بایگانی برچسب: محمد متقیان

شبکه اجتهاد: جناب آقای سروش محلاتی، در سخنرانی ۲۵ رجب، با عنوان «نظریه دولت غاصب در فقه امامیه» پیرامون حقوق خدا، امام و مردم سخن گفته و در نهایت با تصویر امکان تزاحم میان حق امام و حق مردم چنین نتیجه می‌گیرد: «پرسش این است که اگر بین حق امام و حقوق مردم تزاحم به وجود آید، کدام حق مقدم است؟ وقتی به بیانات اهل بیت(ع) مراجعه می‌کنیم، آنان حق خود را مقدمه می‌دانند برای حق مردم، حکومت از نگاه امام علی(ع) مقدمه اجرای عدالت اجتماعی و رعایت حقوق مردم است. امام علی(ع) کفش خود را وصله می‌زند ابن عباس …

شبکه اجتهاد: با نظر به برخی مبانی و ایده‌هایی که برخی از بزرگان طرح کرده‌اند، می‌توان تأملی دیگر هم درباره موضوع «سیره» و از جمله آن «سیره مستحدثه» داشت. اول: با استناد به ادله متعددی مانند «مَا مِنْ شَی‌ءٍ إِلَّا وَ فِیهِ کِتَابٌ أَوْ سُنَّهٌ» و «وَ اللَّهِ مَا تَرَکَ اللَّهُ شَیئاً یحْتَاجُ إِلَیهِ الْعِبَادُ» می‌توان این مبنا را اتخاذ نمود که، شارع مقدس در خصوص هر موضوعی دارای موقفی شرعی است. قدرمتیقن آن است که، هر موضوعی که به «فعل مکلف» ارتباط مستقیم پیدا می‌کند دارای حکم شرعی است. و این موقف شارع نیز با عمومات و اطلاقاتی که …

شبکه اجتهاد: برخی از اساتید و پژوهشگران معاصر، قاعده‌ای با عنوان «کرامت» را طرح می‌کنند که به نظر ایشان می‌تواند مقیَّد اطلاقات و مخصَّص عمومات باشد. هرکدام از ایشان، در استدلال بر این ادعا، راهی را رفته و تقریبی را بیان داشته‌اند. در این میان، برخی بر این باورند که می‌توانند با استفاده از کبرای «ملازمه تکوین و تشریع» این قاعده را اثبات نمایند. یکی از اساتید در جلسه‌ای که اخیراً در یکی از مؤسسات تشکیل شد، با استفاده از کبرای ملازمه، این ادعا را طرح نمود: «با نظر به آیه شریفه ۷۰ سوره مبارکه اسراء “وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ …

سیره عملی پیامبر اعظم (ص) با کفار معاند یا منکران شبهه افروز ضد اسلام، همچنین برخورد سخت حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) با‌ خوارج می‌تواند مؤیدات خوب یا حتی دلیل محکمی‌ از فعل‌ معصوم در برخورد با اهل ‌بدعت ‌و فرق ضاله مثل بهائیان سرسخت باشد. چنانچه مواجهه سه فقیه گرانسنگ شیعه آیت‌الله شیخ عبدالحسین تهرانی وصی امیرکبیر، آیت‌الله بروجردی و حضرت امام خمینی، با‌ بهائیت، می‌تواند مؤید خوبی برای ‌محرومیت قطعی سران بهاییت از حدنصاب حقوق شهروندی از منظر اسلام باشد. البته بین سران اصلی بهایی و فعال ضد اسلام و بین اعضای عادی آن لااقل در حکم اولی‌شان بایستی …

شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مطرح در عرصه فقه معاصر، موضوع توجه به اهداف شریعت در عملیات استنباط است که از آن به فقه‌ مقاصد تعبیر می‌شود. عمدتاً جناب استادعلیدوست (زیدعزه) در زمان حاضر متکفل طرح این بحث هستند و درباره آن تحقیقات متعدد در قالب کتب، مقالات و نیز سخنرانی‌هایی داشته‌ و دارند. آنچه در ادامه‌‌ می‌آید شامل گزارشی مختصر از دیدگاه ایشان و نقدی کوتاه برآن است. این نوشتار نه به عنوان مقاله، بلکه در قالب یادداشت نگاشته شده و طبعاً نیاز به تکمیل و افزونه دارد و ارائه آن، جهت مشارکت در فرآیند بحث و نقد نقد‌‌ …

شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد، مهم‌ترین ویژگی مشروطیت را باید اعطاء «حق تقنین» به منتخبین مردم دانست. هرچند، مشروطیت دارای ویژگی‌های مهمی در عرصه سیاست بوده که مهمترین آن، تقیید و رفع اطلاق العنانی از سلطنت است، لیکن، آنچه که می تواند این تقیید را محقق سازد، بیرون آوردن «امکان تقنین» از حوزه سلطنت و تحدید اختیارات سلطانی در عرصه «حکم و فرمان» است. از این روی است که گفته می‌شود، مهمترین ویژگی مشروطیت، برخوردارسازی نمایندگان از امکانی است که به آنها قدرت ویژه‌‌ای در حکمرانی می‌بخشد و آن همان «امکان تقنین» است. در دوران مشروطه ایرانی نیز «حق تقنین» …

حجت‌الاسلام رهدار معتقد است به‌تناسب «تغییر تبویب فقهی»، مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل تغییر کرد و نیز رویکرد فقه مقارن در مکتب حله گسترده شد و در مکتب جبل عامل به یک رویه معمولی تبدیل گشت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، به‌همت گروه فقه سیاسی مرکز پژوهشی فقه و اجتهاد فاضل، نشست علمی «مناسبات فقه و سیاست در مکتب فقهی جبل عامل»، با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد رهدار، رئیس گروه فقه مضاف دانشگاه باقرالعلوم (ع) و نقادی حج‌اسلام محمد متقیان تبریزی و محمدجواد یاوری در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) قم برگزار شد. حجت‌الاسلام احمد رهدار در توضیح مطالب …

شبکه اجتهاد: یکی از مسائل مهم دوران معاصر که در دامنه علم اصول مطرح می‌شود، مسئله «تمسک به اطلاقات و عمومات در موضوعات مستحدثه» است. درباره این مسئله، تحقیقاتی در دروس اعلام و برخی مقالات و مکتوبات وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود. استاد گنجی در درس اصول سال جاری، ذیل مبحث «مطلق و مقید» در سه جلسه به این مسئله پرداخته و برخی از موانع را طرح و بحث کرده‌اند. استاد قائینی با تفصیل بیشتری به این موضوع وارد شده و در ابعاد مختلفی به موانع تمسک، امکان تمسک و وجوه مؤیده پرداخته‌اند که در جلد اول کتاب …

استاد قائینی در بررسی این بحث می‌فرماید: قانون در این بحث به معنی مدرن آن مدنظر نیست بلکه به معنی مقرره‌ای برای اداره کشور است و بحث را برفرض سازگاری قانون با فقه دنبال می‌کنیم. شارع دو رویه را در قانون‌گذاری پیگیری کرده است، چراکه شارع گاهی در منطقۀ البیان است و گاهی در منطقۀ الفراغ و اگر در منطقۀ البیان بخواهد قانونی را تشریع کند باید به‌صورت فهرستی بیان کند و موقف آن موقف اخبار است، یعنی باید تشریعات خود را به مردم اعلام کند و در منطقۀ الفراغ مجلس شورای اسلامی با تنفیذ حاکم شرع شروع به قانون‌گذاری …

اولین جلسه از سلسله نشست‌های هم اندیشی پیرامون قانون اساسی با موضوع «ضرورت‌ها و اقتضائات گفتگو پیرامون قانون اساسی» اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) برگزار شد. اساتید حجج‌اسلام والمسلمین سید احسان رفیعی علوی، معاون دانشگاه باقرالعلوم (ع)، مجید رجبی رئیس پژوهشگاه فقه نظام، محمد متقیان تبریزی مدیرگروه فقه تقنین مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، محمدجواد تاکی و ابوالحسن حسنی بر این نظر اتفاق دارند که قانون اساسی با توجه به گذشت زمان و اقتضائات جدید زمانه نیازمند تغییر و اصلاح است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عباسعلی مشکانی سبزواری دبیر این نشست در سخنانی …

