حکومت و قانون

‌آیت‌الله سیستانی بر اهمیت زندگی مسالمت آمیز بر اساس اصل مراعات حقوق همدیگر و احترام متبادل بین تمامی بافت‌های دینی و قومی در منطقه و فراهم کردن امنیت و ثبات و پیشرفت و شکوفایی برای ملت‌های منطقه تاکید کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، رییس مجلس لبنان دوشنبه گذشته با ‌آیت‌الله سید علی سیستانی در نجف اشرف دیدار و گفتگو کرد. رسانه‌های لبنانی خبر دادند که «نبیه بری» در این دیدار ضمن تبریک به ملت عراق برای پیروزی بر تکفیری‌های داعش گفت: ملت دو کشور از دیرباز و با وجود اشتراکات مذهبی و فرهنگی روابط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند. همچنین …

شبکه اجتهاد: هنگامی که سخن از سیره سیاسی به میان می‌آید، ناخواسته پای موضوع سیاست. یعنی قدرت و دولت نیز به میان می‌آید و به نوعی، رفتاری، سیاسی قلمداد می‌شود که به قدرت، مرتبط با معطوف باشد. به همین دلیل، سیاست را شناسایی رفتاری دانسته اند که با حکومت یک سرزمین ارتباط دارد، و می‌کوشد با سایر دولت‌ها رابطه برقرار کند.

یک جلسه خصوصی محرمانه با خود امام، برگزار کردند. یکروز قبل از ظهری بود که ما با آقازاده ایشان در خدمتشان بودیم منزل رفتیم منتهی داخل اتاق نرفتیم، آنجا فقط مرحوم حاج شیخ و امام، دونفری بودند. این دیدار حدود یک ساعت طول کشید. بعد از یک ساعت ملاقات که بیرون آمد، پسر ایشان سؤال کرد که چگونه یافتید آقا را؟ مرحوم حاج شیخ فرمود: سید کامل است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین فردوسی‌پور از سفر آیت‌الله شیخ مجتبی قزوینی از علمای وارسته مشهد برای دیدار امام خمینی(ره) در قم نقل می‌کند: حاج شیخ هم پیرمرد بود و هم …

شبکه اجتهاد: مدیریت و هدایت صحیح مردم، تنها با تشکیل نظام اسلامی و الهام از قرآن و مکتب اهل‌‌بیت (ع) امکان‌‌پذیر است. تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد بدون تشکیل حکومتی بر اساس تعالیم اسلامی، خدمت به مردم و هدایت آنان که هدف از آفرینش نیز همین است، یا اصلاً ممکن نیست یا دست‌کم صوری و ناقص است و هرگز به تحقق آرمان‌های پیامبران و امامان معصوم (ع) نخواهد انجامید؛ چرا که تبلیغ و ارشاد مردم، بدون یک نظام دینی و اسلامی و در زیر سایه حاکمیت‌های غیرالهی و ظالم، به منزله آب در هاون کوبیدن است. همان طوری که ترویج شرک …

پس از انقلاب اسلامی ایران براساس قانون اساسی جدید، جایگاه فقاهت بسیار بالا رفت و علاوه بر آن مفاهیم جدیدی به منظومه معرفت فقهی افزوده شد. به گزارش شبکه اجتهاد، متن زیر با عنوان «نگاهی گذرا به تحولات فقهی چهل ساله اخیر» به قلم حجت‌الاسلام سیدمحمد مهدی رفیع پور، پژوهش‌گر و مدرس سطح عالی و خارج حوزه علمیه قم است که در ماهنامه زمانه منتشر شده است. برای تنظیم کارنامه فقهی انقلاب چهل‌ساله ما مسائل مختلفی را باید ملاحظه کرد و از همین‌رو تبیین این بحث مهم در یک نوشتار کوتاه کار ساده‌ای به نظر نمی‌رسد. فقه ضامن اسلامیت نظام …

