شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
«مباحث سیاسی بحارالانوار(جلد ۱ و۲)» از سلسله کتب موسوعه روایات سیاسی شیعه، با حضور علما، اساتید و فضلای حوزه علمیه قم در سالن همایش‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رونمایی شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین منصور میراحمدی در ابتدای مراسم رونمایی از کتاب مباحث سیاسی بحارالانوار(جلد ۱ و۲) از سلسله کتب موسوعه روایات سیاسی شیعه اظهار داشت: در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، کلان پروژه‌‌ای از چند سال گذشته شکل گرفته که با توجه به گروه مهم فقه سیاسی در پژوهشکده اندیشه سیاسی، طبیعتاً احادیث و سخنان ناب ائمه(ع) یکی از منابع مهم معرفتی این دانش را تشکیل می‌دهد.
او تصریح کرد: بدون توجه به سنت و احادیث نمی‌توان به استخراج و تنظیم احکام سیاسی اجتماعی در حوزه فقه سیاسی پرداخت، لذا جا دارد که در کنار قرآن کریم، سنت مورد توجه قرار گیرد.
مدیرگروه فقه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز داشت: بزودی کتاب کافی و غررالحکم به اتمام رسیده و رونمایی خواهد شد.
نوع تبویب ما برای روایات، متناسب با عصر ما و نیازهای آن نیست
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی طی سخنانی، اظهار داشت: اولین گام در نگارش کتاب حدیثی مربوط به قرن چهارم است که عمدتاً مکتب حدیثی قم و ری شکل می‌گیرد که مرحوم کافی و صدوق عمدتاً متصدی این کار هستند.
او افزود: کتب اربعه ما عمدتاً بعد از حدود اندکی از غیبت شکل می‌گیرد و فلسفه آن این است که رشد مکتب اعتزالی این نگرانی را در اندیشمندان به وجود آورد که به خاطر عقلانیت از میراث روایی محروم شویم مضافاً براینکه در عصر غیبت دسترسی به امام معصوم نداریم و هران میراثی که از امام معصوم رسیده باید در اختیار قرار گیرد و این سبب شد مجموعه‌‌ای از روایات در مرحله اول شکل گرفت.
مدیرگروه فقه سیاسی پژوهشکده اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: مرحله دوم نگارش روایات سیاسی ما در قرن دهم و یازدهم شکل می‌گیرد که کتاب‌هایی چون بحارالانوار و وسائل الشیعه نگارش می‌یابد و لذا این دو مرحله، مرحله مهمی در نگارش موضوعی روایات سیاسی شیعه است.
او ابراز داشت: اگر قرن چهارم شکل می‌گیرد منطق نگارش روایات کنار هم متفاوت است مثلاً کتاب کافی از کتاب عقل و جهل شروع می‌کند اما «من لا یحضره الفقیه» به گونه‌‌ای دیگر است که دلیل آن مقتضای زمان است.
حجت‌الاسلام ایزدهی تصریح کرد: نوع تبویب ما برای روایات، متناسب با عصر ما و نیازهای آن نیست، آیا باید باب بندی جدیدی برای روایات در قرن پانزدهم داشته باشیم؟
او ادامه داد: از یک سو روایات به مثابه رکن رکین استنباط فقهی در عرصه‌های مختلف وجود دارد و از سوی دیگر، حاکمیت سیاسی از ضروریات جامعه امروز حساب می‌شود لذا نیازمند آن هستیم که مبانی معرفتی ما شکل بگیرد.
بازتولید فقه سیاسی مرهون بازخوانی میراث گذشتگان است
این پژوهشگر حوزه ابراز داشت: مرحله دوم اثبات این مساله است که منابع روایی شیعه برای پاسخگویی به نیازهای امروز باید بازنگری شود لذا بازتولید فقه سیاسی مرهون بازخوانی میراث گذشتگان، بحث روش شناسی و اصول و بازخوانی منابع و روزآمد کردن آن برای استنباط است.
او با بیان اینکه این کلان پروژه بسیار کار دقیق و سهل ممتنع است، تاکید کرد: ما بنا داریم روایات کتب مختلف روایی، اخذ، تجمیع و تبویب شود و بعد از اینکه میراث این‌ها به دست ما رسید، مرحله بعد می‌تواند روایات مرتبط به اخلاق و حکومت و اداره و شیوه حکومت کنار هم جمع کرد و به طور منظم و منطقی این کار انجام شود.
حجت‌الاسلام ایزدهی در پایان در مورد هدف برگزاری این جلسه گفت: مقصود این است که این فرآیند و خلا را تبیین کرده و ضرورت تدوین چنین موسوعه‌‌ای برای روزآمدتر کردن اجتهاد و فقاهت، دسترسی بهتر به منابع، تأمین حجیت سیاسی نظام تأمین شود.
تأمین نیازهای بشر با احادیث دال بر جامعیت و جاودانگی دین اسلام
در ادامه مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل سلطان محمدی مؤلف کتاب، با اشاره به حدیث ثقلین اظهار داشت: پیامبر دو ثقل معرفتی را به عنوان ثقل اکبر و ثقل اصغر به مسلمانان معرفی می‌کند در واقع هرآنچه انسان در دنیا و آخرت و در عمل بدانها نیاز دارد در کتاب و سنت مطرح شده است و موردی وانگذاشته شده که پیروان این دین خاتم جای اعتراض داشته باشند.
