اجتهاد و اصول فقه

آنچه در دهه‌های اخیر ذهن اندیشمندان تیز بین را به خود مشغول کرده است، امکان اجتهاد گروهی و فتوای شورایی، چگونگی حجیت و نیز راهکارهای اجرایی آن است. اگر چه این نظریه در پایان دهه سی و اوائل دهه چهل از سوی صاحب نظران طرح و تاکید شد اما پس از آن مورد اقبال حوزویان قرار نگرفته و مغفول واقع شده است. شبکه اجتهاد: یکی از مهمترین امتیازات فقه شیعه پذیرش ضرورت اجتهاد برای پویایی شریعت و راهبری زندگی عصری متدینان می‌باشد و در طول تاریخ نیز این عنصر دست مایه عالمان دینی در دین شناسی بوده است و اگر …

آیت‌الله اراکی برگزاری نشست‌های زوائد علم اصول را جنایتی علمی خواند و با تأکید براینکه نباید افراد غیر متخصص در این مباحث اظهار کنند تأکید کرد: ما با دلیل اثبات کرده‌ایم که تمام مباحث اصولی ثمره فقهی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، با اشاره به پخش فایل صوتی از وی در جلسه درس خارج مبنی بر اینکه نباید نشست‌هایی با عنوان زوائد علم اصول برگزار شود، به رسا گفت: هرکس می‌خواهد در این عرصه‌ها وارد شود باید متخصص باشد و در این عرصه کار کرده باشد، مثل اینکه فردی …

آیا کاربرد قواعد فلسفی در علم اصول ناشی از خلط میان ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری است یا می‏توان با پذیرش خلط‏ ناپذیری ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری، قواعد فلسفی را در علم اصول به کار برد؟ به گزارش شبکه اجتهاد، کاربرد قواعد فلسفی در مباحث الفاظ علم اصول با تکیه بر اندیشه شهید صدر در قالب پایان نامه سطح ۳ حوزه، اثر محمدعلی اسماعیلی در جشنواره علامه حلی به عنوان اثر برتر انتخاب شده است. علم اصول به عنوان منطق علم فقه، داخل در یک نظام به هم پیوسته علمی، تعامل متقابل با برخی علوم از جمله فلسفه دارد. …

محور بحث، نسبت سنجی میان سه قاعده‌ی «حجیت اشتراک در اثبات صدور حدیث»، «حمل بر تقیه» و «أخذ به مخالف عامه به عنوان مرجحی در مقام تعارض» می‌باشد؛ و نیز پیش فرض بحث اعتبار اولیه‌ی هر یک از این قواعد به عنوان قاعده‌ای اصولی است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «احادیث فقهی مشترک میان مذاهب اسلامی، حجّیّت و قواعد هم عرض آن» چندی پیش با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن حکیم در پژوهشکده حدیث حوزه، تالار ثقه الاسلام کلینی (ره) برگزار شد. در این نشست سخنران تاکید کرد: با توجه به پیراستگی مذهبی در اخذ، قبول، نقل و نگارش …

جایگاه خطابات مقاصدی در فقه شیعه با ارائه ابوالحسن حسنی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و سه دیدگاه فقهای شیعه در این زمینه بیان شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «بررسی جایگاه خطابات مقاصدی در فقه سیاسی شیعه» با ارائه ابوالحسن حسنی از سوی گروه فقه سیاسی انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه چندی پیش در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه علمیه واقع در بلوار جمهوری اسلامی برگزار شد. عضو گروه فقه سیاسی انجمن علمی مطالعات سیاسی حوزه علمیه با بیان این که خطابات شرعی به دو قسم خطابات مقاصدی و حکمی تقسیم می‌شوند، اظهارداشت: خطابات مقاصدی، بیان کننده …

ایشان به فاصله زیاد بین شیعه و سنی قائل نبود. عمق مطالبی که ایشان راجع به اهل‌سنت مطرح کرده نشان می‌دهد که آنان را کاملاً شناخته و محققانه ارزیابی کرده است و این، نشان‌دهنده خوش‌فکری ایشان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به سابقه پنجاه ساله آشنایی خود با مرحوم آیت‌الله محمد واعظ‌ زاده خراسانی گفت: زمانی برای مشورت درباره مسئله تقریب خدمت آیت‌الله سبحانی رسیدیم و ایشان، آیت‌الله واعظ‌ زاده را به ما معرفی کردند. دلیل این امر آن بود که آیت‌الله واعظ‌زاده صاحب سرّ مرحوم آیت‌الله بروجردی …

