شبکه اجتهاد: این پرسش قابل طرح است که وضعیت دوران مشروطه و انقلاب اسلامی در تلقی علمای عصر مشروطه و از جمله مرحوم نائینی یا شیخ فضل‌الله برای الگوی مشروع قانون‌گذاری تفاوت می‌کند؟ و به تعبیر دیگر، آیا موضوع آنان در تجویز مجلس قانون‌گذاری در وضعیت بسط ید فقیه و ارتقای توانمندی او برای اداره‌ی جامعه تغییر خواهد کرد؟ ۱. برای فهم نقش فقیه و ولایت او در قانون‌گذاری باید دانست که اصل تأمین مشروعیت همواره اصل حاکم بر عقلانیت دینی ـ سیاسی فقهای شیعه بوده است و فقهای عصر مشروطه این امر را در دو وادی مدٌ نظر داشتند. …
آیت‌الله نوری همدانی گفت: عده‌ای خواستند که بین بزرگان دینی خصوصاً مرحوم آخوند خراسانی و شیخ فضل الله نوری و شخصیت‌های همانند صاحب عروه چه در دوران زندگی و چه در تحلیل مسائل بعد شهادت شیخ ایجاد اختلاف نموده و مسائل غیر واقعی نسبت دهند در حالی که همه این بزرگان برای فلاح و صلاح امّت اسلام هم فکر و هم عقیده بوده‌اند و در اصل مطلب هیچگونه اختلافی وجود نداشته است و مطلبی از نسبت‌ها به مرحوم آخوند خراسانی درباره شیخ فضل الله نوری جز تهمت و افترا چیز دیگری نیست و ریشه اکثر مطالب به همان کسانی برمی‌گردد …
شبکه اجتهاد: در سالهای گذشته بسیار می‌‌شنویم اشخاصی اندر مثالب مشروطه مینویسند و از انحراف مشروطه و از اینکه دیگر مشروطه در دربار انگلیس به بار گذاشته شد. این سخنان روشن است که جدی نیست. کافی است بدانیم مشروطه در زمانی اتفاق افتاد که تحول در سیاست و حکومت و تجدید فرهنگ و مبانی دینی و سیاسی ضرورتی جهانگیر شده بود. پیش از ما در سرزمین عثمانی روند مشروطه خواهی آغاز شده بود گرچه بعد از ما تثبیت شد و تنظیمات و اصلاحات عثمانی و محمد علی (در مصر) مدتها بود که تغییراتی را در ساختار قانون و سیاست و …
شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد، مهمترین ویژگی مشروطیت را باید اعطاء «حق تقنین» به منتخبین مردم دانست. هرچند، مشروطیت دارای ویژگی‌های مهمی در عرصه سیاست بوده که مهمترین آن، تقیید و رفع اطلاق العنانی از سلطنت است، لیکن، آنچه که می تواند این تقیید را محقق سازد، بیرون آوردن «امکان تقنین» از حوزه سلطنت و تحدید اختیارات سلطانی در عرصه «حکم و فرمان» است. از این روی است که گفته می‌شود، مهمترین ویژگی مشروطیت، برخوردارسازی نمایندگان از امکانی است که به آنها قدرت ویژه‌‌ای در حکمرانی می‌بخشد و آن همان «امکان تقنین» است. در دوران مشروطه ایرانی نیز «حق تقنین» …
شیخ فضل الله نوری مانند امام خمینی قائل به ولایت مطلقه فقیه بود. اگر مقارنه‌‌ای بین مطالب شیخ و مطالب مرحوم نائینی در کتاب تنبیه الامه کنیم، می‌بینیم که همان مبانی مرحوم نائینی را شیخ دارد. و واقعا انتزاع و معرفی که امروز بین شیخ و علمای برجسته نجف به عنوان تقابل قرار دادند، تقابل کبری و در مبانی نبوده است بلکه همان مبانی مرحوم نائینی را شیخ فضل الله دارد. تعابیر شیخ فضل الله نوری در باب ولایت فقیه تعابیر بسیار محکمی است. از مبانی شیخ فضل الله نوری این است که امور عامه از باب ولایت شرعیه است؛ …
