شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس هیات امنای دانشگاه مفید برگزاری مجالس بزرگداشت نام آوران و بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی را تذکر، تجلیل و بهانه‌ای برای پیشرفت بیشتر دانست و با اشاره به تبحر و مهارت مرجع فقید شیعیان در فقه و اصول گفت: چیزی که امروز در حوزه‌های علمیه بیش از هر وقتی نیاز است به آن اهتمام داشته باشیم اساس فقه و اصول است.
به گزارش شبکه اجتهاد، مراسم نخستین سالگرد ارتحال آیت‌الله موسوی اردبیلی مرجع تقلید شیعیان و موسس مجموعه دانشگاه و مدارس مفید با حضور دانشجویان، اساتید و شخصیتهای حوزوی و دانشگاهی در دانشگاه مفید قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی محقق داماد، حجت‌الاسلام والمسلمین شهرستانی نماینده تام الاختیار آیت‌الله سیستانی، فرشاد مومنی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد سعیدی تولیت آستان مقدس حضرت معصومه(س) و جمعی از اساتید سطوح مختلف حوزه در این مراسم حضور داشتند.
فرشاد مومنی، محقق داماد، رهایی، ایازی، ادیب و سیدعلی موسوی اردبیلی در این برنامه سخنرانی کردند. برگزاری میزگردی پیرامون اندیشه‌های آیت‌الله موسوی اردبیلی و رونمایی از مجموعه مقالات ارسالی پیرامون شخصیت این مرجع تقلید و نیز مجموعه فقهی آن مرحوم از برنامه‌های این بزرگداشت بود.
همچنین برنامه سالگرد آیت‌الله موسوی اردبیلی با حضور مراجع عظام تقلید و بیوت دیگر مراجع و علما در مسجد اعظم برگزار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل کدکنی از اساتید حوزه علمیه مشهد پیرامون این شخصیت و خدماتی که یک عالم به جامعه می‌تواند داشته باشد سخنرانی کرد.
به منظور دسترسی بهتر خوانندگان به مجموعه سخنرانی‌های ایراد شده در این مراسمات بزرگداشت، کامل سخنان بزرگان به نقل از شفقنا در زیر می‌آید:
اعطای جایزه دوسالانه آیت‌الله موسوی اردبیلی به مقالات برتر علمی
حجت‌الاسلام سید علی موسوی اردبیلی در مراسم بزرگداشت آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) که در دانشگاه مفید برگزار شد، اظهار داشت: از حدود ۶ ماه پیش تصمییم بر این شد تا نکوداشتی برای این مرجع عالی قدر گرفته شود و در این خصوص گروهی تشکیل و از برخی اساتید دعوت به همکاری شد.
او با بیان اینکه گروهی تدوین کتاب‌های ایشان را برعهده گرفتند، گفت: گروهی به مدیریت جناب مهریزی سه کتاب تحت عنوان آیت‌الله اردبیلی از نگاه دیگران که شامل مصاحبه‌های بزرگان در خصوص این مرجع تقلید است، کتابی در خصوص اسناد ساواک و کتاب زندگینامه این عالم را آماده و چاپ کردند.
فرزند مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی، افزود: گروه دیگری برخی کتاب‌های فقهی و غیر فقهی یا دست نوشته‌های آیت‌الله و یا تقریراتی که شاگردان از دروس ایشان انجام داده بودند را آماده کردند که در حال حاضر سه جلد آن به چاپ رسیده است.
او تصریح کرد: یک گروه نیز با مدیریت حجت‌الاسلام فاضل میبدی مسؤلیت جمع اوری مقالاتی اعم از اینکه این مقالات در خصوص آراء و نظریات مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی و یا مقالاتی که نوشته شده است را در مجموعه‌ای اماده کردند.
موسوی اردبیلی ادامه داد: برای مراسم بزرگداشت، پیش از این چهار پیش نشست در موضوعات مختلف قرانی، سیاسی، حقوقی و اقتصاد با ۱۲ سخنران و پرسش و پاسخ برگزار شده است.