شبکه اجتهاد: ما هنوز نتوانسته ایم زبان اختصاصی منسجم شکل گرفته فقه حکومتی را تدوین کنیم، شما الان می خواهید بگویید ضرر، یک ملاکی برای منع و تجویز است، تا زمانی که ما در اجتماع تأثیرگذار نبودیم و اجتماع در ما نقشی نداشت و ما مفرد زندگی می کردیم، در خیلی از مسائل اصلا به ذهن ما نمی رفت که این رفتار ما به جامعه ضرر می زند یا نمی زند و دایره ضررهای ما محدود و نهایت در حد خانواده و محله بود؛ اما امروز خیلی از ضررها را باید ملی ببینید. همه ابعاد نظام اجتماعی دارای حکم است …

خط اتصال اندوختن و به کار بستن تجربه‌های گذشتگان، تاریخ است و حوزه ای که می‌خواهد وارد امر حکمرانی نظام اسلامی بشود. باید بداند دویست سال است که این کار را کرده است و اگر عقبه خود را خوانش نکند و از آن نیاموزد، مثل کسی است که دچار فراموشی شده است. شخصی که فراموشی دارد، ممکن است یک‌دفعه جلوی ماشین برود و یا داخل آتش بپرد. چون تمام تجربه گذشته‌اش پاک‌شده است. اگر ما نتوانیم گذشته را به کار بگیریم و فرآوری کنیم، دچار اشتباهاتی می‌شویم که علما، در زمان مشروطه گرفتار آن شدند. ما باید تاریخ مشروطه را …

شبکه اجتهاد: از زمانی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سکان رهبری انقلاب را به دست گرفته‌اند، هر ساله در اولین روز سال نو محورهای مورد تأکید و افق‌های پیش روی جمهوری اسلامی را در پیام نوروزی اعلام می‌کنند و مسئولان در راستای تحقق‌بخشیدن به شعار سال، خواسته‌های ایشان را در رویه‌ها و قوانین دخیل می‌کنند. این نکته جالب توجه است که از سال‌های آغازین رهبری ایشان، در کنار شعارهای معنوی که ناظر به رشد جنبه‌های روحی ملت بوده است، مقولات اقتصادی مثل توسعه‌ی اقتصادی کشور، توجه به معیشت و رفاه اقشار محروم، وجدان کاری، رعایت منابع مالی، تولید و اشتغال و …

دکتر احمد الریسونی رئیس جدید «اتحادیه جهانی علمای مسلمان» که اخیرا جایگزین شیخ یوسف قرضاوی شده در جدیدترین مقاله خود با عنوان «مستقبل الإسلام بین الشعوب والحکام» (آینده اسلام بین ملت‌‌‌ها و حاکمان) به بحثی انتقادی درباره مسئله اقامه «حکومت اسلامی» پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، ریسونی این بار در ادامه رویکرد گذشته‌‌اش تلاش کرد تا نگاهی انتقادی به رویکرد گروه‌های اسلامگرا برای اقامه دولت باشد که طبعا این با نگاه سنتی اسلامگرایان تطابق ندارد. ترجمه بخشی از مقاله وی به این شرح است: «بسیای از گروههای اسلامگرا و بسیاری از علما و مبلغان در حد بسیار زیادی- وجود اسلام …

هرکسی مناسب باذوق خودش و نه نیازهای اصلی، مطالب را تفسیر می‌کند. ما عادت داریم در خیلی امور، از شخصیت‌ها و سخنان آن‎ها کاریکاتور می‌سازیم؛ یعنی یک‌گوشه را برجسته می‌کنیم و بقیه اعضاء رئیسی مغفول و متروک می‌ماند. همه این ابتلا را دارند. ما واقعاً درباره همه امور، در مورد معرفی اهل‌بیت، در ارائه الگو، در مسائل انقلاب، در مسائل مختلف این دو اصل را باید رعایت کنیم. اختصاصی شبکه اجتهاد: بیانیه گام دوم رهبری، واکنشهای مختلفی را در میان اقشار مختلف نخبگان در پی داشت. در این بین، آنچه برای شبکه اجتهاد دارای اهمیت است، پیوستهای فقهی و حوزوی …

