اجتهاد و اصول فقه

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله محمدمهدی شب‌زنده‌دار، استاد باسابقه خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم چندی است کتاب جدید «الفائق فی الاصول» را برای طلاب علاقه‌مند در مسجد اعظم تدریس می‌کند که مورد استقبال قرار گرفته است. او در راستای تکمیل نواقص موجود در اصول و همچنین ورود به مسائل جدید و یا کمتر کار شده فقه با تشکیل لجنه‌ای از اساتید حوزه علمیه وارد کار شده است تا با تولید کتب درسی، خلأ موجود را در سطح عالی حوزه علمیه را پُر نماید. استاد شب‌زنده‌دار معتقد است مسائل جدید باید همواره مورد توجه اساتید قرار بگیرد اما انتقادهایی که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: معصومه ظهیری به تدریس احکام پزشکی زنان و نهج‌البلاغه در دانشگاه فاطمیه قم، اخلاق نظری، احکام و مسائل خانواده و زن، کلاس‌داری و روش تدریس در جامعه‌الزهرا(س) قم مشغول است. وی کارشناسی مباحث زنان در مرکز علوم اسلامی غیرایرانی‌ها در شهر قم، کارشناسی شورای برنامه‌ریزی معاونت پژوهش و عضویت در هیئت علمی جامعه‌الزهرا(س) را در کارنامه علمی و اجرایی خود دارد. معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران معتقد است مرجعیت، پست و اجتهاد رتبه علمی به‌شمار می‌رود، پس نمی‌توانیم درجه علمی را محدود و محصور به مردان کنیم، این امر ربطی به مردان و زنان ندارد. زنان …

شهید صدر می‌گفت که من شب‌ها بعد از درس منزل آقای خویی می‌رفتم و یکسری اشکالات را به درس و آرای ایشان مطرح می‌کردم، گاهی این بحث و مشاجره و مناقشه به درازا می‌کشید و تا نصف شب طول می‌کشید، در این هنگام خادم خانه دیگر عاجز می‌شد، فکر می‌کرد که ایشان یکی از شاگردان مزاحم است که اینقدر استاد را خسته کرده و نگه داشته است و اجازه می‌خواست که چراغ‌ها را خاموش بکند اما آقای خویی می‌گفت نه! شما کار نداشته باشد، من خودم مایل به ادامه‌ی بحث هستم. حتی شهید صدر در بعضی آرای فقهی آقای خویی …

شبکه اجتهاد: تولیت آستان قدس رضوی روز گذشته با مراجع عظام تقلید دیدار و گفتگو کرد. حضرات آیات صافی گلپایگانی، حسین وحید خراسانی، شبیری زنجانی، نوری همدانی، مکارم شیرازی و سبحانی در این دیدارها نکاتی را نسبت به جایگاه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی و خدمت او به عنوان تولیت جدید آستان قدس رضوی متذکر شدند. نسبت به احیا و حفظ موقوفات اهتمام کنید آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در دیدار تولیت آستان قدس رضوی گفت: فرصت خدمتگزاری به آستان مقدس و نورانی حضرت امام علی بن موسی الرضا‌(ع) را قدر بدانید و نسبت به احیا و حفظ موقوفات آستان قدس رضوی …

شبکه اجتهاد: سیدحسن نصرالله می‌گوید من یکی از کسانی هستم که اعتراف می‌کنم و اعتقاد دارم کوتاهی فاجعه‌بار و عظیمی در حق این شخصیت اسلام‌گرا و بزرگ صورت گرفته است. فیلم پیش رو بخشی از سخنرانی سید حسن نصرالله در ۲۱ فروردین ۱۳۹۸ در مورد شهید سید محمدباقر صدر است. سیدحسن نصرالله در این فیلم می‌گوید: این روزها سالگرد شهادت امام و مرجع و متفکر و رهبر عظیم و شهید، آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر و خواهر مجاهد شهیدش سیده بنت الهدی(رضوان الله علیهما). وظیفه دارم بگویم همه‌ی ما چه از لحاظ فکر و خط به شهید صدر …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) اظهار کرد: سؤال اصلی این است که علم بماهو علم، وقتی به نتیجه رسید آیا فقه حق ورود دارد یا اینکه باید بگوید در عناوین ثانویه دخالت ندارم؛ معتقدم که نمی‌توانیم بگوییم اگر چیزی مربوط به امور تکوینی است فقه نمی‌تواند در آن دخالت کند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدجواد فاصل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، امروز، ۲۵ فروردین‌ماه، در مراسم تجلیل از پایان‌نامه «جایگاه فقهی انرژی درمانی و هیپنوتیزم» در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: انتظار از فضلای مرکز فقهی این است که موضوعات جدیدی را که فقه ظرفیت ورود به آن …

