بایگانی برچسب: فقه سیاسی

مسئله فقهی اطاعت از حاکم جائر یکی از مسائل بنیادین در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت است که به دلیل تفاوت در دیدگاه، نقش دو سویه‌ای در تحولات سیاسی کشورهای اسلامی ایفا می‌کند.

ورود مراکز علمی جهان اسلام به تبیین فقه سیاسی مقارن با توجه به عنصر زمان و مکان کمک شایانی به پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی خواهد کرد؛ اقدمات پژوهشی و آموزشی مشترک میان دانشگاه‌های جهان اسلام در مولفه‌هایی از قبیل واکاوی مفهوم مصلحت و نیز برخی رویه‌های حقوقی در متن فقه اسلامی، گنجینه‌ای بی بدیل در مواجهه با فشارهای قدرت‌های استکباری به شمار می‌آید.

فقه، علم اداره اجتماع است؛ نمی‌تواند سیاسی نباشد، این که امام(ره) می‌فرماید: والله اسلام همه‌اش سیاست است؛ چون اسلام یک مکتب اجتماعی است و مکتب اجتماعی نمی‌تواند سیاسی نباشد؛ از این‌رو عالمان دینی ما در طول تاریخ، فهمشان از نسبت دین و سیاست و به طور خاص‌‌تر فهمشان از فقه و سیاست، نسبتاً برابر و یکسان بوده است؛

فراتی به خدمات متقابل فقه و انقلاب اسلامی و توفیقات فقه کاربردی و پویا در این سال‌ها اشاره کرد و گفت: به نظرم حوزه، نسبت به فقه‌ سیاسی بعد از انقلاب دچار کم‌کاری شده‌‌است؛ به غیر از کارهای پراکنده‌‌ای که بعضی از طلبه‌‌های پژوهشگر انجام می‌‌دهند، شما درس خارج مستقل، پژوهش‌‌های گسترده‌ فقه سیاسی در فضای حوزه نمی‌بینید یا کم می‌بینید.

اگر فقه سیاسی به معنای فقه نظام اجتماعی مبتنی بر سیاست از فقه حذف شود، فقط برای فردی که دور از مردم به تنهایی زندگی می‌کند کاربرد خواهد داشت. داشتن فهم سیاسی از مهم‌ترین وظایف فقهاست.

اگر فقه سیاسی را «آگاهی از احکام شرعیِ رفتار سیاسی مکلف، اعم از حقیقی و حقوقی، بدانیم» می‌توان به تناسب «نوعِ تعامل شیعیان با حکومت»‌های مختلفی که با عنوان حکومت اسلامی تشکیل شده‌اند، برای فقه سیاسی شیعه ادوار مختلفی را تعریف کرد.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی میرموسوی دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید و رئیس دانشکده علوم سیاسی این دانشگاه است. یادداشت حاضر که مکتوب سخنرانی ایشان است در دهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران با موضوع «وضعیت فکر سیاسی در ایران معاصر»، پس از ویرایش نهایی دکترمیرموسوی، برای انتشار در اختیار «مباحثات» قرار گرفت. پسااسلام‌گرایی گذار از برداشت ایدئولوژیک نسبت به دین و در حقیقت واکنشی است به دشواری‌هایی که در تجربه اسلام سیاسی در جوامع اسلامی پدیدار شد. اگر اسلام سیاسی ادعای اصلیش این بود که نظریه‌ای بر پایه آموزه‌ها و تعالیم دینی برای اداره جامعه و حکومت از …

پژوهش «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد است با گزینش روایات عرصه سیاست و حکومت، از کتاب «غررالحکم»، و با دسته بندی و ایجاد نظام منطقی برای این روایات، نظامی از روایات تخصّصی گستره سیاست و حکومت را در راستای اداره مطلوب حکومت اسلامی، به محققان، سیاستمداران، کارگزاران و حاکمان اسلامی ارائه نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، پروژه «روایات سیاسی غررالحکم» درصدد است روایات مستند به حضرت علی (ع) به عنوان تنها امامی که از حاکمیّتی مقتدر بر سراسر جهان اسلام برخوردار بوده و الگویی در حکومت‌داری سایر حاکمان و کارگزاران محسوب می‌شود را مدّ نظر قرار داده و با محوریّت کتاب …