فرزند آیت‌الله موسوی اردبیلی، افزود: یک تصمیم که در مراحل ابتدایی قرار دارد این است که جایزه دوسالانه‌‌ای به عنوان جایزه آیت‌الله موسوی اردبیلی در نظر گرفته شود برای برترین مقالات ارسالی در موضوعات علمی که مورد دغدغه ایشان بود و اگر توفیقی باشد این برنامه را پیگیری خواهیم کرد.
او گفت: در پایان لازم است تشکر کنم از همه عوامل و دست اندرکارانی که زحمت کشیدند سعی و تلاش کردند برای اینکه بتوانیم به نحو احسن این برنامه‌ها را برگزار کنیم.
فقه و اصول نماد حوزه‌های علمیه است
حجت‌الاسلام محقق داماد، رئیس هیأت امنای دانشگاه مفید در مراسم بزرگداشت آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) که در دانشگاه مفید برگزار شد ضمن بیان اینکه درگذشت این فقیه بزرگ ضایعه بزرگی برای عموم مردم و حوزه‌های علمیه بوده است، اظهار داشت: علاوه بر برگزاری مجالس عمومی که در قم و یا شهرستان‌های دیگر برگزاری مجلس خاصی در دانشگاه مفید که یکی از ثمرات زندگی پربار ایشان است بسیار امر به جا و پسندیده‌ای بود.
او با بیان اینکه بر طبق روایات، فوت پیغمبر و نیز فوت علما و دانشمندان بزرگ نقصی است که در زمین اتفاق می‌افتد، نه فقط در اسلام، گفت: سنگینی زمین به دانش است و هر نقصی که در این اطراف پیدا شود نقص در زمین است، بنابراین حق است که برای این گونه حوادث عزادار باشیم، تجلیل کنیم، یادآوری کنیم، تذکر بدهیم و از همین‌ها هم یک بهانه‌ای برای پیشرفت بیشتر به دست بیاوریم.
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه فقه و اصول نماد و قوام بقاء حوزه‌های علمیه است، افزود: زندگی مرحوم آیت‌الله اردبیلی ابعاد مختلفی داشت و عمده تخصص ایشان در این زمینه بود که نوشته‌ها، آراء، حاشیه‌شان بر عروه و امثال اینها نشان دهنده‌ی دقت نظرشان در این خصوص است.
او با بیان اینکه این عالم با همان قدرت اجتهاد می‌توانست در اقتصاد هم فکر کند، تصریح کرد: چیزی که امروز در حوزه‌های علمیه بیش از هر وقتی نیاز است به آن اهتمام داشته باشیم اساس فقه و اصول است؛ علاوه بر اینکه اصول یک درس اختصاصی فقه نیست، اصول یک متد تفکر است و منطقی برای خودش دارد.
محقق داماد، گفت: مباحث اصول چیزی است که همه‌ی دنیا به آن نیاز دارد و اختصاص به حوزه علمیه ندارد؛ همین الآن مسائل اصولی در دانشگاه‌های غرب هم مطرح است ولی خیلی عقب مانده تر از این اصولی که ما در قم بحث میکنیم.
او افزود: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) با همه گرفتاری‌هایی که داشت، در عین حال توجهش به این جهت بود و جلسات بحث و گفتگویشان در این باره همچنان تا پایان عمر ادامه داشت.
آیت‌الله موسوی اردبیلی معتقد بود فقه و اصول باید پاسخگوی نیاز مردم باشد
حجت‌الاسلام دکتر سعید رهایی در مراسم سالگرد آیت‌الله موسوی اردبیلی که در دانشگاه قم برگزار شد، اظهار داشت: از سال ۱۳۷۰ توفیق داشتم در خدمت این استاد باشم و از سال ۱۳۷۲ اکثر روزهای هفته در خدمت ایشان بودم.