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی که امروز برای دیدار با مراجع تقلید و شخصیت‌های حوزوی، به قم سفر کرده است با حضور در دفتر حضرت آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله سبحانی، دیدار و گفت وگو کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌آیت‌الله وحید خراسانی امروز در دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی گفت: معرفت افزایی زائران امام رضا(ع) همواره باید مورد توجه آستان قدس رضوی باشد و در این زمینه با چاپ و انتشار کتب مناسب و اثرگذار تلاش کنید. ایشان افزود: توفیق خدمت به زائران حضرت رضا(ع)، توفیق بزرگی است که به شما داده …

رهبر انقلاب نسبت به خانواده‌ی شهدا علاقه‌ی خاصی دارند و همین‌طور نسبت به بیوت بزرگان احترام خاصی قائل هستند، اما ارادت ایشان در ارتباط با خانواده‌ی شهید صدر یک ارادت مضاعف بود، اولاً به لحاظ جایگاه علمی و شخصیت انقلابی شهید صدر و ثانیاً هم به لحاظ شهید بودن ایشان، یک علاقه‌ی مضاعفی نسبت به ایشان داشتند. قرار ملاقات تعیین شد … به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسن رحیمیان از شاگردان شهید صدر به مناسبت ایام سالگرد شهادت استادش به بیان چند خاطره از ایشان پرداخته‌ است. تعریف شهید صدر از دستپخت طلبگی بنده در اوایل دهه‌ی چهل …

یکی از نکات درباره‌ی مرحوم آقای صدر مسأله‌ی مقاصدیت است، ایشان یک فقیه بزرگ و مقاصدی است، مقاصد نه به آن شکلی که مقاصدیون دیگر مطرح می‌‌کنند، یعنی یک عموماتی مطرح کنند که هیچ اثری بر استنباط نداشته باشد بلکه ایشان مقاصد را آن چنان به دست می‌‌آورد که این مقاصد در استنباط احکام اثر می‌گذارد و یک ذوق فقهی منسجم با مقاصد برای بررسی همه‌ی ادله‌ی قرآنی و روایی پیدا می‌شود تا در استنباط اثر عملی داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیام به کنگره بزرگداشت شهید آیت‌اللّه سید محمدباقر صدر، این شهید را یک …