محقق و مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه روحانیت باید هیئت اندیشه‌ورز در صدور احکام داشته باشد تا بتوانند نسبت به احکام نظر اجتهادی دقیق‌تری ارایه کند اظهار کرد: وقتی حکومت تشکیل شد نمی‌توان یکسری مسایلی که در فقه گذشته نادیده بوده و ادبیات آن تولید نشده است را کنار بگذاریم و بهانه کنیم چون ادبیات فقهی آن تولید نشده لذا ما هم نظری نمی‌توانیم در این زمینه بدهیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلیرضا حسینی، محقق و مدرس حوزه در نشست علمی «اصول و مبانی روابط بین‌الملل از منظر فقه شیعه» که از سوی مرکز بین‌المللی توسعه صلح، …

در این تحقیق پیش از ورود به مباحث نظام سیاسی به بازخوانی و تشریح زندگی و شخصیت علمی و فکری شخصیت مورد نظر و تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی زمانه وی پرداخته می‌شود و سپس در طلیعه اندیشه‌های سیاسی وی به تقریر بنیادهای نظری ایشان اقدام خواهد شد تا در پرتو این بنیادها اندیشه‌ها و دیدگاه‌های کاشف الغطا در زمینه سیاست و حکومت از ابهام درامده و شفاف و نمایان گردد. به گزارش شبکه اجتهاد، از مباحث مهمی که در آثار و نوشته‌های فقهای شیعه به‌وفور قابل مشاهده است، ولایت سیاسی فقها در عصر غیبت امام معصوم هست. به دلیل پذیرش …

این کتاب در پی بررسی و تبیین این پرسش اساسی است که آیا فقه سیاسی شیعه، کارآمدی و توانمندی لازم برای حل معضلات اجتماعی و نوظهور سیاسی، در عصر حاضر را دارد؟ به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «شکوه کارآمدی فقه سیاسی؛ درآمدی بر مؤلفه‌های کارآمدی فقه در اداره جامعه و حل معضلات آن» تألیف سید مهدی فقیهی در ۲۴۸ صفحه، توسط انتشارات زمرم هدایت به چاپ رسیده است. فقه سیاسی، پس از انقلاب اسلامی وارد عرصه اجرایی و عملیاتی شد و در این مرحله، همواره با پرسش‌های نوظهور و چالش‌های بسیار مواجه شده است. از طرفی بحث کارآمدی فقه در …

مقاله حاضر به تبیین مناسبات فقه و انقلاب اسلامی و تحلیل جامعه شناختی فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی و سیر تطورات فقه همساز با انقلاب اسلامی پرداخته و نرم‌افزارهای مورد نیاز فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی را به بررسی نشسته است. شبکه اجتهاد: غالباً هر انقلابی در روند رو به رشد خود، طی مراحل مختلفی به اهداف خود نائل می‏آید. انقلاب اسلامی نیز مستثنای از این قاعده نیست. در حقیقت نقطه آغاز انقلاب اسلامی مردم ایران، قیام رسمی امام خمینی(ره) در سال‌های ۴۱-۴۲ بود و تا امروز با طی مراحل و فرآیندی خاص در مسیر وصول به اهداف نهایی خود گام برداشته …

شبکه اجتهاد، به مناسبت فرارسیدن سالروز پیروزی شکوه‌مند انقلاب اسلامی جهت استفاده محققان، پژوهشگران و مخاطبان فرهیخته تعدادی از مقالات فقهی حول محور انقلاب را گردآوری کرده است؛ که این مقالات در اختیار مخاطبان و پژوهشگران فرهیخته قرار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنصر مصلحت در حکومت دینی اشاره کرد و گفت: مصلحت در واقع یاری‌گر حاکم در صدور احکام حکومتی جهت حفظ اصل نظام است و عمل به مصلحت و تشخیص ولی فقیه و مقدم کردن مصلحت جمعی نظام، لازمه عقلی سیاست است. به گزارش شبکه اجتهاد، واژه مصلحت گرچه قدمتی به قامت فقه شیعی دارد ولی در آثار فقهاء نمی‌توان رویکرد مستقلی به آن مشاهده کرد که دلیل آن می‌تواند عدم دسترسی فقهاء به حکومت باشد، اما با پیروزی انقلاب اسلامی و مواجهه فقهاء با مسائل حکومتی و لزوم پاسخگویی به مسائل …