او بیان کرد: احادیثی که بر جاودانگی دین اسلام و جامعیت آن دلالت دارد، همه نیازهای بشر را تا روز قیامت تأمین کرده است. در حدیث ثقلین نکته مورد توجه این است که پیامبر(ص) فرموده است که در هیچ زمینه‌‌ای گمراه نمی‌شوید و از جمله عرصه‌های زندگی انسان، زندگی سیاسی انسان است چون در حوزه سیاست دیگر نیاز انسان به قوانین و احکام، شدیدتر و مهمتر از دیگر حوزه‌هاست.
مؤلف کتاب «مباحث سیاسی بحارالانوار» ادامه داد: اگر جامعه‌‌ای بخواهد گمراه نشود باید به قرآن و سنت تکیه کرده و از آن‌ها کمک بگیرد بنابراین عدم گمراهی در سیاست و پیشرفت و سعادتمندی انسان در سیاست وابسته به مراجعه به این دو ثقل است.
او با اشاره به مراحل تدوین این موسوعه اظهار داشت: علامه مجلسی از علمای پرتالیف شیعه است و کتاب بحارالانوار از جلد اول تا آخر، مطالعه تفسیری گردید که مطالعه و تدوین آن ۵ سال طول کشید و مراحل ارزیابی هم همین مدت به طول انجامید.
حجت‌الاسلام سلطان محمدی تصریح کرد: جلد اول این موسوعه بیشتر مباحث نظری و جلد دوم ناظر به مباحث عملی است و نکته دیگر در این پروژه آنکه مباحث سیاسی را موضوع بندی کردیم و بنابراین پژوهشگر و محقق در هر موضوعی، به احادیث متعددی برخورد می‌کند.
او در پایان یادآور شد: در بررسی روایات نکته‌‌ای که غفلت نشده اینکه احادیث طوری چینش شده که پژوهشگران بعدی بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
فکر درخشان امام راه‌گشایی برای بسیاری از متفکران عصر حاضر است
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین استاد محمدهادی یوسفی غروی با بیان اینکه تدوین و انتشار چنین مجموعه‌هایی جز از حوزه انتظار نمی‌رود اظهار داشت: از این حوزه توقع است که به معارف اسلام به ویژه از دیدگاه اهل بیت(ع) توجه کرده و به انحاء مختلف دین خود را ادا کند.
او با بیان اینکه جامع‌ترین موسوعه احادیث اهل بیت هنوز کتاب بحارالانوار است، گفت: کتاب‌های تازه انتشار خوب است که نقّادی شود چون نقّادی و تضارب آراء سبب برداشت بیشتر از محتوای کتاب و زکات علم خواهد شد.
استناد امام به حدیثی برای اثبات ولایت فقیه
استاد حوزه علمیه قم به خاطره‌‌ای از ابتکار امام خمینی(ره) در برداشت حدیث «اذا مات المومن فقیه، ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسدّها شیء الّا فقیه مثله» اشاره کرد و گفت: این جمله در سرعنوان بسیاری از اعلامیه‌های درگذشت عالمان به مناسبت‌های مختلف دیده می‌شد و منظور یادبود این عالم بود؛ بنده در بحث ولایت مرحوم امام خمینی در نجف اشرف حاضر بودم از جمله چیزی که برای من تازگی داشت و می‌توان آن را از برداشت‌های فقهی و استنباطی امام راحل دانست، استناد امام راحل به این حدیث به عنوان یکی از ادلّه اثبات ولایت فقیه بود درحالی‌که همه این روایت را نوعی اظهار فضل نسبت به یک عالم می‌دانستند.
او با اشاره به حدیث «لان المومنین الفقهاء حصون الاسلام کحصن سور مدینه لها» از حضرت موسی بن جعفر(ع) افزود: امام خمینی(ره) می‌فرمود اگر قرار باشد فقیه تحت نظر و حکومت دیگران زندگی کند و با تقاضا و خواهش امر به معروف و نهی از منکر کند، این چه حصنی است؟ «حصن مدینه» و حصن هر شهر به این معناست که حافظ و نگهبان باشد و لازمه آن این است که حاکم باشد نه محکوم و لذا برداشت امام از این حدیث برای ما که ناآشنا با صدر این حدیث نبودیم، جالب بود بنابراین فکر درخشان امام راه‌گشایی برای بسیاری از متفکران بود.
حجت‌الاسلام یوسفی غروی در پایان با اشاره به حدیث ثقلین عنوان کرد: تلقی من این است که پیامبر می‌خواست بفرماید مجموعه حمل اسلام شبیه حملی است که بر روی مرکبی انجام گیرد و از جمله شرایط این است که تعادل دو طرف حفظ شود تا بار به مقصد برسد لذا بار اسلام به مقصد نمی‌رسد مگر آنکه ثقل قرآن همراه با ثقل اهل بیت(ع) باشد که نمی‌شود گفت حسبنا کتاب الله و یا حسبنا اهل بیت./ شفقنا