مرحوم واعظ زاده خراسانی بر اندیشه‌های آیت‌الله العظمی بروجردی متمرکز بود؛ وی در این چارچوب، به مهارت‌ها و خطوطی دست یافت که در آثار خود آن‌ها را منعکس کرده است. شبکه اجتهاد: خطوطی که مرحوم واعظ زاده در مدرسه آیت‌الله بروجردی آموخت و آن‌ها را پی گرفت، چهار خط فکری است که عبارتند از: “شناخت مختصات فقه تفریع و فقه ما قبل تفریع به عنوان دو مرحله تاریخی”،  “شناخت کارکرد تراث فقهی قدما در اجتهاد”، “ضرورت حضور بخشی به شیعه در مناسبات مشترک با اهل سنت” و “باورمندی به برقراری تعامل مباحثه ای میان  فقه‌های مذاهب”. مرحوم آیت‌الله واعظ زاده …

«تجری» در فقه ثمره دارد مثل مترتب شدن احکامی چون وجوب توبه و سقوط عدالت. با این بیان تجری یک قاعده‌ی فقهی است، زیرا ارتکاب حرام مسأله‌ی فقهی است بر فروعات مختلف فقهی قابل تطبیق می‌شود. برخی از علما تجری را اصولی می‌دانند و معتقدند چون به حسن و قبح برمی‌گردد، اصولی است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد در ششمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» که در حسینه ارگ قم برگزار شد، با اشاره به هدف برگزاری این سلسله مباحث خاطر نشان کرد: هدف از برگزاری این نشست‌ها تعیین تکلیف برای تدریس و تحصیل برخی مسائل در …

شیخ عبدالناصر الجبری دبیرکل جنبش الامه لبنان، عضو مجمع عمومی مجمع جهانی تقریب و عضو تجمع علمای مسلمان و از فعالان عرصه تقریب و وحدت اسلامی دار فانی را وداع گفت. به گزارش شبکه اجتهاد، الجبری دو ماه پیش هنگامی که برای تبلیغات اسلامی به آفریقا سفر کرده بود دچار عارضه سکته مغزی شد و سرانجام شب گذشته پس از دو ماه تحمل رنج بیماری درگذشت. شیخ جبری از برجسته‌ترین علمای لبنان و جهان عرب و مؤسس جمعیت‌های تقریب مذاهب اسلامی و علمای بلاد شام است که تلاش زیادی در مبارزه با اندیشه افراطی و تکفیری انجام داد. با درگذشت …

فقها در شمول «لا حرج» نسبت به محرمات اختلاف دارند. مشهور فقها «لا حرج» را شامل محرمات نمی‌دانند و در مقابل، برخی مانند مرحوم آقای حکیم، نسبت دلیل «لا حرج» به واجبات و محرمات را مساوی می‌دانند. شبکه اجتهاد: فقها در شمول «لا حرج» نسبت به محرمات اختلاف دارند. مشهور فقها «لا حرج» را شامل محرمات نمی‌دانند و در مقابل، برخی مانند مرحوم آقای حکیم، نسبت دلیل «لا حرج» به واجبات و محرمات را مساوی می‌دانند.[۱] مثبتین بر مدعای خویش، ادله‌ای را اقامه کرده‌اند که در این نوشتار درصدد بیان و بررسی این ادله هستیم. ۱- عدم فرق بین واجبات …

اجلاسیه عمومی نشست دوره‌ای اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با موضوع «جایگاه تراث در تحول حوزه» در دفتر حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی برگزار شد. در این نشست که قریب بر هزار نفر از اساتید حوزه حضور داشتند، آیت‌‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه و حجج‌اسلام محبی و صرفی به سخنرانی پرداختند. به گزارش شبکه اجتهاد، در ابتدای نشست، متنی از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اساتید و فضلای حوزه علمیه قم قرائت شد: یکی از سنت‌های رایج حوزه علمیه احترام و تواضع شاگردان در برابر استاد بود، گعده‌های علمی و نشست تحقیقی، سوال و جواب این …

