شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: با طرح مجدد موضوع حجاب قانونی و اختیاری در این روزها، دوباره این مساله مطرح شده است که موضع مرحوم آیت‌الله طالقانی در این باره چه بوده است؟ با مراجعه ای که به متن کامل مصاحبه تلویزیونی آیت‌الله طالقانی (و نه صرفا بریده ای از آن) داشتم، تحلیل بنده از موضع آیت‌الله طالقانی چنین است:
۱- امام خمینی در ۱۵ اسفند ۱۳۵۷ در سخنرانی ای در اجتماع مردم گفتند:
«الان وزارت خانه ها همان صورت زمان طاغوت را دارد. در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارت خانه های اسلامی نباید زنهای لخت بیایند. زنها بروند اما با حجاب شرعی باشند.»
به دنبال این سخنان، جمع بزرگی از زنان در ۱۷ اسفند در تهران به خیابان آمدند و با الزام به حجاب مخالفت کردند. این اعتراضات یکی دو روز دیگر ادامه یافت و بیم آن می رفت که بر ابعاد آن افزوده شود. بویژه آن که گروههایی نیز با تشکیل تجمعاتی در مخالفت با زنان معترض و بعضا حمله به اجتماع آنان، اوضاع را ملتهب تر می کردند.
۲- آیت‌الله طالقانی برای جلوگیری از گسترش تظاهرات به مصاحبه ای با تلویزیون می پردازد و در باره سخنان امام خمینی در باره حجاب توضیحاتی را ارائه می دهد. ایشان سخنان خود را این چنین آغاز می کند:
«من مجالی نیافتم تا متن بیانات امام خمینی را در روزنامه ها ببینم. ولی مسلما نظر امام هم به مصلحت زنان و خواهران و دختران ماست و هم مطابق موازین اصولی اسلام است. واجب است که نصایح و راهنمایی های ایشان را که به صواب و مصلحت هر طبقه و گروهی هست بپذیرند.»
آیت‌الله طالقانی در ادامه به تفصیل به مساله حجاب و اهمیت آن و عوارض زیانبار بی حجابی و عریانی می پردازد و می گوید:
«حجاب ساخته من و فقیه و دیگران نیست؛ این نص صریح قرآن است. آن قدری که قرآن مجید بیان کرده، نه ما می توانیم از حدود آن خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند.»
آیت‌الله طالقانی در ادامه با اشاره به اعتراض های صورت گرفته گفت:
«هو و جنجال راه نیندازند. همانطور که بارها گفتیم، همه حقوق حقه زنان در اسلام و در محیط جمهوری اسلامی محفوظ خواهد ماند و از آنها خواهش می‌کنیم که با لباس ساده با وقار، روسری هم روی سرشان بیندازد بهجایی برنمیخورد…. چه جنگها، چه قتلها، چه فجایع که تا یک سال قبل دائما هر روز یک قسمت از اخبار روزنامه‌ها همین فجایع بود. منشاء اینها کی بود؟ منشأ اینها از کجا بود؟ غیر از همین تحریکات بیجا بود؟»
مرحوم طالقانی افزود:
«خطری که حس می‌کنیم این است که زنها دوباره به ابتذال برگردند. حجاب حکم ضروری دین است. منظور امام و علما این نیست که زن خانهنشین باشد. اجباری حتی برای زنهای مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ …حضرت آیت‌الله خمینی هم نیز اجبار و اکراهی به شکل اکراه بیان نکرده اند»
۳- آیت‌الله طالقانی ضمن این که از سخنان امام خمینی دفاع می کند اما گویا اصلاحیه ای (که بعید نیست با اشاره و یا موافقت امام بوده است) به آن می زند و برای آرام کردن اعتراضات می گوید نظر امام خمینی به اجبار در امر حجاب نبوده است. به دنبال این مصاحبه روزنامه کیهان و اطلاعات در صفحه اولشان به نقل از آیت‌الله طالقانی اعلام می کنند که حجاب الزامی نیست و کسی زنان را مجبور به حجاب نمی کند.
۴- این که خبرگزاری فارس در زیر نویس ویدئویی نوشته است: «موافقت آیت‌الله طالقانی با قانون حجاب اجباری»، از این جهت که قانونی به معنای مصوبه مجلس یا هیات دولت در باره حجاب تا سال ۶۲ مطرح نبوده است، قابل رد است اما اگر منظور از قانون در زیر نویس، دستور امام خمینی بر الزام به حجاب در ادارات باشد که خود اهمیت قانون رسمی و بلکه بالاتر از آن را داشت، می توان برای کاربرد کلمه قانون توجیهی ارائه کرد و با انضمام این مطلب که آیت‌الله طالقانی در ابتدای مصاحبه از تصمیم و نظر امام دفاع می کند، زیرنویس فارس را درست دانست اما همچنان این اشکال به فارس وارد است که آن ویدئوی تقطیع شده همه حرف و موضع مرحوم طالقانی در باره حجاب نیست.
۵- این تلقی که گویا آیت‌الله طالقانی در برابر دیدگاه امام خمینی مبنی بر حجاب الزامی در ادارات موضع گرفته و مخالفت کرده، نیز با زمینه و بافت مصاحبه آقای طالقانی همخوانی ندارد و باید سخنان ایشان را به عنوان تعدیل و اصلاحیه ای ضمنی بر سخنان امام برای خاموش کردن اعتراضات دانست، بی آن که در مقام بیان موضع خود در باره موافقت یا مخالفت با حجاب اجباری باشد. بنا بر این نمی توان به ضرس قاطع در باره موافقت یا مخالفت آیت‌الله طالقانی در باره حجاب الزامی و قانونی اظهار نظر کرد.