شبکه اجتهاد: سعه و گستره ولایت فقیه در عصر غیبت کبری، هماره یکی از مداخل مباحث فقه سیاسی بوده است. در این مدخل فقهی، ولایت فقها بر امر افتاء و قضاء یا نیابت ایشان از ناحیه امام در این دو امر، محل پرسش و بحث نیست، بلکه بیش از آن و در محدوده «امور عامه» که حوزه ولایتِ سلاطین و حکام است، مورد سؤال قرار می‌گیرد که، آیا چنین ولایت و نیابتی برای فقیه ثابت می‌شود؟ شیخ انصاری (رضوان الله علیه) نیز بسان سایر فقهای امامیه، در این عرصه، دارای رأی مستقل و بیان ویژه‌ای است. اما از آنجا که، …

پژوهشگر فقه سیاسی، به اشاره به آیه شریفه ۵۸ سوره مبارکه نساء، گفت: این آیه در فرهنگ فقهی و منابع فقهی ما آنچنان که باید مورد استفاده قرار نگرفته است، در حالی که این آیه می‌تواند، یکی از اصلی‌ترین منابع فقه سیاسی قرار بگیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد متقیان تبریزی، پژوهشگر فقه سیاسی، در ادامه سلسله مباحث بررسی اندیشه سیاسی میرزای نائینی، گفت: در جلسات قبل گفته شد تقسیم سلطنت به تملیکیه و ولایتیه از ابداعات مرحوم نائینی است. در نوع تملیکیه، رابطه میان حاکم و مردم این گونه است که مردم، مملوک حاکم هستند و مالک حق …

مدرس حوزه علمیه قم گفت: عبدالرحمان کواکبی در کتاب طبایع الاستبداد، سلطنت تملیکیه را اسارت و تبعیض می‌داند همچنین سرفصل دیگر کتاب او، استبداد دینی و سیاسی است و در خاتمه هم در مورد قوای ملعونه استبداد بحث کرده است؛ او ابتدا استبداد را معنای لغوی کرده و بعد معنای اصطلاحی آن را بیان کرده و میرزای نائینی هم عین این عبارات را در کتاب خودش آورده است که نشان می‌دهد مرحوم میرزا از او متأثر بوده است. میرزا گفته است ملتی را که گرفتار چنین اسارتی باشند اسرا و اذلا گویند و کواکبی نیز همین عبارات را دارد. به …

شبکه اجتهاد: جناب سروش محلاتی در مطلبی با عنوان «این معارضان، محارب نیستند» در دو بخش، به نفی صدق عنوان بغی و محاربه پرداخته و در اجرای مجازات این دو عنوان، درباره کسانی که رفتار خشونت‌آمیز داشته و مرتکب قتل و جرح شده‌اند، تردید می‌نماید! اشکال به تردید در عنوان «بغی» به نظر وی، حرکت‌های خشونت‌آمیز در نظام اسلامی، دو دسته است:یکم، حرکت سازمانی است که به آن «فئه باغیه» گفته می‌شود و دسته دیگر، حرکت اعتراضی پراکنده است که صدق بغی نمی‌کند. وی برای اثبات این مدعا، به کلام شیخ طوسی استناد کرده که؛ شرط صدق عنوان بغی، سازمانی‌بودن …

حجت‌الاسلام محمد متقیان تبریزی، با بیان  اینکه تلقی نائینی از سلطنت تلقی مدرن نیست، اضافه کرد: در دولتی که قدرت متمرکز وجود ندارد و نهادهای مختلف حضور دارند سخن از چگونگی تقسیم قدرت است نه کیفیت استیلای سلطان. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد متقیان تبریزی، محققق و مدرس حوزه علمیه قم در ادامه سلسله جلسات «بررسی اندیشه سیاسی میرزای نائینی» با اشاره به تلقی مردم در نقش مردم در فرایند اداره کشور، گفـت: در مقدمه کتاب تنبیه‌الامه که با تصحیح آقای ورعی منتشر شده به اصل ضرورت حکومت پرداخته و به نقل از میرزای نائینی آمده است: بدان که …