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین روز سال نو در اجتماع پرشور انبوه زائران و مجاوران حرم رضوی، سال ۹۸ را «سال فرصتها» خواندند و با تأکید بر اینکه تحقق شعار امسال یعنی «رونق تولید» موجب ایجاد تحول در بخشهای مختلف، افزایش اشتغال، حل مشکلات معیشتی، اصلاح نظام بانکی، افزایش ارزش پول ملی و توازن بودجه‌ای خواهد شد، سخنان مهم و پرنکته‌ای را درباره «مسائل سال جاری، مواجهه دولتهای غربی با ایران و اقتصاد و رونق تولید» بیان کردند و در محور چهارم سخنان خود به تبیین وظایف جوانان در تحقق مفاد بیانیه راهبردی گام دوم پرداختند. …

شبکه اجتهاد: فقه سیاسی به مثابه شاخه‌‌ای از دانش فقه در کنار دانش‌های دیگر بالندگی، رشد، گسترش و فراز و فرودش بر شرایط تاریخی-محیطی و تاریخی-بین‌الاذهانی استوار شده است. شرایط متغیر محیطی و بین‌الاذهانی حاکم بر دوره غیبت در جهان تشیع به عنوان بستری محدودکننده و ظرفیت‌ساز برای فقه سیاسی عمل کرده است و در نتیجه سه نظریه در سه مقطع مختلف تاریخی بروز یافته و برای مدتی در شرایط مشابه گسترش پیدا کرده است. هر یک از این سه نظریه در این سه دوره مقبولیتی فراگیر داشته و به تدریج به گفتمان مسلط آن زمان تبدیل شده است. آنچه …

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بیانیه‌ مهمی است که به نظر من می‌تواند یکی از اسناد فقه سیاسی در آینده به شمار رود و در صورتی که اهتمام لازم به آن صورت گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، رهبر انقلاب اسلامی در بیانیه‌ی «گام دوم انقلاب» با مرور تجربه‌ی ۴۰ ساله‌ی انقلاب اسلامی اعلام کردند: انقلاب «وارد دوّمین مرحله‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده ‌است». گام دومی که باید در چارچوب «نظریه‌ی نظام انقلابی» و با «تلاش و مجاهدت جوانان ایران اسلامی» به‌سوی تحقق آرمانِ «ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه)» برداشته شود. دکتر …

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در حکم انتصاب حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدابراهیم رئیسی به ریاست قوه قضائیه خواستار آن شدند که «گسترش عدل و احیاء حقوق عامه و آزادیهای مشروع و نظارت بر اِعمال قانون» در «رأس برنامه‌ها» قرار گیرد. موضوعی که پیش از این نیز به‌عنوان یک مطالبه‌ی مهم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از قوه‌ی قضاییه مطرح شده بود. به گزارش شبکه اجتهاد، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در پرونده‌ای با نام «تحول در قوه قضائیه» به تبیین و تحلیل بندهای حکم انتصاب رئیس جدید دستگاه قضا می‌پردازد. در اولین مطلب از این پرونده، در یادداشتی به قلم دکتر سیدمحمد مهدی غمامی عضو …

فراتی با بیان اینکه نظریه‌های مختلف در باب زعامت فقیهان تأثیر بسزایی در نوع تعامل نهاد ولایت‌فقیه با سایر مجتهدین و مراجع تقلید دارد، گفت: درواقع، الگوهای تعامل میان این دو نهاد، بازتابی از نظریه‌های مذکورند که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی علمی-ترویجی «تعامل مرجعیت دینی با نهاد ولایت فقیه» هفته گذشته با ارائه دکتر عبدالوهاب فراتی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این پژوهشگاه برگزار شد. فراتی ابتدا مسأله بحث را طرح کرد و گفت: مروری بر ادبیات مطالعات فقهی نشان می‌دهد که نسبت مراجع تقلید و فقهای خارج از حکومت …