شبکه اجتهاد: اجلاسیه عمومی نشست دوره‌ای اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با موضوع «جایگاه تراث در تحول حوزه» در دفتر حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی برگزار شد. در این نشست که قریب بر هزار نفر از اساتید حوزه حضور داشتند، آیت‌‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه و دیگر اساتید به سخنرانی پرداختند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: برنامه تقریب توسط نخبگان دنبال می‌شود و این در حالی است که اختلافات و تشتات مذهبی در سطح توده مردم هست؛ همچنین ابهام در معنای تقریب در مواضع خود می‌تواند یک مانع بسیار بزرگی برای پیدایش تقریب در میان جهان اسلام باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در مورد ضرورت پرداختن به تقریب گفت: مسئله تقریب شاید دریک دوره‌‌ای به عنوان یک شعار زیبا و یا به عنوان یک موضوع یا نظریه جالب توجه ویترینی هست و باعث تزیین می‌شود مورد توجه بوده …

فراموش نکنیم که حوزه مانند دانشگاه نیست که درخواست‌های صنفی از طریق «تجمعات سلف‌سرویسی» به نتیجه برسد؛ بلکه ساختاری کاملاً سنتی و حساب‌شده دارد. اگر تحول‌خواهان بخواهند به نتیجه‌ی مطلوبی برسند، باید بزرگان حوزه را اقناع کنند؛ آنان هستند که باید به نیازها و ضرورت‌های جدید رضایت دهند. شبکه اجتهاد: در ماه‌های اخیر جلساتی با عنوان «بررسی زوائد علم اصول» از سوی «مؤسسه فقاهت و تمدن‌سازی اسلامی» در قم و برخی از شهرستان‌ها برگزار شده‌ است. برگزاری جلسات مختلف علمی در قم امری طبیعی است و در هفته ده‌ها جلسه مناظره و نقد و سخنرانی‌های علمی برگزار می‌شود؛ اما به …

علما و فقهای بزرگ شیعه به پیروی از قرآن و سیره‌ی ائمه‌ی اطهار در همه‌ی اعصار، برخوردهای علمی و شایسته با برادران سایر مذاهب اسلامی و آراء و اقوالشان داشته‌اند و این امر با مروری اجمالی در کتب تفسیر و حدیث و فقه و کلام و سایر علوم اسلامی، قابل اثبات است. شبکه اجتهاد: به پیروی از سیره پیامبر و ائمه (در مورد شیعه)، اصحاب آنها، علما و اهل فکر پیرو آن‌ها نیز، در راه تفاهم و همبستگی گام نهاده‌اند. اصحاب ائمه، همانند ائمه بزرگوار شیعه، با مخالفان عقیده و نظر خود، رفتاری نیکو و پسندیده داشتند و در شرح …

از الازهر می‌خواهم کنفرانسی درباره ایمان و کفر برگزار کند و از علمای جهان اسلام دعوت نماید تا در این کنفرانس «حدود ایمان و کفر» را مشخص نمایند، چون در این روزها هر انسانی گمان می‌کند پیامبر است و حدود ایمان و کفر را بیان می‌کند و مسلمانان را کافر خطاب می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، جمعی از علما و مبلغان و فعالان اسلامی ساکن اروپا به ویژه انگلستان که برای شرکت در کنفرانس وحدت به ایران آمده اند، با آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی دیدار و گفتگو کردند. آیت‌الله سبحانی در سخنانی با اشاره به آیه «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا …

انتخاب عنوان «جایگاه تراث در تحول» برای این دوره از نشست اساتید، مایه امید و مسرت است. مطمئن نیستم اما شاید این اولین نشستی باشد که با یک عنوان تحولی برگزار می‌شود؛ بنابراین آن را باید به فال نیک گرفت اگر… به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد تقی اکبرنژاد رئیس مؤسسه فقاهت و تمدن سازی اسلامی طی یادداشتی به مناسبت برگزاری نشست عمومی اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم، در اول دیماه سال جاری آورد: انتخاب عنوان «جایگاه تراث در تحول» برای این دوره از نشست اساتید، مایه امید و مسرت است. مطمئن نیستم اما شاید این اولین نشستی باشد …

باید اندیشید ما چگونه باید با اهل سنت تعایش علمی داشته باشیم تا خود را به آنها معرفی کرده و در این اوضاع وانفسا که غول سیاست سایه بر تاریخ تمدن شیعی انداخته و اهل سنت ما را به عنوان شیعهٔ صفوی و حزب سیاسی می‌شناسند. شبکه اجتهاد: مدتی قبل در محضر حضرت آیت‌الله سیستانی ـ دام ظلّه ـ صحبت از ارتباط میان ما با اهل سنت شد، ایشان کلامی فرمودند که نص فرمایششان چنین است: «اگر ما از اهل سنت دوری کنیم و بینمان شکاف شود، بیشتر از آنها ما متضرر خواهیم شد». این کلام ناظر بر چند مسأله …