شبکه اجتهاد: همایش ملی «شیخ شهید؛ فقیه تهران، دیده بان ایران» بزرگداشت آیت الله شهید شیخ فضل الله نوری در قم با پیام تصویری حضرت آیت‌الله سبحانی و سخنرانی اساتید علی‌اکبر رشاد، مهدی انصاری و محمدجواد فاضل لنکرانی همراه با رونمایی از «کتاب شیخ شهید؛ فقیه تهران، دیده‌بان ایران» مدخل دانشنامه‌ای منتشرنشده از دانشنامه علمای عصر مشروطه درباب شیخ شهید از مرحوم استاد ابوالحسنی منذر؛ برگزار شد. بخوانید: گزارش محتوایی از همایش: شیخ فضل‌الله نوری قائل به ولایت مطلقه فقیه بود/ کتاب‌های فقهی شیخ فضل‌الله را قدر بدانیم/ نیازمند مرور جدید تاریخ تشیع برای شناخت بهتر شیخ شهید هستیم/ روحانیت …
شبکه اجتهاد: درباره مرحوم حاج شیخ فضل‌الله نورى، شهید عصر مشروطیت، کتاب‌ها، رساله‌ها و مقالههاى فراوانى نوشته و منتشر شده است، و غالباً سوژۀ نوشته‌ها و گفتارها، حیاتِ سیاسى و جهادِ دینى این مرد است؛ در حالى که این موضوع یکى از ابعاد این مرد بزرگ را تشکیل می‌دهد، و بحق در این باره، به صورت زیبا، سخن گفته شده است، ولى درباره اجتهاد و فقاهت این مرد، کمتر ذکرى به میان آمده، در حالى که جهاد این مرد بر اساس اجتهاد و دید فقاهى وى استوار بوده است، و آن بینش فقهى بود که این مرد را به این …
کتاب جدید الانتشار استاد علی ابوالحسنی (منذر) با عنوان «شیخ شهید، فقیه تهران، دیده بان ایران» به‌تازگی از سوی پژوهشکده تاریخ معاصر به زیور طبع آراسته شد. اثر حاضر به سرشت و سرنوشت آیت‌الله شهید، نظر می‌کند و به زیست‌نامه علمی، تاریخی، معنوی و سیاسی – اجتماعی ایشان می‌پردازد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بن‌مایه این کتاب، مدخل منتشرنشده آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری برای دانشنامه علمای عصر مشروطه است که به قلم استاد فقید صورت بسته ولی تاکنون مجال انتشار نیافته بود. این اثر طی ۲۵۰ صفحه عصاره‌ای از مباحث شیخ پژوهی را به صورت دانشنامه‌ای در بر دارد و تاریخ‌پژوهان …
شبکه اجتهاد: شیخ فضل‌الله نوری نماد جریانی در نهضت مشروطه است که دغدغه اصلی او حفظ دیانت و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران است. او در زمانی می‌زیست که حضور استعمار به ویژه انگلیس در ایران گسترش یافته بود. استعمار انگلیس با سوء استفاده از ضعف حاکمان سیاسی ایران با عقد قراردادهای استعماری منابع و منافع کشور را غارت کرده و می‌کوشید سلطه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب را بر این سرزمین گسترش دهد. در این شرایط شیخ فضل‌الله نوری که از مبانی فرهنگ و تمدن غرب و اندیشه فکری و سیاسی آن شناخت بسیار عمیقی داشت، برای خلع …
چالش دین و قانون در دوران جدید و با تغییر ساحت قانون‌گذاری از دین به اراده‌ی جمعی یا فردی، جدی‌تر شده است. با گذشت نزدیک به ۱۱۵ سال از انقلاب مشروطه به نظر می‌رسد مسائل و چالش‌های تازه‌ای نیز در سالهای اخیر مورد توجه بوده است. چنان که برخی از جریانات خواستار عبور از عدم مغایرت با دین به قانون‌گذاری بر مبنای دین بوده‌اند. برخی نیز این شیوه از پیوند میان دین و قانون را موجب سکولار شدن جامعه و نظام دانسته‌اند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در دوران جدید و با تغییر ساحت قانون‌گذاری از دین به اراده‌ی جمعی یا …
شبکه اجتهاد: «تاریخ معلم انسان‌ها است». این جمله کوتاه و آزموده شده‌ای است که امام خمینی (ره) بر اساس قرآن، احادیث و تجربه بشری به یادگار نهاده است. یکی از دوران‌های مهم تاریخی که باید بسیار مورد مطالعه و عبرت آموزی واقع شود، جریان مشروطیت است؛ انقلاب بزرگی که به ثمر هم رسید، اما با دسیسه‌های دشمنان و اختلاف و ساده‌لوحی دوستان به شکست انجامید و بلکه به ضد خود تبدیل شد. عبرت آموزی از تاریخ مشروطیت امام خمینی که بارها به عبرت آموزی از تاریخ مشروطیت و بوی‍‍‍ژه سرنوشت شیخ فضل‌الله نوری، تاکید کرده است، در یک نمونه فرموده …
