسماء الهی را تعلیم یافته [وَ عَلَّمَ …

جلد اول کتاب «الطاف الرحمن فی فقه القرآن» تالیف ‌آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب، تقریرات دروس خارج فقه ‌آیت‌الله سبحانی است در سالی که گذشت و دربرگیرنده مباحث آیات الاحکام در موضوعات طهاره، صلاه، صیام، زکاه، أنفال، فیء، خمس و حجّ می‌باشد. کتاب الطاف الرحمن فی فقه القرآن در قطع وزیری و در تیراژ ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات موسسه امام صادق(ع) در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است. علاقه‌مندان می‌توانند برای مطالعه این کتاب کلیک نمایند.

شبکه اجتهاد: بررسی دامنه بهره‌گیری از فلسفه در اصول از پیچیده ترین مباحث است؛ به گونه‌ای که ارایه دیدگاهی دقیق در این زمینه می‌تواند تا سر حد یک نظریه ارزیابی و اعتبار شود.

«بررسی فقهی قراردادهای بی.او.تی Bot»، «تطبیقات فقهی آثار مخالفت با امتنان در اجرای برائت شرعی»، «ضرورت ایجاد آنتولوژی فقه برای مدیریت اطلاعات فقهی در فضای دیجیتال»، «نقش شئون معصوم در تعیین موضوع» و «اجرای علنی حدود از نظرِ فقه و قانون» برخی از مهمترین مقالات اخیر فصلنامه فقه می‌باشد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، شماره ۹۵ (ویژه پاییز) و شماره ۹۶ (ویژه زمستان) فصلنامه علمی- پژوهشی «کاوشی نو در فقه» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، همراه با چکیده مقالات به زبان عربی و انگلیسی چاپ و منتشر شده است. فصلنامه علمى-پژوهشى «کاوشى نو در فقه،» بستری است …

ما الآن با بعضی از خانواده‌ها مواجه هستیم که خیال می‌کنند اگر فرزندشان وارد حوزه شود، فقط قرآن می‌خواند و مفاتیح دوره می‌کند و از یک ساعت قبل از نماز، نماز مستحبی خوانده و به زیارت می‌رود. تصورشان از حوزه این است که مرکزی برای تقدس است. در کنار آن‌هم بحث‌های حاشیه‌ای وجود دارد. مردم نمی‌دانند که ما بحث‌های بسیار تخصصی داریم که هر چه جوان ما نبوغ داشته باشد و آن را در فقه و اصول خرج کند، بازهم کم می‌آورد. اختصاصی شبکه اجتهاد: گذشت بیش از ده سال از عمر بزرگترین سایت فقهی و حقوقی کشور، زمان مناسبی …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، نویسنده و استاد تاریخ دانشگاه تهران طی یادداشتی که در فضای مجازی منتشر شده است به تجربه انقلابی و غیرانقلابی در میان روحانیت از گذشته تا به امروز پرداخته است که می‌خوانید. ۱- مرور بر تحولات نزدیک به یک سال اخیر در قم، تقابل دو طرز فکر را نشان می‌دهد. عده‌ای که بر اساس شعارهای خودشان، طرفدار انقلابی ماندن حوزه هستند، و باز عده‌ای که به گفته همین گروه، سکولار یا غیرانقلابی‌اند و گویی نسبت به انقلاب بی‌تفاوت هستند. به نظرم، این وضع تا حدی شبیه چیزی است که زمان آیت‌الله بروجردی و رابطه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: گزارش پیش رو نگاهی به مهم‌ترین رویدادهای مرتبط با فقه و اجتهاد در سال گذشته (۹۷) دارد که در زمان وقوع، ایجادکننده جریاناتی بودند که تا مدتی رسانه‌ها و مخاطبان پیگیر این موضوع را تحت تأثیر خود قرار دادند. راه اندازی کارگاه‌های مشق اجتهاد اواسط تیرماه دبیرخانه طرح ملی «روشمندسازی علوم اسلامی» با همکاری معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، نوبت اول از فاز فقه پژوهی، طرحی تحت عنوان «مشق اجتهاد» را آغاز کردند. این طرح در قالب کارگاه به دنبال روشمند کردن علوم اسلامی و پرهیز دادن این علوم از شلختگی در بیان نظریات آن علم، روش‌های …

آیت‌الله شبیری زنجانی ساختار مدرسه‌ای را برای دروس سطح عالی حوزه های علمیه، نامناسب و باعث «خاموش شدن استعدادهای طلاب» دانست. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی در دیدار مدیر حوزه های علمیه کشور، تصریح کرد: ممکن است کسی بیان زید یا عمرو را نپسندد. چرا باید سر درس او بنشیند. طلبه باید برای انتخاب استاد آزاد باشد و محدود نباشد. محدودیت، استعداد را از بین می‌برد. آیت‌الله شبیری زنجانی در این دیدار، خواستار توجه ویژه مدیریت حوزه به طلاب مستعد شد و افزود: علمای سابق نسبت به طلاب مستعد اهتمام ویژه‌ای داشتند اما الان برخی از …