فقه شیعی تنها زمانی‌ می‌تواند خود را از افتادن در خطاها و خطراتی که از آن‌ها در این یادداشت سخن می‌گویم مصون دارد که به ضرورات و مصالح و مقتضیات زمان و مکان و به اجتهاد مداوم در اصول و به مقتضیات بشری بودن هر اجتهادی در دین پایبند بماند. شبکه اجتهاد: متأسفانه در سال‌های اخیر ملاحظه‌ می‌شد که برخی از روشنفکران دینی در ایران در مقام نوعی مقایسه میان برداشت‌هایی از فقه شیعی و ایدئولوژی داعش بر ضرورت اصلاح فکر دینی تأکید‌ می‌کردند. البته در ضرورت اصلاح فکر دینی و اجتهاد در اصول و بارور کردن فقه اجتهادی مبتنی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمود رجبی استاد حوزه علمیه قم، سال‌ها از درس خارج آیات عظام بهجت(ره)، شیخ کاظم تبریزى(ره)، شیخ مرتضى حائرى(ره)، محمد شاه‌آبادى(ره) و وحید خراسانى، بهره برده است. تفسیر موضوعی را از محضر آیت‌الله مصباح فرا گرفت. مباحث کلام اسلامی را نزد آیت‌‏الله صلواتى و آیت‌‏الله حسینى‌کاشانى آموخت. او در طى این سال‌ها از درس اخلاق حضرات آیات علی مشکینى و محمدتقی مصباح یزدى و حسین مظاهری بهره برده است. استاد رجبی معتقد است با توجه به اینکه مسیر اجتهاد مسیرعلم دین است و اینکه خواهران می‌توانند بالاترین مراتب علمی را طی کنند رسیدن به درجه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به هنگام آمدن سیل و زلزله و بلایای طبیعی، علوم مختلف به تحلیل آن می‌پردازند. علم کلام از خشم و غضب خداوند متعال یا ثواب و نعمت بودن آن بلا صحبت می‌کند، زمین‌شناسی از پیامدهای مثبت و منفی آن سخن می‌گوید و علم فقه نیز با مسائلی مواجه می‌شود که باید به تحلیل و حل آن‌ها بپردازد. در این یادداشت، به بررسی برخی از زوایای فقهی سیل اخبر پرداخته‌ایم. وجوب کمک‌رسانی انسان‌ها فارغ از هر دینی به هنگام بروز مشکلات به کمک هم می‌آیند. این امر را می‌توان غریزی دانست، ولی از حیث شرعی این مددرسانی وجوب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مریم معین‌الاسلام از اساتید حوزه و دانشگاه است که داراى مدرک کارشناسى از دانشگاه و تحصیلات حوزوى تا سطح خارج مى‌باشد. فعالیت‌های تحقیقى و پژوهشى خود را از حدود ۲۵ سال گذشته آغاز کرده و ماحصل آن تألیف چند جلد کتاب بوده است. وى همچنین ۲۵ مقاله تدوین نموده که در کنفرانس‌ها و سمینارهاى متعدد ارائه و در مطبوعات به چاپ رسیده است. با عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان پردیس حضرت معصومه (س) درباره حوزه علمیه خواهران، چالش‌ها، اهداف و دستاوردهای آن گفت‌وگو کرده‌ایم که از منظرتان خواهد گذشت. اجتهاد: با توجه به اینکه در طول تاریخ …

عضو شورای عالی حوزه علمیه و استاد تفسیر حوزه با برشمردن ویژگی‌های المیزان و علامه طباطبایی(ره) تأکید کرد: پرداختن صحیح وی به اسرائیلیات و آیات امامت خدمت بزرگ ایشان به تشیع است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله رضا استادی، در ادامه جلسات تفسیری خود  در دارالقرآن علامه طباطبایی به ویژگی‌های المیزان و نویسنده آن پرداخت و گفت: برخی آثار به علت نویسنده آن اهمیت دارد و برخی برعکس. المیزان از آن دسته آثاری است که هم خود کتاب و هم نویسنده آن بسیار مهم و شاخص هستند. وی با اشاره به مجموعه امتیازات علامه و المیزان که سبب شهرت آن …

آیت‌الله نوری همدانی با بیان اینکه امروز وظیفه علما، روحانیت و اساتید بازآفرینی تمدن اسلامی است، گفت: زمانی اسلام در همه عرصه‌ها پیشگام بود و باید ریشه یابی کرد چگونه عزت و عظمت امت اسلامی افول پیدا کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله حسین نوری همدانی در دیدار روحانیان فعال در دانشگاه آزاد با بیان این که دانشگاه آزاد اسلامی از دانشگاه‌های تأثیرگذار و مهم است، گفت: دانشگاه آزاد با عنایت خاص امام تاسیس شد و مقام معظم رهبری هم این عنایت را داشته اند و مرحوم آیت‌الل ه‌هاشمی رفسنجانی هم زحمات زیادی را برای این دانشگاه کشید که نباید …