فقه اسلامی، احکام سیاسی را نیز در برمی‌گیرد؛ اختلاف فقها در وجود فقه سیاسی در اسلام وعدم انسداد فهم فقیه از این مسائل نیست، بلکه در این است که آیا حکومت و اجراء احکام الهی شأن فقیه است یا او هم مثل سایر مکلفین، از باب امر به معروف و نهی از منکر حق ورود دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قائینی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، محققی پرتلاش و از شاگردان و تربیت یافته‌گان مکتب اصولی مرحوم آیت‌الله خوئی است. او متولد نجف است و در سال ۶۶ به علت فشارهای رژیم بعث صدام، …

زمانی می‌توانیم از پیشرفت صحبت کنیم که نخستین گام‌ها پیشرفت را در مشروطه دنبال کنیم. دولت مشروطه دولتی است که در تاریخ تحقق داشته، ملی است و در عین حال اسلامی نیز هست. یعنی تجربه تاریخی دارد، به حقوق مردم توجه دارد و در چارچوب دستگاه‌های فقهی قرار می‌گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «مبانی حاکمیت و الگوهای دولت در فقه معاصر شیعه» با سخنرانی حجت‌الاسلام‌ والمسلمین داود فیرحی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران چندی پیش در مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد. فیرحی با بیان اینکه سی سال قبل از مشروطه جامعه ما با وضعیت عقب ماندگی روبرو …

دو طرح نیازسنجی «اولویت‌های پژوهشی دانش اصول فقه» و «اولویت‌های پژوهشی فقه سیاسی» با حضور شخصیت‌های حوزه رونمایی شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نیازسنجی پژوهشی و اولویت گذاری نیازها، امروزه خود از نیازهای اساسی و ضرورت‌های اصلی در هر دانشی به شمار می‌آید؛ بر این اساس معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه با درک این ضرورت و برای پاسخگویی به این نیاز، اجرای طرح‌های «نیازسنجی پژوهشی دانش‌های حوزوی» را در اولویت برنامه‌ها و فعالیت‌های خود قرار داده است. از این رو، در حاشیه هجدهمین همایش کتاب سال حوزه در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) با حضور حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، آیات اعرافی، غروی …

به ادعای یک پژوهشگر در کرسی ترویجی پژوهشگاه فقه نظام: خروج از جامعه ولایی، شرک در طاعت و جزو گناهان کبیره است! به گزارش شبکه اجتهاد؛ سومین کرسی ترویجی پژوهشگاه فقه نظام با ارائه حجت‌الاسلام مجید رجبی، نقد حجت‌الاسلام دکتر علی رضائیان استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و دبیر علمی حجت‌الاسلام مهدی جعفرزاده، در جمع فضلای حوزه و دانشگاه برگزار گردید. حجت‌الاسلام مجید رجبی در ابتدا با بیان اینکه، در نظام اجتماعی اسلام، گروه‌ها و واحدهای مختلفی مشغول به فعالیت هستند که هر یک حقوق و تکالیفی دارند، گفت: با پیچیده‌تر شدن جوامع، تکالیف مکلفین نیز پیچیده تر می‌شود …

فقه سیاسی شیعه باوجود رهاوردهای گران‌مایه در دوره معاصر همچون نظریه نفیس ولایت‌فقیه همچنان از برخی کاستی‌ها در رنج است و ساحت‌های نپیموده متعددی دارد که طبعاً این وضعیت زیربنایی تأثیر و نمود خود را در روبنای اداره جامعه و نظام به اشکال گوناگون نشان می‌دهد. اختصاصی شبکه اجتهاد: در متن پیام تسلیت رهبرِ حکیم انقلاب برای مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی آمده بود: «اختلاف‌نظرها و اجتهادهای متفاوت در برهه‌هایی از این دوران طولانی هرگز نتوانست پیوند رفاقتی را که سرآغاز آن در بین‌الحرمین کربلای معلّی بود به‌کلی بگسلد و وسوسه‌ی خنّاسانی که در سال‌های اخیر با شدّت و جدیت در …