برای درک بهتر خاستگاه معرفت سیاسی در اندیشه‌های شیخ فضل‌الله نوری و تجزیه و تحلیل راحت تر مبانی اندیشه‌ی سیاسی وی، باید به حوزه‌یی که مرحوم شیخ به آن تعلق داشت و در آن حوزه اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی او بارور شد و شکل گرفت، نظر افکند. شبکه اجتهاد: تاریخ زندگی سیاسی و اجتماعی شیخ نشان می‌دهد که نشو و نمای سیاسی او در یکی از پرشکوه‌ترین و موثرترین حوزه‌های روحانیت شیعه در دوران معاصر بوده است. حوزه‌‌ی سامرا که پس از هجرت میرزای شیرازی به این شهر به هر دلیلی که انجام نظریه‌‌ی دولت شریعت گرفت پایه ریزی شد، …
پژوهشگر تاریخ شیعه با بیان اینکه شیخ فضل‌الله نوری خود از پیشگامان انقلاب مشروطه بود، گفت: تفرقه‌افکنان با دسیسه چینی شیخ را طرفدار استبداد و بی‌عدالتی معرفی کردند؛ شیخ فضل‌الله به علمای نجف نامه نوشت که این غائله ختم نمی‌شود مگر اینکه شما وارد میدان شوید و آنها هم آمدند؛ اما به مرور شیخ را به عنوان طرفدار استبداد جا زدند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق ابوالحسنی، نویسنده، تاریخ‌پژوه و رئیس دفتر نشر آرا و آثار استاد منذر (ره) در دهمین شب از ویژه برنامه افطار شبکه قرآن و معارف سیما با عنوان «ضیافت»، به بازخوانی و معرفی سیره …
حجت‌الاسلام عباس حیدری معتقد است، میرزای نائینی توانسته است بین ذهن شیخ انصاری و زبان آخوند خراسانی که ویژگی‌های خاصی داشته‌اند، پلی را برقرار کند و رهیافت نیرومندی را در فقه سیاسی به جریان بیاندازد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله میرزا محمدحسین نائینی مشهور به میرزای نائینی، از فقهای بزرگ قرن سیزدهم و از علمای طرفدار نهضت مشروطه بود. او بعد از درگذشت آیت‌الله فتح‌الله غروی اصفهانی، مرجعیت عامه شیعه را بر عهده داشت و با نوشتن رسالهٔ تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله نقش مهمی در تثبیتِ نظری جنبش مشروطه انجام داد. در انقلاب مشروطه آیت‌الله نائینی را می‌توان از پیشگامانی به …
حجت‌الاسلام ابوالحسنی گفت: چون میرزای نائینی به طور جدی قائل به ولایت فقیه بود، این جنبه را سانسور می‌کردند. ولی اخیراً همین‌ها هم نائینی را رها کرده و به سراغ مرحوم آخوند رفتند و به این بزرگمرد دخیل بستند. لذا می‌بینید که امثال آقای کدیور با همین رویکرد آثاری مینویسند و این خط سیر را شدیداً دنبال می‌کنند. آنچه برای امثال آقای کدیور مهم است، این است که در نبرد ایدئولوژیک با نظام اسلامی، از بین علمای شیعه طرفدارانی را برای خود دست و پا کنند تا مواضع سیاسی خود را دارای مشروعیت فقهی و اصالت تاریخی نشان دهند. شبکه …
شبکه اجتهاد: شهید شیخ فضل‌الله نوری از علمای مطرح دوران مشروطه بود که دیدگاه‌های وی در امور سیاسی در آن برهه تاریخی در نوع خود بی‌نظیر بود. از منظر شیخ فضل‌الله، نظام سیاسی مطلوب یک نظام قانونی است. او همچنین بر اسلامی بودن مجلس تاکید دارد و معتقد به آزادی در چارچوب موازین اسلامی است. شیخ همچنین به نیابت فقها از جانب امام معصوم (ع) تصریح دارد و استقلال را از جمله ملزومات حکومت‌داری می‌داند. در این نوشتار کوتاه تلاش می‌شود ویژگی‌های نظام سیاسی مردم سالار از دیدگاه شهید شیخ فضل‌الله نوری مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. ۱- التزام …