شبکه اجتهاد: با نظر به آیات و روایات، الگویی از مواجهه مردم با حکومت و تصمیمات آن، به دست می‌آید که فارغ از وظیفه‌ای که مردم نسبت به حاکمیت داشته و باید از قوانین و دستورات حکومت اسلامی اطاعت کنند، می‌تواند مواجهه مردم را فعال نموده و حکمرانی کشور اسلامی را متأثر از نقش‌آفرینی مردم سازد. در این الگو، سه گونه رفتار در مواجهه با سیاستها، راهبردها و برنامه‌های اجرایی حکومت مطرح می‌شود: یکم، امر به معروف و نهی از منکر. دوم، نصیحت و سوم، مشورت. امر به معروف و نهی از منکر این دو فریضه الهی، نه تنها در …

عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی، تاکید کرد: متاسفانه تلقی غلطی در بین برخی روشنفکران وجود دارد یعنی یک دوگانه‎ غلطی درست می‌کنند و آن دوگانه مبارزه با استبداد یا استعمار است و در این دوگانه غلط، میرزای نائینی را جزء رهبران مبارزه با استبداد قرار می‌دهند و نه استمعار. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد متقیان تبریزی، عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی، چهارم آبان ماه در اولین جلسه نشست علمی «بررسی اندیشه سیاسی میرزای نائینی»، گفت: اگر بخواهیم درک درستی از فکر نائینی به دست بیاوریم باید به رساله‌های وی و آثار دیگر او مراجعه کنیم چون …

شبکه اجتهاد: به‌تبع طرح آموزشی جدیدی که از سوی شورای عالی حوزه ارائه شد و در آن، برخی از بخش‌های کتب موجود حذف و کتب جدیدی به عنوان متن درسی ارائه گردید، مخالفت‌هایی مطرح شده است که نیازمند به تدقیق و موشکافی دارد. در این نگاشته ذیل چند عنوان، نکاتی طرح‌ می‌گردد. الف) چرایی تحول در کتب ۱- ضرورت تحول در کتب، به تبع تحول در علم همگان‌ می‌پذیرند که کتاب، ظرف دانشی اهل علم بوده و بعد از خلق علم در ذهن و ضمیر دانشمند است که ظرفِ کتاب، موجودیت پیدا‌ می‌کند. اگر چنانچه علم و دانشی در مسیر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: همیشه در آغاز و پایان ماه مبارک رمضان بحث امکان و عدم امکان رؤیت هلال ماه نو و آغاز ماه جدید داغ می‌شود. امسال با توجه به پیش‌بینی‌ها، هلال ماه شوال با چشم مسلح و غیرمسلح در روز یک‌شنبه در ایران رؤیت نشد و به‌نوعی به وحدت آراء علما منجر گشت؛ ولی بنابر مبانی فقهی برخی از مراجع و علما در عراق و ایران – با نظر به گزارش‌هایی از رؤیت هلال ماه شوال (مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند»)- روز دوشنبه را …

شبکه اجتهاد: میزان استفاده از کلمه «اجماع» و ترکیب‌های دیگر آن، در کتب فقهی و اصولی فراوان است. دسته‌بندی این حجم که بالاتر از صدهزار استعمال را شامل می‌‌شود، کار یک گروه تحقیقاتی است. اما این مسیر صعب، سبب‌‌‌ نمی‌شود که مسئله اجماع مورد پژوهش و کاوش قرار نگیرد. در یک کار پژوهشی پیرامون «اجماع مدرکی» به بررسی اجماعات مورد ادعا و استناد فقها از شیخ صدوق تا فیض کاشانی پرداختم که شامل ۹۰۰۰ فیش تحقیقاتی می‌‌‌گشت. گزارش اولیه‌‌‌ای از این حجم استعمالات به دست آمد که آن را تقدیم می‌‌کنم و در نهایت جمع‌بندی مختصری پیرامون «حجیت اجماع مدرکی» …