توجه به فقه اساسا به معنای مخالفت با تفکرات مدرن که به عقل بهای زیادی می‌دهند نیست/ «جمهوری اسلامی» اصلی ترین گزاره فقه سیاسی کشور است/ هیچ اندیشه‌ای به اندازه اسلام به جمهوریت، آراء و نظر مردم و خرد جمعی نخبگان جامعه میدان نداده است/ ارتباط بین فقه و سیاست می‌تواند مصلحت و منافع ملی را از منظر دین به درستی تئوریزه کند. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست تخصصی «مبانی و اصول فقهی حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی، دکتر دهقانی فیروزآبادی و دکتر ساداتی نژاد، ۱۵ دی‌ماه در محل سالن …

ایزدهی: لازمه فقه حکومتی، قوانین جامع و فراشمول است که نه تنها باورمندان به ولایت فقیه بلکه حتی کفار و اهل سنت هم باید این قوانین را رعایت کنند لذا باید فتوا قابلیت تبدیل به قانون را داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «مفهوم شناسی فقه سیاسی و فقه حکومتی» به همت پژوهشگاه فقه نظام در موسسه نورالثقلین برگزار شد و حجج‌اسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی به عنوان ارائه دهنده نظریه و سیدکاظم سیدباقری و سیدیاسر صادقی به عنوان ناقدین سخنرانی کردند. حجت‌الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: بعد …

گرچه جنبه فردی عبادات و فقه العبادات در اسلام بر جنبه‌های دیگر غلبه دارد، اما با یکسری مسائل اجتماعی و حکومتی در تعامل است حکومت نیز درباره اجرا، تحقق، حمایت و نظارت بر حسن اجرای آن در جامعه وظیفه، رسالت و به تبع آن اختیاراتی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، علیرغم غلبه جنبه فردی بودن عبادات در اسلام، وجود جنبه‌های سیاسی و اجتماعی مستلزم یکسری وظایفی برای دولت و حکومت است. مقاله «بررسی فقهی وظایف حکومت اسلامی درباره عبادات» درصدد واکاوی طرح ادله اجتهادی وظیفه‌مند بودن حکومت در خصوص ابعاد سه گانه تحقق، حمایت و نظارت در عرصه عبادات است. …

قائلان این سخن معتقدند فقه حکومتی برای اداره یک کشور لازم و ضروری است، اما برای ایجاد تمدن، ما نیازمند فقه تمدنی هستیم! بدیهی این تشتت در حوزه تعریف و تبیین فقه حکومتی و عدم ارائه تعریفی جامع و مانع از آن، و عدم پرداخت دقیق و علمی به آن از سوی نهادها و موسسات و اندیشمندان متولی این امر، امری ناگوار و غم‏ افزاست، اما سخن اخیر و پیش کشیدن ایده گذار از فقه حکومتی به بهانه وصول به فقه تمدنی، اتفاقی به مراتب ناگوارتر است. شبکه اجتهاد: یکی از اتفاقات کاملاً طبیعی در عرصه فکر و اندیشه، خصوصاً …

به لحاظ حکم اولیه تفاوت جدی بین دیدگاه مراجع نسبت به انقلاب وجود ندارد و تفاوت موضع‌گیری آن‌ها را باید به لحاظ احکام ثانویه و زمینه‌های پیدایش حکم ثانویه که به شناخت از شرایط سیاسی ـ اجتماعی و ظرفیت‌ها و نیز برخی ویژگی‌های شخصیتی برمی‌گردد، دنبال نمود. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «مقایسه مواضع امام خمینی و مراجع حوزه قم در قبال انقلاب اسلامی با رویکرد فقه سیاسی (سالهای ۱۳۴۱-۱۳۵۷)» با حضور اساتید و فضلای حوزوی و دانشگاهی شنبه گذشته در سالن کنفرانس دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد. حجت‌الاسلام دکتر حسین ارجینی ارائه‌دهنده بحث و حجج اسلام آقایان …

همایش فقه حکومتی از دیدگاه فقیه بصیر آیت‌الله مهدوی کنی(ره) و تجلیل از سه دهه تلاش‌های علمی ایشان با حضور روسای دفتر تبلیغات اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دانشگاه امام صادق و جمعی از شخصیت‌های علمی حوزه و دانشگاه در محل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی در همایش فقه حکومتی در دیدگاه آیت‌الله مهدوی کنی که در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با اشاره به اینکه با سه تلقی متفاوت از فقه مواجه هستیم، اظهار داشت: تلقی غالب به عنوان فقه فردی شناخته می‌شود و …