برای امام خمینی(ره) حس حضور معصوم اتفاق افتاد؛ یعنی همواره خود را در بحث‌های فقهی، در این مقام نگاه می‌کرد که اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله الآن بودند؛ چگونه با مسائل برخورد می‌کردند، اگر معصوم و ائمه(علیهم السلام) بودند با مسائل فقهی چگونه برخورد می‌کردند، این حس باید در ما ایجاد شود، متأسفانه این حس در خیلی از فقها نیست؛ تصور فقهای ما این بوده که ما احکام تکلیفی و وضعی افراد را مشخص ‌کنیم، ولی اصلا دلیلی وجود ندارد که بگوییم مکلف فقط فرد است،دولت هم یکی از مصادیق مکلف است و در فقه سیاسی بحث …

شبکه اجتهاد: دیدار حسن روحانی با آیت‌الله سیستانی، بار دیگر نقش ویژه این مرجع تقلید شیعه را در تحولات جهان اسلام و منطقه برجسته ساخت. کنش هر فعال یا اندیشمند بزرگ سیاسی و رهبر معنوی، به مبانی معرفتی و دستگاه فکری او بازمی‏گردد. به همین منظور، برای فهم بهتر آراء فکری آیت‌الله سیستانی روزنامه سازندگی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی به گفت وگو نشسته است. ‌با توجه به دیدار آقای روحانی با آیت‌الله سیستانی، بار دیگر جایگاه ویژه مرجعیت شیعه و شخصیت ممتاز آیت‌الله سیستانی در کانون توجهات قرار گرفته است. کنش سیاسی ایشان، ویژگی‌‌های خاصی دارد. آیت‌الله سیستانی …

مردم دغدغه‌‌ها و نارضایتی‌‌هایی از دستگاه قضایی دارند؛ تاکید ما این است که باید با برنامه ریزی مناسب مشکلات حل شود و رضایت مردم جلب شود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در ابتدای درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم، با اظهار خوشبختی از انتصاب ‌حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی به عنوان رییس جدید دستگاه قضا، توصیه‌‌هایی مهم خطاب به ایشان و دیگر دست اندرکاران قوه قضاییه ارائه کرد. ایشان با بیان این که امیدواریم با آمدن ایشان تحولی در قوه قضاییه پیدا شود، فرمود: مردم دغدغه‌‌ها و نارضایتی‌‌هایی از دستگاه قضایی دارند؛ تاکید ما این است که …

مرحوم حائری شیرازی در بحث اهمیت علوم انسانی می‌گفت: حواستان باشد مسأله علوم انسانی حکایت بحث حکمیت است؛ به ما گفتند هر دو کنار بگذاریم، شما علی را کنار بگذارید و ما هم معاویه را؛ آن وقت چه کار کردند؟ آن‌ها بایدها و مطالب سکولار خود را در جامعه جهانی نهادینه می‌کنند و از ارزش‌هایشان براساس علوم انسانی دفاع می‌کنند. به گزارش خبرنگار شبکه اجتهاد، بیست و دوم اسفند ماه، نشست علمی «نقش علوم انسانی اسلامی در گام دوم انقلاب» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر قاسم ترخان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و به همت مؤسسه حیات …

کتاب «تأثیر دیدگاه‌‌های فقهی بر قوانین کیفری در جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص» توسط دکتر اسماعیل آقابابائی بنی در گروه مسایل فقهی و حقوقی پژوهشکده فقه و حقوق تهیه گردیده است. به گزارش شبکه اجتهاد، در پشت جلد این کتاب آمده است: از جمله دغدغه‌ها در قانونگذاری، تدوین قانون بر اساس مبانی شرعی است که اصول متعدد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله اصول‌۴ و ۹۴ بر آن تأکید دارد. قانونگذاری گر چه دامنه گسترده‌ای را در بر می‌گیرد، کتاب حاضر به تأثیر پذیری قوانین از آرای فقهی در جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص پرداخته و پس از بیان …