او با بیان اینکه مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی معلمی متواضع، پارسا و شاگرد پرور بود، گفت: ایشان سعی کرده بود که آنچه در محضر اساتید خود آموخته بود از اخلاق علمی در خود زنده نگه دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: از ویژگی‌های اخلاق علمی این مرد بزرگ آزادی بیان بود که پایبند به آن بود و به راحتی در مجلس ایشان دیدگاه‌ها را می‌شد بیان کرد و به صراحت دیدگاه متقابل را می‌پذیرفت.
او در بیان خاطره‌ای گفت: به اشتباه ناشر در یکی از کتاب‌های مرتبط به ایشان نام بنده را به عنوان ناظر کار ذکر کرده بود، کتاب را قبل از پخش دیدم خدمت ایشان رسیدم و عرض کردم در شناسنامه کتاب نوشته‌اند که آیت‌الله موسوی اردبیلی زیر نظر فلانی این کتاب را نوشته، دستور بدهید جلوی این کتاب را بگیرند، ایشان گفت من حرفی ندارم! شما حرفی داری؟ اشکالی ندارد و بگذارید پخش شود لذا تواضع فردی در حد مرجعیت درسی بود برای همه.
رهایی تصریح کرد: آیت‌الله موسوی اردبیلی ویژگی فقهی خود را در مقدمه‌ی کوتاهی که بر کتاب وزین فقه الشرکه نوشته‌اند بیان می‌کند و ابتدا ابراز شعف می‌کند که در سال ۶۸ توانسته‌اند دوباره به دامان حوزه‌ی علمیه قم برگردد و این نکته را ذکر می‌کند که در سال ۷۰ در ایام تعطیل حوزه دو بحث را شروع کردم یکی بحث فقه الشرکه و یکی بحث فقه التعمیم.
او تصریح کرد: ایشان در فقه قضا نیز می‌فرمایند من حدود نه سال متصدی امر قضاوت بودم، در دوره‌ی تصدی امر قضاوت به تحقیق این را یافتم که ادله‌ی اثبات دعوا آنچنان که در فقه سنتی آمده است مورد تمسک قرار نمی‌گیرند و در پرونده‌های مهم ندیدم کسی به بینه تمسک کند، بلکه رجوع به ادله‌ی اثبات دعوای علمی همچون کارشناسی و تحقیق محلی و موارد دیگر مورد عنایت قرار گرفته لذا ایشان در فقه القضا این مطالب را پوشش دادند.
این استاد دانشگاه، افزود: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی اذعان داشت از قم تکان نخواهم خورد و این مسئله را پیگیری می‌کنم یکی در حوزه قضا و جزا و یکی در حوزه معاملات که مردم به آن نیاز دارند.
او ادامه داد: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی هم درس آموخته‌ی علمای قم بود و هم درس آموخته علمای نجف و دروس عالی سطح خودشان را در محضر حضرات آیات گلپایگانی، آقا سید احمد خوانساری، مرحوم آقامرتضی حائری گذراند.
رهایی گقت: آثار ایشان تحت تأثیر برخی از اساتید خودشان چون آقا سید محمد محقق داماد و آیت‌الله بروجردی به شدت در حوزه فقه و اصول قرار داشت و سعی می‌کرد دیدگاه‌های آن بزرگان را ارتقا بدهند.
او بیان کرد: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی در مدتی که در نجف بود از محضر علمای بزرگ دیگری مثل مرحوم حکیم، سید عبدالهادی شیرازی و مرحوم آل یاسین بهره برده بود ولی تأثرشان از دیدگاه مرحوم خوئی کاملاً مشهود بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید توضیح داد: تحلیل روایات، پردازش به مسائل رجالی و همینطور احاطه‌ی بر فقه یک مسئله را در جای جای فقه بررسی کردن شیوه‌ای بود که فقیه بزرگ از مرحوم خوئی به ارث برده بود.