شبکه اجتهاد: استاد احمدی شاهرودی، بررسی «حجیت سیره» را به «حجیت تقریر» بازگشت می‌دهند و این، روش منطقی حل مسئله است که سایر اصولیین نیز همینگونه عمل می‌کنند و ادله‌ای را مبنی بر لزوم موضع گیری امام(سلام الله علیه) در برابر خلاف شرع اقامه می‌کنند. ایشان با وجود «انکار حجیت تقریر» و رد دو وجه از وجوه مطرح شده در کتب اصولی، سیره عقلاء در باب ظواهر را حجت دانسته و آن را معتبر می‌دانند. به نظر ایشان، اگر ظواهر معتبر نباشد، «نقض شریعت» شده و باب هدایت منسد می‌شود، زیرا طریق جایگزینی نیز از طرف شارع معرفی نشده است، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بحث سیره عقلاء، یکی از مهمترین منابعی است که در فقه کاربرد فراوانی دارد، شاید بتوانم بگویم ۸۰ درصد اجتهاد به این موضوع بستگی دارد. به عنوان مثال: کسی دندان کاشته یا پرکرده و بعد غذای نجسی خورد یا اینکه دهانش خون آمد، آیا این دندانی که پرکرده، حکم بواطن را دارد که نجس نمی‌شود یا اینکه حکم بواطن را ندارد. چون روایتی داریم که باطن نجس نمی‌شود یا دهان نجس نمی‌شود، در استظهار از این روایت، آیا ظهور زمان ائمه (سلام الله علیهم) حجت است یا ظهور الآن حجت است؟ اگر کسی گفت ظهور الآن حجت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیراً یکی از اساتید بزرگوار فرمودند «اگر هوش مصنوعی به معنای کلان خویش به میدان بیاید می‌تواند اجتماعی بودن دین را تثبیت کند و هوش مصنوعی می‌تواند تحولی در اجتهاد به وجود بیاورد». ۱- ورود تکنولوژی و پدیده‌های مدرن به جهان اسلام و چگونگی مواجهه فقها با آنها، همیشه به عنوان یک مسئله جدی و قابل تأمل مطرح بوده و است. سیاست غالب، تفکیک و تجزیه نقاط مثبت و منفی تکنولوژی از همدیگر، و تجویز استفاده از نقاط مثبت آنها در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان بوده و است. علی‌رغم چنین استقبالی از این پدیده‌ها، تجربه‌ای که …

مدل نهایی فقه حکومتی فرهنگستان، استخراج شده از روابط بین تفقه، کار علمی و کار در مدل‌های عینی اجرا برای مدیران است. در این سه لایه، رابطۀ اصلی برای حجیت ـ جایگاه اجتهاد و استنباط ـ است، رابطۀ فرعی برای کار علمی و رابطۀ سوم مدل‌های عینی اجرا است. در این روش محقق به نظریه‌ای می‌رسد که برخوردار از خصوصیت اسلامیت، مشروعیت و حجیت است و کارآمدی دارد و ناظر به اجرا و عینیت بودن را نیز دارد. دیدگاه فرهنگستان به‌هیچ‌وجه معادلات علمی را کنار نمی‌گذارد. به‌هیچ‌وجه تجربیات و مدل‌های عینی اجرا و محاسبات کمی را برای پیاده کردن دیدگاه‌های …

حجت‌الاسلام متقیان گفت: در نگاه اصولیون، «مولویت» مربوط به علم کلام دانسته شده و امتداد در اصول پیدا نکرده است اما شهید صدر (ره) این نگاه کلامی را در مفهوم سازی و در منطق تفقه و علم اصول جریان داده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «شأن شارع در مقام تخاطب از منظر شهید صدر» به همت فرهنگستان علوم اسلامی و با حضور حجت‌الاسلام محمد متقیان پژوهشگر فرهنگستان، در اتاق جلسات ساختمان مفید در قم برگزار شد. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این نشست علمی به نقل از پایگاه وسائل است: شأن شارع در مقام احتجاج شارع اقدس با …

مفهوم «کاشفیت» به عنوان مؤلفه اصلی تعریف هویت قطع در نزد اصولیین مورد مداقه جدی قرار گرفته است. نگارنده در این نگاشته، مداقه لازم را انجام داده و به لوازم تحلیل ماهیت قطع به کاشفیت پرداخته است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد متقیان، طلبه سطح ۳ حوزه علمیه قم و عضو گروه فلسفه شدن اسلامی فرهنگستان علوم اسلامی قم در سلسله یادداشت‌هایی با موضوع حجیت قطع به بررسی موضوع شناسی قطع پرداخته است. مقدمه آنچه در این بخش ارائه می شود، بخش ابتدایی از مباحث تفصیلی «حجیه قطع» است. قرار بر این است که در دو مرحله، ابتدائاً به …