دانش اصول فقه یکی از علوم پویا و گسترده اسلامی است که نقش بی بدیلی در مقام فهم و استنباط احکام شریعت دارد. مطالعه آثار مختلف اصولی برای خوانندگان تسلط وپختگی فکری به بار می‌آورد و به اشکالات احتمالی فکری آنان در حوزه این دانش پاسخ می‌دهد. شبکه اجتهاد: موسوعه پانزده جلدی “المباحث الاصولیّه” حاصل تلاش علمی اصولی برجسته و معاصر آیت‌الله شیخ محمد اسحاق فیّاض است. کتاب یک دوره کامل مسائل دانش اصول فقه را به تفصیل مورد بررسی و کاوش قرار داده و با قلمی گویا به گشودن ابهامات این دانش اهتمام ورزیده است. آنچه ملاحظه می‌کنید سیری …

برخی اعتراض می‌کنند که گاهی عناوین مطالب، غیرواقعی است. این نقد به نظر من وارد است. دوستان گاهی در انتخاب تیتر، اجتهاد می‌کنند. دنبال عناوینی هستند که چالش‌برانگیز باشد کما اینکه در عکس‌ها، به دنبال عکسی هستند که یک‌جور ماجراجویی را صورت بدهد و جذاب‌تر بشود. گاهی میز مطلبی را تلخیص می‌کنند و بر آن پیش‌درآمد می‌گذارند. این‌ کار مقدار برای شبکه اجتهاد مناسب نیست. عناوین را یا با مشورت بگذارند یا موضع اصلی را دربیاورند. گاهی مطلبی را تقطیع می‌کنند و از سیاق آن درمی‌آورند ولو متکلم در سیاق خود، درست گفته است؛ اما وقتی جدا می‌شود، قابل‌قبول نیست. …

شبکه اجتهاد: چندی پیش مصطفی قناعتگر در یادداشتی با عنوان «به وقت نجف» که از سایت مباحثات منتشر شد، از زاویه‌ای خاص تعطیلات و مدت درس خارج حوزه علمیه قم و نجف را مورد مقایسه قرار داد. نوشتار حاضر، در پاسخ به یادداشت به وقت نجف می‌باشد که در ادامه می‌خوانید. نجف دیارى که شاید در روی زمین عدیلى نداشته باشد و شهرى که برکت وجود امیرالمؤمنین(ع) زندگى در آنجا را به شیرین‌ترین لحظات تبدیل می‌کند و حوزه‌اى که نخستین حوزه علمیه شیعیان است. حوزه علمیه‌اى که که در سدهٔ چهارم قمری در کنار مضجع نورانى امیرالمؤمنین(ع) توسط شیخ طوسى(ره) …

اختصاصی شبکه اجتهاد: گذشت بیش از یک دهه از عمر «شبکه اجتهاد»، فرصت مناسبی است تا موفقیتها و آسیبهای آن به بحث گذاشته شود. استاد سعید ضیائی‌فر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این یادداشت شفاهی، ایده‌ها و نظرات خود برای بهبود سایت اجتهاد را بیان کرده است. پیشنهادهایی برای ارتقاء شبکه اجتهاد دارم؛ اما فعلاً به دلیل اینکه مراجعات زیادی به سایت نداشتم، نمی‌توانم داوری خاصی داشته باشم و اطلاعاتم به‌قدری نیست که حتی یک داوری نسبی هم داشته باشم، لذا به روؤس مطالب اشاره می‌کنم. بانک ایده‌ها و سوژه‌های پژوهشی نکته اول اینکه بانک ایده‌ها …

من به این نکته واقفم که هر سایت و شبکه‌ای اهداف و سیاست‌ها و خطوطی دارد که آن خطوط حتماً باید رعایت شود؛ اما انتظار بنده این است که شبکه اجتهاد تلاش کند، آن خطوط خودش را حداقلی کند چراکه ساحت فقه، یک ساحت هم پر قلمرو و پر هیمنه است و هم پر حضور است؛ یعنی حضور فقه در ساحت زندگی انسان‌ها خیلی زیاد است. این دو ویژگی که دو ویژگی حداکثری برای فقه است، ما را ملزم می‌کند که تلاش کنیم حداکثر ظرفیت‌های موجود را در میان فقه‌پژوهان و متفقهان استفاده کنیم و لذا نکته‌ای که به‌عنوان اولین …

شبکه اجتهاد: معروف است که درس خارج اصول آیت‌الله خویی حدود ۶ سال به طول می‌انجامید. این را از تاریخ انتهای دوره‌ی دوم (الهدایه فی الاصول ۱۳۶۹ق) و دوره‌ی سوم (دراسات فی علم الاصول۱۳۷۵) نیز می‌توان آگاه شد. البته برخی دوره‌ها به بیش از ۶ سال نیز می‌رسید. در نگاه ابتدایی، می‌توان این ایراد را به دروس خارج اصول در داخل ایران گرفت: «وقتی محقق خویی که بی تردید از بزرگترین اصولیانِ تاریخِ اجتهاد شیعی است، درس اصول خویش را در ۶ سال به انجام رسانده است، درس‌های ۱۰ الی ۱۵ ساله‌ی خارج اصولِ برخی مجتهدین چه توجیه و ضرورتی …