او با بیان اینکه آیت‌الله موسوی اردبیلی به شدت پاسدار حرمت تشیع، فقها و شیوه‌های گذشتگان بود و در عین حالی که نقادی می‌کرد، بر سر مسائل اسلامی و حرمت روحانیت هیچ گونه کنار نمی‌آمد، گفت:این مرجع تقلید به شدت یک فقیه قرآنی و عالم آگاه به قرآن بود که سال‌ها در این زمینه کار و سعی می‌کرد در هر مسئله‌ی فقهی اول آیات قرآنی را بحث و تحلیل کند.
رهایی به دیدگاه عقلایی مسئله و سیره‌ی عقلا و توجه به عرف و تحقیقات علمی در موضوع شناسی را از جمله ویژگی‌های مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی برشمرد.
او با بیان اینکه آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) معتقد بود فقه و اصول باید پاسخگوی نیاز مردم باشد، افزود: آن مرحوم در مسائل حقوقی بسیار تخصص داشت.
رهایی گفت: گاهی اوقات یک دیدگاه حقوقی خوبی که ارائه می‌شد خدمتشان عرض می‌کردم که چرا این را منعکس نمی‌کنید؟ ایشان می‌گفت در مسائل جدید تا زمانی که نظام سازی فقه نکردیم و مسائل و مبانی را برای مردم روشن نکردیم موافق نیستم که هر کسی یک نکته جدید داشته باشد این را بر مردم ابلاغ کند این باعث می‌شود که مردم به فقها و فقاهت پیشین پایبند نباشند.
او به توجه مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی به حقوق انسان پرداخت و تصریح کرد: فقهای ما در بحث قصاص بحث قتل مسلمان را مطرح کردند و ایشان حرمت جان انسان را مطرح می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، گفت: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی دانشگاه مفید را با این دغدغه تأسیس کرد که می‌گفت: من و مرحوم بهشتی و مرحوم مطهری به این نتیجه رسیده بودیم که اهل دانشگاه و غربی‌ها زبان ما آخوندها را بلد نیستند و ما آخوندها زبان آنها را نمی‌دانیم لذا هدف از تاسیس چنین دانشگاهی این بوده است که فقهای فاضل را با آنچه در دنیای علوم انسانی می‌گذرد آشنا کنم به صورت متقابل تا بتوانم این مهم را یعنی ابلاغ دین را به زبان روز، هم در مقام استنباط و هم در مقام ابلاغ به انجام برسانم.
ضعف دانش روش شناختی در نظام آموزش حوزوی اجازه بهبود وضعیت در کشور را نمی‌دهد
دکتر فرشاد مؤمنی در مراسم سالگرد آیت‌الله موسوی اردبیلی که در دانشگاه مفید برگزار شد، اظهار داشت: این فقیه فرزانه مرد بزرگی بود که حقوق بسیار عظیمی و عمدتا ناشناخته‌ای بر جامعه ما دارد.
او گفت:همه ما کم و بیش می‌دانیم که در دنیای واقعی یک امر انتزاعی مجردی به نام اقتصاد که مستقل از وجوه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی باشد نداریم بنابراین فهم اندیشه‌های اقتصادی مرحوم آقای موسوی اردبیلی هم طبیعتاً بدون شناخت منظومه‌ی اندیشه‌های ایشان امکانپذیر نیست.
این استاد دانشگاه افزود: با توجه به اینکه کشورمان با کمال تأسف به ویژه از جنبه اقتصادی شرایط بسیار خطیر و نگران کننده‌ای را تجربه می‌کند من فکر می‌کنم ورود به بحث درباره اندیشه‌های ایشان از این زاویه مناسب‌تر باشد.