یادی از مغز متفکر اسلامی، شهید مجاهد آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر و خواهر بزرگوارش در سی و نهمین سالروز شهادتشان. شبکه اجتهاد: آنچه از شاهدان عینی دریافتم، این است که جنایتکار خیره سر، صدام تکریتی، خود، سیدِ شهید و خواهر گرامی اش را پس از شکنجه‌های فراوان و با بدترین شیوه‌ها به قتل رساند. آنچه از شاهدان عینی دریافتم، این است که جنایتکار خیره سر، صدام تکریتی، خود، سیدِ شهید و خواهر گرامی اش را پس از شکنجه‌های فراوان و با بدترین شیوه‌ها به قتل رساند. سیدِ شهید را با بندهای آهنی بسته بودند و صدامِ جنایت پیشه با تازیانه بر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید حسن صالحی از اساتید نامدار سطوح عالیه حوزه علمیه مشهد بود. این مجتهد با تقوا بیش از نیم قرن در حوزه علمیه مشهد به تدریس پرداخت آنچنان‌که در بین طلاب و فضلای مشهد به «صالحی مدرس» معروف شد. تدریس ایشان در این مدت نیم قرن از ابتدای جامع المقدمات آغاز شد و به تدریج تمام متون درسی حوزه یعنی سیوطی، مغنی، مطول، لمعه، قوانین، مکاسب، رسایل و کفایه تدریس شد. استاد صالحی این متون درسی را در دوره‌های متعدد تدریس نمود. بالاخص سطوح عالیه را مکرر تدریس نموده بود و تدریس خارج فقه و اصول …

مجری پروژه تحقیقاتی «حجیت و کارآمدی» گفت: کار ما در این پروژه بیشتر ناظر به کارآمدی حکم است، نه ناظر به کار آمدی فقه، که بخواهیم فقهمان را کارآمد کنیم و یا بگوییم فقه ناکارآمد چیست؛ بلکه مقصود ما کارآمدی یک حکم شرعی در یک موضوع است که اگر یک حکم شرعی در یک موضوعی تلقی ناکارآمدی از آن بشود، چه باید بکنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی اکبریان «مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی » به معرفی پروژه تحقیقاتی خود با عنوان «حجیت و کارآمدی» از پروژه‌های …

سیدنورالدین اشکوری می‌گوید: کسی به خود زحمت نمی‌داد متوجه ارزش‌های نوآوری‌های ایشان بشود. خوشبختانه من وقتی پی کاری را می‌گیرم، دیگر رها نمی‌کنم و با شور و شوق پیش می‌برم، به همین دلیل با تمام وجود سعی می‌کردم از محضر ایشان استفاده کنم، ولی همه این شور و شوق را ندارند. اغلب درک درستی از نبوغ و جایگاه علمی شهید صدر نداشتند و به من می‌گفتند: تو خودت آقازاده‌ای. چرا دنبال این سیدعرب راه افتاده‌ای؟!… حقیقتا در چنین محیطی، معرفی این شخصیت بسیار کار دشوار و حتی ناممکنی بود. به نظر من قبل از ظهور شهید سیدمحمدباقر صدر و مرجعیت …

مولوی عبدالحمید در نشست پایانی بیست‌وهشتمین همایش دانش‌آموختگی طلاب دارالعلوم زاهدان، «افراط‌گرایی» و «تعصبات خشک» را مغایر با تعالیم شریعت اسلام دانست و تاکید کرد که جامعۀ اهل‌سنت ایران با هرگونه «خشونت»، «تفرقه» و «ناامنی» مخالف است. به گزارش شبکه اجتهاد، مولوی عبدالحمید در این همایش که با حضور جمعیتی بالغ بر صدوپنجاه‌هزار نفر برگزار شد، اظهار داشت: امت اسلام در قرآن «امت میانه» نامیده شده است. مسیر دین اسلام اعتدال است، اما متاسفانه امروز امت اسلامی گرفتار افراط و تفریط شده است. برخی مسلمانان به دین توجه ندارند و برخی دیگر خود را دیندار می‌دانند اما از مسیر دین …