شبکه اجتهاد: شیخ فضل الله معتقد است، دخالت و تصمیمگیرى در امور اجتماعى ـ سیاسىِ جامعه اسلامى، شأن ویژه و انحصارىِ امام معصوم علیه السلام و به نیابت از وى، فقهاى پارسا و آگاه است. دخالت دیگران در این امر، شرعاً ناروا و شخص مرتکب، مصداقِ «طاغوت» است و بر مسلمانان فرض است که اوامر و نواهى طاغوت را معتبر نشمرده، بلکه با آن مخالفت کنند، چه شاه باشد، چه رئیس جمهور، و چه مجلس شورا. از نظر او، قانون گذارى، فقط در دو مورد جایز است و نیاز به امضا و تنفیذ مجتهدان ندارد: ۱. تعیین ضوابط براى امور …
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: مشروطه نقطه اقدامی بود برای بسط ساختارها و نظام‌های غرب و کفر در جهان اسلام و به صراحت می‌توان گفت که بنیاد مشروطه همان اومانیسم است. به گزارش شبکه اجتهاد، دهم مرداد ماه سالروز شهادت عالم جلیل القدر، شیخ فضل الله نوری است؛ کسی که عمر گرانبهای خود را در راه حفظ دین و جلوگیری از انحراف جامعه اسلامی به بهانه پیشرفت و با ترفند مشروطیت به پایان رسانید. همچنین چهاردهم مرداد ماه سالروز صدور فرمان مشروطیت است. به همین بهانه مهر گفتگویی با حجت‌الاسلام محمد صالحی، دانش آموخته موسسه آموزشی و …
مراد برخی مراجع این بود که مشروطه یک نظام در حد ذات خود غیر مشروعی است که در شرایط فعلی همراهی و مشارکت با آن مشروع بوده و مطابق با دیانت است. شبکه اجتهاد: شیعیان بر اساس اندیشه سیاسی خود در مقاطعی از تاریخ گذشته در بخش‌های وسیعی از دنیای اسلام با گریز از مراکز قدرت، سیاستی منفی را در پیش گرفته‌اند و در مقاطعی دیگر نیز به سوی سیاست‌های مثبت و فعال گام برداشته‌اند. با استفاده از همین مبانی بود که عالمان شیعه در دوران قاجار ابتدا طرح عدالتخانه و سپس مشروطه را برای تأمین مشارکت فعال و در …
شبکه اجتهاد:۱- عصر ۱۱ مرداد ۱۲۸۸ شمسی شیخ فضل‌الله نوری؛ مجتهد مشهور پایتخت به اتهام صدور دستور قتل مشروطه‌خواهان به حکم هیأت قضاتی که از طرف کمیسیون عالی اداره کشور منصوب شده بودند در میدان توپخانه تهران؛ جایی که الان ایستگاه متروی امام خمینی در آنجا ساخته شده، به دار کشیده شد. کمیسیون عالی پس از فتح تهران به دست قوای مشروطه‌خواه و سقوط حکومت تقریبا سه ساله محمدعلی شاه برای اداره کشور تشکیل شده بود. ۲- در هیأت قضات علاوه بر شیخ ابراهیم زنجانی که نقش مشابه دادستان را نیز بر عهده داشت، سید محمد امامزاده؛ امام جمعه تهران …
کتاب «معمای مشروعه، مغازله کفر و ایمان» اثر یحیی نوری وکیل‌آباد از سوی انتشارات عنوان راهی بازار نشر شد. این کتاب با مروری بر نگاه غرب به مشروطه، به بررسی مشروطه از منظر روشنفکران ایرانی و اهل شریعت می‌پردازد. به گزارش شبکه اجتهاد، یحیی نوری وکیل‌آباد در کتاب «معمای مشروعه، مغازله کفر و ایمان» در چهار فصل با عنوان‌های «مقدمات نظری»، «مبانی مشروطه‌خواهی در غرب»، «مبانی دولت مشروطه نزد روشنفکران ایرانی» و «دولت مشروطه از منظر اهل شریعت»، درصدد بیان و تحلیل مفاهیم و بنیان‌هایی است که بیشترین مباحث پیرامون آنان سرگرفت؛ یعنی آزادی، قانون و رابطه دین و دولت …
دکتر موسی حقانی با تاکید بر اینکه شیخ فضل‌الله چهره محوری ماجرای مشروطه است تصریح کرد: ما شخصیت شیخ فضل‌الله را در دوگانه موافق یا مخالف مشروطه قرار داده و اندیشه‌های او را واکاوی نکرده‌ایم.