طرح مصلحت نظام سیاسی، پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی، در برخی ساحت‌ها موجب تحول فقه سیاسی شیعه شده است. نگارنده می‌کوشد نکاتی را که در بـحث تـحول فقه سیاسى شیعه برخاسته از مصلحت نقش دارد تبیین کند. شبکه اجتهاد: مـصلحت که گاهى اوقات بـیانگر اهـداف دین در حوزه روابط سیاسى – اجتماعى است، یکى از عناصر درونى دین و فقه سیاسى است که همواره‌ در‌ آموزه‌هاى اسلامى داراى جایگاه و در ساحت‌هاى گـوناگون مـورد تـوجه بوده است. طرح مصلحت نظام سیاسی، پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی، در برخی ساحت‌ها موجب تحول فقه سیاسی شیعه شده است. حجت‌الاسلام والمسلمین …

فقیهان شیعه گرچه در ابواب مختلف فقه به این اصل استناد جسته و بر اساس آن به عدم ولایت اشخاص بر دیگران فتوا داده‌اند، اما از چیستی این اصل و خاستگاه آن کمتر سخن گفته‌اند. با توجه به اهمیت این اصل در فقه شیعه؛ به خصوص در بحث حکومت و سیاست و تأثیر آن در نفی یا اثبات برخی از مناصب حکومتی برای زنان؛ مانند منصب رهبری و منصب قضاوت، ضرورت بحث از چیستی و منشأ این اصل روشن‌تر می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، احمد طاهری‌نیا ‌استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) طی مقاله‌ای که در شماره ۷۸ …

آنچه دراین مقاله مورد نظر است، نه احکام فقهی مربوط به عاشورا و نه تحلیل فقهی انگیزه و ماهیت عاشورا بلکه بررسی و ارزیابی این موضوع است که فقهای ما از چه منظری به عاشورا نگریسته‌اند و حرکت امام به عنوان سیره عملی معصوم چه نقشی در فقه سیاسی آنان داشته است. شبکه اجتهاد: فرجام تاریخی و دستاوردهای ماندنی عاشورا در طول دهه‌ها و سده‌های پس از خود، به جریانی هویت بخشید که امروزه می‌توانیم و باید از آن به عنوان «فرهنگ عاشورا» نام ببریم. نگاهی گذرا به حجم گزارش‌ها، تحلیل‌ها و آثاری که در طی قرون گذشته و زمان …

احکام اسلام تابع مصالح و مفاسد واقعی‌اند که کشف ملاکات احکام، تابع قواعد و روش‌های فقهی خاصی است؛ حکم حکومتی هم که پاسخگوی بخش زیادی از مسائل مستحدثه اجتماعی سیاسی است، از این قاعده مستثنا نیست. شبکه اجتهاد: بر اساس مبانی دینی همە احکام شریعت تابع مصالح  و مفاسد واقعی‌اند؛ بنابراین احکام حکومتی نیز به عنوان بخشی از شریعت تابع مصالح و مفاسدی‌اند که فقیه حاکم تشخیص می‌دهد؛ از جمله موضوعات برای فهم بهتر ابعاد احکام حکومتی بحث از ملاک این احکام می‌باشد. براساس یافته‌های این مقاله، حکم حکومتی از یک‌سو از ملاک عام برخوردار است، مانند مصلحت که زمینە …

هدف اصلی تحقیق «انسان‌شناسی سیاسی از منظر فقهی» توسعه فقه به حوزه اجتماع و سیاست برای ایفای نقش فعال در جوامع بشری است. این کتاب در چهار بخش و بیست فصل مستقل نگاشته شده است. به گزارش شبکه اجتهاد از روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب «انسان‌شناسی سیاسی از منظر فقهی» اثر محقق گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی محمد حسنی در آینده‌ای نزدیک به زیور چاپ آراسته خواهد شد. در این بخش به‌اجمال، معرفی کوتاهی در مورد این اثر خواهید خواند. «انسان‌شناسی سیاسی از منظر فقهی» برای مطالعه انسان سیاسی تابه‌حال، دو رویکرد فلسفی و جامعه‌شناختی در پیش‌گرفته …