یک پژوهشگر حوزه مطالعات اسلامی معتقد است که جامعه ایران از دیدگاه آشتی بین قوانین مدرن و احکام شریعت و تعریف مناسبات میان این دو، هنوز به پایان راه نرسیده و سه راه حل پیش روی خود دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داود فیرحی در «همایش تحولات حقوق کیفری در کشورهای اسلامی» که شنبه گذشته در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: به نظر من مثلثی وجود دارد که یکی از اضلاع آن ایران، ضلع دیگرش شریعت و ضلع سوم آن دولت مدرن است. وقتی به این مباحث نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد …

جرم صرفا فردی نیست و حبس هم مجازات اسلامی نیست. از این‌رو معتقدم اگر واقعا قوه قضائیه می‌خواهد کار اساسی کند، باید این نگاه فردگرا را تغییر دهد و مقداری نگاه اجتماعی به مساله وقوع جرم داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر عماد افروغ، جامعه‌شناس، استاد دانشگاه و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به ضرورت‌های دوره آتی قوه قضائیه پرداخت و گفت: «من فکر می‌کنم نظام قضایی ما نیاز به یک تحول اساسی و نیاز به یک تحول در بینش دارد. دقت کنید چه در ایران و چه در سایر کشورها دستگاه قضائیه برای مقابله …

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به ملزومات تمدن سازی در گام دوم انقلاب، گفت: باید حفره‌های تئوریک را که در طول این سال‌ها وجود داشته، پُر کنیم. تمدن، شدنی است یعنی باید به تمدن رسید، این گونه نیست که با دستور، جلسه و شعار ساخته شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست در مورد بحث خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی که به عنوان یکی از فرازهای بیانیه «گام دوم» مقام معظم رهبری مطرح شده است، به شبستان گفت: فکر می‌کنم مهمترین بحثی که می‌تواند برای چله دوم انقلاب یا گام دوم که در خود …

کتاب «مبانی حقوق عمومی با تاکید بر منظومه فکری آیت‌الله جوادی آملی (مبانی تحلیلی نظام حقوقی- سیاسی اسلام)» در راستای همکاری‌‌های مشترک سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، آماده انتشار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «مبانی حقوق عمومی با تاکید بر منظومه فکری آیت‌الله جوادی آملی (مبانی تحلیلی نظام حقوقی- سیاسی اسلام)» ضمن تحلیل مبانی حقوق عمومی و ساماندهی تحلیلی مسائل کلان نظام حقوقی اسلام؛ ساحت‌های حقوق عمومی را به بوته بحث و تحلیل می‌‌گذارد و در حوزه شکل و ساختار حکومت، نظام ولایت امر و امامت امت را …

غرویان در مناظره زنده برنامه «زاویه» با موضوع «مأموریت حکومت دینی» بیان کرد که حکومت ایده آل اسلامی حکومتی اختیاری همراه با اراده و انتخاب خود افراد است. البته همیشه استثنائاتی هم وجود دارد. حجت‌الاسلام داود مهدوی زادگان نیر معتقد بود که تکیه حکومت بر الزام است و اگر الزام را از حکومت بگیرید حکومت بی‌معنا می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، مناظره زنده برنامه «زاویه» با موضوع «مأموریت حکومت دینی» نیمه اسفندماه با حضور حجت‌الاسلام داود مهدوی‌زادگان و آیت‌الله محسن غرویان از شبکه ۴ سیما پخش شد. گزارش این برنامه به نقل از ایکنا پیش‌رویتان قرار می‌گیرد. حجت‌الاسلام والمسلمین محسن …