او با بیان اینکه وقتی که اوضاع دچار بحران می‌شود باید به بنیان‌های اندیشه‌ای برگشت، گفت: در این بازگشت به بنیان‌های اندیشه‌ای اکنون نوعی اتفاق نظر وجود دارد که قابلیت‌های توسعه‌ای هر کشور را بیش از هر چیزی از طریق سنجش قدرت انعطاف آن کشور برای روبرو شدن با شوک‌های کوچک و بزرگ آن کشور می‌فهمند و این قدرت انعطاف در واقع مهم‌ترین نتیجه فهم سطح توسعه یافتگی یا توسعه نیافتگی یک کشور محسوب می‌شود.
مؤمنی تصریح کرد: وقتی می‌گوییم باید به بنیان‌ها برگردیم این بنیان‌ها بسیار سرنوشت سازند و برخورد سهل‌انگارانه می‌تواند بسیار پرهزینه باشد کما اینکه برای امروز ما اینگونه هست.
او گفت: در ساحت اندیشه‌ای آن چیزی که به اعتبار یافته‌های تجربی متعدد می‌شود با اطمینان درباره آن صحبت کرد، یک اصطلاح روش شناختی است با عنوان وقوف روش شناختی به مسئله‌ی نقص اطلاعات، گفته می‌شود که هر گاه چنین وقوفی وجود نداشته باشد چه در ساحت معرفت دینی و چه در ساحت معرفت علمی ما به سمت جزمیت و تسلب حرکت میکنیم و در چنین مناسباتی شکنندگی‌ها در همه‌ی عرصه‌های حیات جمعی افزایش پیدا می‌کند.
این صاحب نظر حوزه اقتصاد ادامه داد: آن چیزی که من به اعتبار شاید بیش از چهل سال بهره‌گیری از محضر مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی می‌توانم به شما گواهی بدهم این است که در نسل ایشان ما با طیفی از اسلام شناسان بزرگ مواجه بودیم که اینها این وقوف روش شناختی را داشتند و چون اینطور بود شما می‌بینید که کم و بیش الگوهای رفتاری و اندیشه‌ای‌شان خیلی به هم نزدیک است، شما از این زاویه شاید نزدیکترین فرد به مرحوم آقای موسوی اردبیلی را بتوانید آیت‌الله شهید دکتر بهشتی ببینید.
او عنوان کرد: شما وقتی به اسلوب روش شناختی شهید بهشتی و موسوی اردبیلی نگاه می‌کنید می‌بینید همسانی‌ها حیرت‌انگیز است، عقل محوری، قرآن محوری، عدالت محوری، و توجه به دانش.
مؤمنی ادامه داد: به نظر من در ساحت معرفت دینی بزرگترین نقصی که اکنون اجازه‌ی بهبود وضعیت در کشور ما را نمی‌دهد ضعف بنیادی در زمینه‌ی دانش چگونگی در نظام رسمی آموزش حوزوی ماست و امتیاز بزرگ امثال آقای موسوی اردبیلی و شهید بهشتی و آقا موسی صدر و مرحوم مطهری این بود که اینها این وقوف روش شناختی را داشتند بنابراین می‌توانستند با اندیشه‌های شبه طالبانی و شبه داعشی و شبه القاعده‌ای به نام دین مرزبندی کنند و اگر ما بخواهیم یک مقدار ژرف‌تر به این مسئله نگاه کنیم می‌توانیم برگردیم تا آستانه ایام حکومت علی بن ابیطالب علیه السلام و شیوه‌ای که خوارج با ایشان برخورد می‌کردند.
او افزود: از این جهت اگر ما بخواهیم در واقع به شکل اصولی جایگاه خدمات و اندیشه‌های درخشان و بعضاً منحصر به فرد مرحوم موسوی اردبیلی را ریشه یابی کنیم باید برگردیم و به آن بنیان‌های اندیشه‌ای ایشان توجه بایسته داشته باشیم.
استاد دانشگاه توضیح داد: اگر می‌خواهید وضع و منزلت و عظمت اندیشه‌ای مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی را خوب متوجه شوید باید قبل از اینکه به اندیشه‌های اقتصادی ایشان نگاه کنید به نگاه ایشان به مسئله‌ی ارتداد نگاه کنید.