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: مونه‌های تاثیرگذاری نوشته‌های شهید محمدباقر صدر، روژه گاردی متفکر کمونیست بود که بعد از اسلام آوردن بسیار مورد آزار و اذیت قرار گرفت، تا حدی که از انتشار مطلب و سخنرانی محروم شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی طی سخنانی پیرامون شخصیت علمی شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، اظهار کرد: شهید سید محمدباقر صدر شخصیتی بی‌نظیر در جهان اسلام است که نقشی بنیانی و اساسی در بسیاری از عرصه‌ها داشت. اگر گفته‌ها و بیاناتی که متفکران عرب حتی غیر مسلمان در رابطه با کتاب «فلسفتنا»ی شهید صدر داشتند …

شبکه اجتهاد: سالم بن مکرم، معروف به ابو خدیجه از یاران امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) و واسطه نقل روایاتی از ایشان است. [۱] این روایات در موضوعات فقهی همچون نماز میّت[۲]، لقطه[۳]، نکاح[۴]، خمس[۵] و همچنین موضوعات اخلاقی و اعتقادی[۶] وارد شده است. از سخنانی که ابو خدیجه واسطه نقل آن بوده است، روایتی است که در آن شیعیان از ارجاع تخاصم به حکّام جور منع می‌شوند.[۷] تضعیف در برابر توثیق نکته‌ای که ابو خدیجه‌ را به یکی از راویان بحث بر انگیز تبدیل کرده است آن است که از یک سو نجاشی  ایشان را توثیق و حتی تعبیر …

پروژه تصحیح مجموعه اجازات روایی زیدیه طرحی دراز دامن است که چند سالی کار بر روی آن آغاز شده است و بخش‌هایی از آن به صورت مقالاتی در ژورنال‌های خارجی منتشر شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، این پژوهش مطالعه‌ای همه جانبه درباره انتقال آثار زیدیه از ایران به یمن در سده‌های میانه اسلامی و تصحیح تعداد زیادی از متون اجازات زیدیه به شیوه انتقادی است. بنابر این گزارش، در این چارچوب نسخه‌های زیادی از اجازات زیدی بر اساس مجموعه‌های مختلف اجازات و از جمله مجموع الاجازات تألیف احمد بن سعد الدین المسوری مورد استخراج، تصحیح انتقادی و تحلیل قرار …

به مناسبت ایام شهادت آیت‌الله سید محمدباقر صدر، نشست «بازخوانی اندیشه اجتماعی شهید محمدباقر صدر» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در تاریخ سه‌شنبه، ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ برگزار می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، با توجه به ضرورت‌هایی، همچون بازخوانی علمی و هدفمند اندیشه‌های اندیشمندان مسلمان، روزآمدکردن نظریه‌های موجود در این عرصه به‌منظور پاسخ‌گفتن به پرسش‌ها و نیازهای روز جامعه و نیز ترویج علمی و تخصصی اندیشه‌های متفکران مسلمان در فضای دانشگاه و با هدف فراهم‌کردن بستری مناسب و علمی برای گفت‌وگوهای تخصصی استادان و دانشجویان و ایجاد گفتمانی جدی با محوریت اندیشه‌های این اندیشمندان و در راستای فراهم‌کردن زمینه‌های لازم …

اخیراً گفتگویی مکتوب میان حجت‌الاسلام رسول جعفریان و مهدی نصیری در مورد تمدن سازی شکل گرفت که در آن امکان و امتناع تمدن تراز دین مورد بررسی قرار گرفته است. به گزارش شبکه اجتهاد، متن زیر گفتگویی مکتوب میان حجت‌الاسلام رسول جعفریان و مهدی نصیری در مورد تمدن سازی است که در ادامه می‌خوانید؛ چطور می‌شود حمام را اسلامی کرد؟ حجت‌الاسلام رسول جعفریان نوشت: آیا می‌توان توصیه‌هایی را در باره حمام مطرح کرد که در این مورد مشخص، نوعی زیست متفاوت با آنچه که مثلاً در غرب یا شرق هست، تعریف شود؟ اگر عبادات را منها کنیم، در امری مثل …

شبکه اجتهاد: فیلم پیش رو خاطره رهبر انقلاب از اولین آشنایی با شهید صدر است. می‌توانید سخنرانی رهبر انقلاب در نماز جمعه سال ۱۳۶۶ درباره شهید آیت‌الله صدر به مناسبت سالگرد شهادت این عالم مجاهد و خواهر وی بنت الهدی صدر را مشاهده کنید.