استاد خارج فقه حوزه علمیه مشهد با تأکید بر تحقیق و پژوهش در زمینه‌های گوناگون خواستار تلاش علمی به صورت مقارن و تطبیقی شد و گفت: در پژوهش‌ها به مسائل حقوق بین‌الملل و مسائل بین الادیانی بپردازید و تولیدات ارزشمند و قابل اعتنا خود را به زبان عربی تدوین کنید. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله اشرفی شاهرودی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، در دیدار اعضای پژوهشکده اسلام تمدنی، با اشاره به آثار علمی به جا مانده از علمای قدیم، رمز موفقیت، ماندگاری و پویایی پژوهش‌ را در دلسوزی برای دین و مذهب و جهد و تلاش در …

شبکه اجتهاد: مرحوم آیت‌الله شیخ محمد واعظ ‌زاده خراسانی، محقق و متفکر اسلامی معاصر، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، مؤسس دانشگاه مذاهب اسلامی و نخستین دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بود در سن ۹۱ سالگی دار فانی را وداع گفت.   عکس: محمد آریا

حجت‌الاسلام رشاد با تأکید براینکه تولید علوم انسانی اسلامی رسالت مجتهدان متخصص است، گفت: با این وجود در قلمرو تفقه و اجتهاد و تعلیم و تعلم فقه و اصول دچار کاستی‌های بسیاری هستیم که اجازه نمی‌دهد هر که وارد آنها می‌شود مولد علم شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی پنجشنبه گذشته در همایش «بایسته‌های تولید علوم انسانی اسلامی» در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر تولید علوم انسانی اسلامی طی دو دهه اخیر گفت: علوم انسانی به مجموعه دانشهای حاوی سه دسته …

این کتاب در شانزده درس به بررسی ویژگی‌های مکتب فقهی اهل‌بیت(ع) می‌پردازد و اشاراتی نیز به ویژگی‌های فقهی مکتب اهل سنت دارد تا در سایه این بحث‌ها امتیاز فقه شیعه از دیگر مذاهب و فرقه‌های اسلامی شناخته شود. به گزارش شبکه اجتهاد، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) وابسته به جامعه المصطفی العالمیه(ص) کتاب درسنامه اختصاصات فقهی شیعه را به قلم احمد احمدی تبار (احمدی قمی) منتشر و راهی بازار نشر کرد. در بخشی از پیش گفتار این اثر به قلم نویسنده آن آمده است: این کتاب به بررسی ویژگی‌های مکتب فقهی اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌پردازد و اشاراتی نیز به ویژگی‌های …

حجت‌الاسلام الهی خراسانی در درس خارج فقه خود به طرح و بررسی شش رویکرد‌ «کلان نگر یا نظام واره»، «مقارن»، «قواعدی»، «استظهاری لغوی»، «تحلیل ماهوی سیره» و «رویکرد ماهوی در مقابل استظهاری، لغوی» در استنباط فقهی پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد در ششمین‌ جلسه درس‌ خارج ‌فقه ‌ امر به معروف و نهی‌ از منکر با‌‌ رویکرد تربیتی، حکومتی به تبیین بحث «رویکردهای لازم در استنباط فقهی» پرداخت. حجت‌الاسلام الهی خراسانی در این جلسه به طرح و بررسی شش رویکرد «کلان نگر یا نظام واره»، «مقارن»، «قواعدی»، …

شبکه اجتهاد: مدتی است پژوهشگر محترم جناب آقای اکبرنژاد برنامه‌ها و سخنرانی‌های تبلیغی و آتشینی را نسبت به زوائد علم اصول و شورش بر اساتید این علم و موضوعات و فضای موجود درس‌های خارج اصول مصروف داشته‌اند. کسانی که مانند ایشان به تحول علم اصول باور دارند و گاه اعتراض ایشان به خود رنگ شورش می‌گیرد و نیز کسانی که در مقام جواب بر می‌آیند و از ساحت کنونی علم اصول تمام قد دفاع می‌کنند هر دو جریان دچار یک خلط روشی بزرگ شده‌اند! بدین توضیح که با تکامل ساحت معرفت و تفکر بشر مباحث علمی که زاییده پردازش ذهن …