محقق و پژوهشگر حوزوی گفت: اگر خداوند را همچون قانون‌گذار به حساب بیاوریم و شریعت را همچون قانون، ویژگی‌های شریعت همچون قانون خواهد بود. همان طور که قانون خطاب آن به عنوان شهروند است نه به اشخاص، خطابات قانونیه هم به مکلف است چه الان مکلف موجود باشد و چه نباشد ،چه عاجز باشد و چه قادر باشد. شبکه اجتهاد: با توجه به اهمیت بحث خطابات قانونی و به منظور تبیین نظریه امام راحل در این عرصه پایگاه وسائل در این راستا مجموعه گفت‌وگوهایی را با اساتید حوزه علمیه قم ترتیب داد. استاد ابوالحسن حسنی محقق و پژوهشگر حوزوی یکی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فضای حوزه‌های علمیه از دیرباز، فضایی چندصدایی شناخته می‌شود. از فراگیری صرف و نحو تا نزدیک شدن به اجتهاد در دروس خارج، پدیده‌ای به نام «مباحثه» و «ان‌قلت و قلت» وجود دارد. اساساً پویایی و حیات علم در حوزه به همین دیالوگ‌ها و جسارت‌هاست. در عصر ما و با تحولی که در عرصه فن‌آوری اطلاعات رخ داده است، هم‌اندیشی و تبادلات علمیِ دو طرفه، فضایی جدید را برای بروز خویش یافته است به نام «فضای مجازی». قطعاً عقلا و روشن اندیشان حوزه، این مکان مجازی را نیز به‌مثابه یک «مَدرس» جدید برای ادامه مباحثات طلبگی می‌انگارند. در …

به نظر من باید سطح افراد مصاحبه‌شونده را بالا ببریم. نباید شبکه اجتهاد را از اساتید مبرز حوزه که شناخته‌شده هستند، خالی کنیم. شبکه اجتهاد یک تصاویری را از بعضی از آقایان زده است و این تصاویر همچنان باقی است. من کسانی را می‌بینم که شاید کم هم نباشند که یا اساساً جزء اساتید حوزه نیستند یا حداقل در حوزه قم شناخته‌شده نیستند. وقتی افرادی را به‌عنوان شاخص می‌آوریم و تابلوی شبکه اجتهاد قرار می‌گیرد درحالی که تراز علمی بالایی ندارند، خوب نیست. با افراد سطح بالا، کمتر مصاحبه شده است. شما سعی کنید در کنار اساتیدی که گمنام هستند، …

کتاب «مبانی نظری تقریب از دیدگاه مرحوم آیت‌الله بروجردی» تألیف استاد سید محمدجواد علوی بروجردی به‌تازگی در شش فصل چاپ و منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آرزوی دیرین همه مصلحان و علمای روشن‌ضمیر مسلمان، ایجاد و تحقق وحدت میان مذاهب مختلف اسلامی بوده و تاکنون نیز برای نیل به این آرمان بزرگ الهی تلاش‌‌های گوناگونی انجام گرفته است؛ از جمله تأسیس «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» به همّت جمعی از علمای شیعه و سنی، که از مهم‌ترین و کارآمدترین تلاش‌‌ها در این زمینه‌ می‌باشد و باعث برداشته شدن گام‌‌های عملی برای تقریب مذاهب اسلامی شده است. در پرتو این اندیشه …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر منصور میراحمدی دانشیار دانشکده‌ی علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی بیانیه‌ی گام دوم انقلاب را در چارچوب فرآیند ۵ مرحله‌ای حرکت از انقلاب اسلامی به‌سوی تمدن نوین اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌ است. افتخار به گذشته، امید به آینده این بیانیه را باید در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و همچنین بین‌المللی مورد تحلیل قرار دهیم. قطعاً این متن برآمده از وضعیت کشور ما طی ۴ دهه‌ی گذشته از ابعاد مختلف داخلی، منطقه‌ای و  بین‌المللی است. از سوی دیگر، در چهلمین سالگرد انقلاب، دشمنان و مخالفان جمهوری اسلامی با …

با توجه به سهم مهم دو کتاب ذریعه و عده در اصول فقه شیعی بدون مطالعه و تدریس دقیق این کتاب‌ها برخی از پیش زمینه‌ها و مبانی مباحث اصولی و از آن جمله آنچه از اصول معتزله و اهل سنت وارد اصول فقه شیعی شده به خوبی شناخته نخواهد بود. شبکه اجتهاد: در قدیم مرسوم این بود که یکی از دو کتاب عده شیخ و یا در سطح محدودتری ذریعه مرتضی را در آموزش‌های اصولی در نظر‌ می‌گرفتند. البته عده شیخ مورد اقبال بیشتری بود خاصه برای قائلان به حجیت اخبار آحاد؛ به همین دلیل هم هست که در حوزه‌های …