خلاصه رأی عمده علمای نجف که در کتاب «تنبیه الأمه و تنزیه المله» انعکاس پیدا کرده است، تحدید و محدود کردن قدرت مطلقه سلاطین است. در آن زمان علما با سلطنت مطلقه قاجار مواجه بودند که به میل خود و تشخیص خود کشور را اداره می‌کردند و به هیچ قاعده و قانونی هم مقید نبودند.
آیا شیخ فضل الله در اسناد، لوایح و مکتوباتش، سخنی در تأیید ولایت فقیه و مطلبی علیه سلاطین صاحب قدرت و غیر معصوم دارد؟ و نظر وی در این مسأله چیست؟ آیا سندی وجود دارد؟ این مقاله، نظر ایشان را درباره «ولایت فقیه»، «سلطنت اسلامیه»، «صاحبان امر غیر معصوم و سلاطین صاحب قدرت»، «میزان اعتبار رأی اکثریت»، «منشأ قدرت» تبیین نموده و ضرورت بحث را روشن می‌سازد. شبکه اجتهاد: شیخ فضل‌الله نوری قائل به «ولایت فقیهان» بود، نه معتقد به «ظل‌اللهیِ» شاه. به عبارتی، مجتهد نوری، حکومت را از آن فقهای مبسوط‌الید می‌دانست، نه سلطان صاحب قدرت؛ چون به اعتقاد …
قانون گذاری از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریان های سیاسی و مذهبی مختلف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریان ها از قانون گذاری و حیطه آن در اسلام ارائه داده اند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت که یکی از اصول اصلی آن قانون و قانون گذاری است اتخاذ کرده اند. آراء شیخ فضل الله نوری و میرزای نائینی به عنوان نمایندگان دو جریان مهم که در تقابل با یکدیگر بودند در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است و در پاسخ به سوال از «جواز و عدم جواز قانون گذاری و قلمرو آن در آراء این دو عالم عصر مشروطه»؛ مسائلی چون تفاوت رای در حداقلی و حداکثری بودن محدوده قانون گذاری بشر (عرفیات و غیر منصوصات)، تفاوت اجتهادی در فهم متفاوت از متون دینی (فهم متفاوت از نظام سیاسی شیعه در عصر غیبت)، اختلاف در مبانی و چگونگی استفاده از ادله استنباط احکام و اختلاف در دیدگاه انسان شناسانه و دین شناسانه؛ به عنوان دلایل اختلاف برشمرده می شود.
در نتیجه در هر دو دیدگاه امکان قانون گذاری برای جامعه بشری وجود دارد که این قانون گذاری با استناد به دلایل شرعی و به کمک اجتهاد از سوی «سلطان صاحب شوکت» یا «مجلس شورای ملی» در قلمرو مشخص و با شروط خاصی (عدم تغایر با اسلام یا مطابقت با اسلام) صورت می گیرد.
احمد رهدار، رئیس موسسه فتوح اندیشه گفت: علمای مشروعه و مشروطه خواه در مبانی و اهداف با هم اختلافاتی نداشتند لذا اختلاف مبنایی دراهداف نبوده بلکه در روش‌ها وتطبیق مصادیق اختلافاتی بوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نهضت مشروطه دوران پر فراز و نشیبی را به خود دید. در این مسیر طیف‌ها و جریانات مختلف فکری تلاش کردند تا آنچه را که به مبانی فکری خود نزدیک تر می دیدند به عنوان پایه‌های این نهضت قرار دهند. جریان مشروطه خواه و مشروعه خواه در این بین شاهد اختلافاتی بودند که بنا به اعتقاد حجت الاسلام رهدار این اختلافات تنها در …
شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