حجت‌الاسلام صرامی با اشاره به موانع جا نیفتادن مقاله نویسی فقهی در حوزه علمیه، کم توجهی به اندیشه‌ها و خروجی‌های علمی حوزه علمیه در نظام را از مهم‌ترین عوامل دانست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی، سردبیر مجله علمی پژوهشی «کاوشی نو در فقه»، در حاشیه دومین نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی دفتر تبلیغات که در سالن همایش‌های غدیر برپا شده است، با تبریک میلاد پیامبر(ص) اظهار داشت: مقاله نوشتن در رابطه با فقه در اوایل انقلاب کار به هنجاری در حوزه علمیه نبوده است و کسانی که این سبک را در حوزه جا انداخته‌اند کار بسیار دشواری را انجام …

فقه در یک رویکرد حداکثری دانشی توصیفی، تبیینی و تجویزی است که در حوزه بینش‌ها، ارزش‌ها و رفتارهای انسان و جامعه گزاره‌هایی را از منابع دینی، با بهره‌گیری از روش‌شناسی اجتهاد استخراج می‌کند و با این رویکرد می‌توان آن را دستگاهی برای پاسخگویی به سؤالات ناظر به حوزه حکمت عملی دانست. شبکه اجتهاد: برخی شاید بگویند که فقه در این زمانه با گسترشی که یافته است متولی پر کردن خلأ بحث از حکمت عملی در حوزه‌های علمیه است‌؛ حال آنکه به نظر می‌رسد فقه در وضعیت موجود آن، چارچوب کلی عمل مکلف را مشخص می‌کند اما در بسیاری از موارد …

اگر در وجوب، حرمت، حلیت و بطلان چیزی برای فقیه شک به وجود بیاید، در حالی که آیه و روایتی نداریم که به آن استناد کنیم و اتفاقا حکم مسأله در شرایع سابقه هم آمده، آیا می‌توانیم حکم شریعت سابق را به شریعت خاتم سرایت دهیم یا نه؟ به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد در پنجمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» که در حسینه ارک قم برگزار شد، با طرح جایگاه اصول عملیه در فقاهت، اظهار کرد: علم به احکام الهی به این معناست که با تمسک به کتاب، سنت و عقل حکم الهی را کشف کنیم. و …

ابتدا باید دانست که لزوماً نیاز به ارتباط مستقیم بین علم خاص و علم دینی نیست، بلکه صرفاً ارتباط با موضوع آن علم و یا حتی غایت علم نیز کفایت می‌کند. از طرفی دیگر لازم نیست علم دینی باکلیت علم خاص علوم انسانی در تماس باشد بلکه اگر راجع به یک شاخه نیز نظر دهد کافی است. در این نگاه منظور این است که حالت جزئی آن علم توسط گزاره حدیثی تصدیق شود و سپس تعمیم داده شود. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسات آموزشی طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی، ۱۹ آذرماه در دفتر تبلیغات اسلامی، نمایندگی تهران، با حضور …

او تنها از «ضرورت وحدت اسلامی» سخن نگفت و در این زمینه به سخنرانی و مقاله نویسی اکتفا نکرد، بلکه برای تحقق این آرمان بلند راه کارهایی نیز ارائه نمود. او به جدّ به وحدت امت اسلامی اعتقاد داشت و معتقد بود که وحدت مسلمانان ملزوماتی هم دارد. شبکه اجتهاد: علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء از منادیان وحدت اسلامی در جهان اسلام بشمار می‌رود. او تنها از «ضرورت وحدت اسلامی» سخن نگفت و در این زمینه به سخنرانی و مقاله نویسی اکتفا نکرد، بلکه برای تحقق این آرمان بلند راه کارهایی نیز ارائه می‌نمود. او به جدّ به وحدت امت …

وحدت بین شیعه و سنی، نیازمند عوامل درونی است که شهید صدر برای تقویت آن، طرح‌هایی ارائه داده است. اگرچه این طرح‌ها به علت عمر کوتاه ایشان محدود است؛ اما گویاى افق‌های روشنی براى وحدت امت اسلامی است. شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام ‌والمسلمین شیخ محمدرضا نعمانى از شاگردان و ملازمان شهید سید محمدباقر صدر که تا آخرین لحظات شهادت در کنار وی بوده است، طی مقاله‌ای به تبیین و بررسی آرای شهید صدر در رفع موانع فکری تقریب مذاهب اسلامی پرداخته است که خلاصه‌ای از آن تقدیم می‌شود: وحدت بین شیعه و سنی، نیازمند عوامل درونی است که شهید صدر برای …