مرجع عالی عراق تاکید کرد ضروری است که سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در این منطقه حساس متوازن و متعادل باشد تا ملت‌ها از مصایب و زیان‌های بیشتر دور نگه داشته شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، رئیس جمهور صبح چهارشنبه در نجف اشرف با حضور در بیت مرجعیت عالی عراق آیت‌الله سیدعلی سیستانی، با ایشان دیدار و گفتگو کرد. در همین راستا، دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی بیانیه‌ای درباره دیدار رئیس جمهوری اسلامی ایران با این مرجع بزرگ منتشر کرد. در بیانیه دفتر آیت‌الله سیستانی آمده است: مرجع عالی دینی آیت‌الله علی سیستانی پیش از ظهر امروز چهارشنبه، ‌حسن روحانی رئیس جمهور …

معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران با اشاره به کودک‌همسری در برخی از نقاط کشور گفت در بعضی از قبائل ازدواج‌هایی را داریم که ۱۰ سال از آن گذشته و شخص هم دارای چند فرزند است، اما ازدواج آن‌ها در هیچ جایی ثبت نشده است. به گزارش شبکه اجتهاد، معصومه ظهیری، معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران، درباره حرام اعلام شدن ازدواج با کودکان و نظر حوزه علمیه در خصوص کودک‌همسری گفت: یکی از شرایط ازدواج این است که شخص باید عاقل و بالغ باشد و بدون اکراه ازدواج کند، بنابراین عملا ازدواج اجباری از بحث ما خارج می‌شود، حتی …

استاد باسابقه حوزه علمیه قم خطاب به گروه فقه بین‌الملل مؤسسه فتوح اندیشه گفت: «بنده نمونه‌ای مانند شما را تابه‌حال ندیده‌ام که این‌گونه وارد موضوع شده باشند و باید گفت که هدف از مطالعه دروس حوزوی، چنین اقدامی است؛ تدوین فقه روابط بین‌الملل فریضه‌ای واجب است!» به گزارش شبکه اجتهاد، گروه فقه بین‌الملل موسسه فتوح اندیشه، چندی قبل در دیداری صمیمانه با آیت‌الله علی‌اکبر سیفی مازندرانی به بحث و گفت‌وگو پیرامون ظرفیت‌های فقه در تدوین نظریه اسلامی روابط بین‌الملل پرداختند. در این دیدار، ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر طاهری دبیر علمی گروه فقه بین‌الملل موسسه، ضمن گزارشی از فعالیت دوساله این …

رییس مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی گفت: وقتی فقیه حاکمیت را در دست گرفته است نمی‌تواند بگوید ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی به ما ربطی ندارد، به همین دلیل است که باید پس از ایجاد ساختار سیاسی کنونی به دنبال ایجاد دیگر ساختارها باشیم، اصل چهارم قانون اساسی امکانی به حوزه علمیه داده است که می‌تواند کشور را به خوبی مدیریت کند اما توانمندی و نرم افزار آن در حوزه علمیه وجود نداشته است، حتی حضور حوزه علمیه در عرصه سیاسی نیز چندان مطلوب نبوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از مبانی اساسی در پرداختن به فقه حکومتی، ارتقای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: برای شناخت تاریخ شکل‌گیری نهاد روحانیت شیعی باید به تحولات فکری و دینی و سیاسی سده نوزدهم ایران و عراق توجه کرد. قبل از هر چیز مطالعه شکل‌گیری جریان اصولی در عراق و ایران از دوران وحید بهبهانی به بعد. شکل‌گیری نهاد روحانیت در شکل کنونی آن به سده نوزدهم باز می‌‌گردد و در این میان مهمترین عامل پیروزی اصولیان بود بر اخباریان و قدرت گرفتن تدریجی علمای اصولی در عتبات و بعد در ایران. مناسبات آنان با قاجار خود در پیوند با این مسئله بود گرچه این مناسبات همیشه هموار نبود. تحولات سیاسی منطقه و از …