یکی از شاگردان از ایشان پرسید: شما روزی چند ساعت کار علمی می‌کنید؟ ایشان فرمودند: سؤال شما غلط است. باید این‌گونه بپرسید که چگونه کار می‌کنید؟ محمدباقر صدر مساوی است با ده درصد مطالعه و نود درصد فکر کردن. اختصاصی شبکه اجتهاد: دی‌ماه ۱۳۹۷، نشست علمی با موضوع «سبک پژوهشی شهید سید محمدباقر صدر» در جامعه‌المصطفی قم برگزار شد. در این نشست که با حضور ‌استاد سید منذر حکیم، رئیس پژوهشکده «الذریه‌النبویه» و از اساتید سطوح عالیه و خارج حوزه علمیه قم برگزار شد، ناگفته‌های فراوانی از شیوه زندگی و سبک پژوهش این نابغه شهید گفته شد. به مناسبت سالروز …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر مریم برقعی مدیر گروه‌ فقه جامعهالزهرا(س) چندی پیش در گفتگو با «شبکه اجتهاد» (اینجا) از چرایی لزوم اجتهاد زنان سخن گفته و از طرح اصل این مسئله ‌ابراز تعجب نموده، چرایی آن را نیمی از اجتماع بودن زنان و وجود احکام خاص بانوان برای مثال دماء ثلاثه‌ دانسته و بیان کرده ‌است که آن احکام طوری است که تا کسی به آن درگیر نباشد به‌خوبی نقاط کور و معضلات آن بررسی نمی‌شود. وی نیز با اشاره به کلی‌نگر بودن آقایان و جزئی‌نگر بودن خانم‌ها، لزوم کار کردن خانم‌ها را – حتی در مسائل مشترک – به …

«حریم امام» در پرونده «ساختار حوزه‌های علمیه خواهران» گفتگوهایی با آیات و حجج‌اسلام: مرتضی مقتدایی، عبدالکریم بهجت‌پور، محمودرضا جمشیدی، علی‌اکبر حصاری، رسول عبداللهی و فریبا علاسوند و معصومه ظهیری داشته است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، هفته‌نامه حریم امام (شماره ۳۶۰) به مدیرمسئولی علی جوادی‌راد و سردبیری علی عباسی، نگاهی به ساختار حوزه‌های علمیه خواهران داشته و گفتگوهایی با برخی از اعضای سیاستگذاری این حوزه ترتیب داده است که بخش‌هایی از آن را می‌خوانید. مقتدایی: برای ارتقای حوزه‌های علمیۀ خواهران برنامه‌های ویژه‌ای داریم آیت‌الله مرتضی مقتدایی، رئیس شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران در گفتگویی با اشاره به ساختار تشکیلاتی این شورا، …

انقلاب اسلامی همان عینک جدیدی است که در اختیار فقیه قرار گرفت تا نگاه دوباره‌ای به تاریخ فقه و شریعت داشته باشد و چه بسا به استنباطاتی برسد که هیچ‌کدام از اکابر و اساطین شیعه آن را نداشته‌اند. انقلاب اسلامی به حرکت خود ادامه می‌دهد و فقهایی که نتوانند حدود و ثغور آن را استخراج کرده و خود را با آن تطبیق دهند هرچند اسمی از آنها باشد؛ ولی ناخواسته رسمی از آن‌ها در حوزه‌های علمیه باقی نخواهد ماند. شبکه اجتهاد: یکی از شاخصه‌های رشد در جامعه علمی میزان نگاه به آینده و بلند‌پروازی‌های علمی است. برای مثال، ساخت فیلم‌های …