او گفت: با نگاه به دیدگاه‌های آیت‌الله موسوی اردبیلی درباره مسئله ارتداد متوجه می‌شوید که فقط با یک چنین نگاه انسانی است که می‌شود نظم اجتماعی مستقر رو به بالندگی و پایداری ایجاد کرد.
مؤمنی گفت: در دوره آیت‌الله موسوی اردبیلی هم قوه قضائیه کاستی کم نداشت ولی درخشان ترین دوره همان ایام است و این چیزی نیست که مبنای صرفاً نظری داشته باشد، شواهد تجربی ثبت شده‌ی رسمی روی این مسئله اذعان می‌کند.
او با بیان اینکه آیت‌الله موسوی اردبیلی مقید بود که بزرگترین و ممتازترین خدماتش را بی سر و صدا و بدون تبلیغات عرضه کند، گفت: حداقل پنج مورد خیلی حاد را در ده ساله اول بعد از پیروزی انقلاب سراغ دارم که به همت و مداخله‌ی اندیشه‌ای و عملی مرحوم موسوی اردبیلی اقتصاد ایران از پرتگاه‌های بزرگ نجات پیدا کرد.
از دلبستگی آیت‌الله موسوی اردبیلی به فرهنگ دینی تا اداره امور انقلاب
میز گردی در باب دغدغه‌های علمی و دینی آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) در همایش بزرگداشت این مرجع تقلید در دانشگاه مفید قم برگزار شد.
در ابتدا حجت‌الاسلام یوسفی عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، گفت: می‌توانیم دوره زندگی مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی را به چند مرحله تقسیم کنیم که عبارت است از دورانی که ایشان وارد شهر اردبیل شدند و سپس به تهران آمدند و به فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی و دینی مشغول شدند و نیز دوران مسؤلیت‌های ایشان از سال ۵۷ تا ۶۸ و سپس عزیمت و اقامت در قم.
مظفری نژاد نیز در این میزگرد عنوان کرد: خداوند متعال را شکرگزارم که بهترین دوران عمرم را در محضر انسانی قرار داد که مسیر صحیحی را به لحاظ فرهنگی و سیاسی در مقابل من باز کرد.
او گفت: علت اینکه آیت‌الله موسوی اردبیلی به کارهای فرهنگی روی آورد این بود که در آن زمان مدارسی مذهبی شروع به فعالیت کرده بودند که با همه موفقیت‌ها اما یک سری اشکالات جدی هم داشتند به عنوان مثال از آن مدارس گاهی می‌دیدیم افکاری مانند انجمن حجتیه بیرون می‌آمد یا در کنار انسان‌های خوبی که ساخته می‌شدند عناصر اصلی منافقین، چریک‌های فدایی خلق، اکثریت و اقلیت، از همان مدارس خارج می‌شدند.
نماینده سابق مجلس تصریح کرد: آیت‌الله موسوی اردبیلی با آن دغدغه و ژرفای بینشی که داشت به این نتیجه رسید که باید بنیانی را در فرهنگ جدید و آموزش و پرورش قرار داد تا ضمن اینکه انسان‌های فرهیخته و مجهز به علم روز تربیت می‌شوند از نظر دینی انسان‌هایی باشند در صراط مستقیم و بتوانند آینده مملکت را به فلاح و صلاح رقم بزنند بدین جهت مدرسه مفید را تأسیس کردند.
او گفت:این مدرسه شروع به کار کرد و ایشان دقیقاً نظارت عالیه و کلی داشت که مبادا آن بلایی که سر آن مدارس آمده اینجا هم رخنه کند و لذا معلمینی را که بر این مدرسه گماردند با تحقیق انتخاب کردند؛ در آن مدارس انسان‌هایی تربیت شدند که نه در ایران بلکه در اکثر کشورهای دنیا منشأ اثر هستند و اینها همه از برکات وجودی آیت‌الله موسوی اردبیلی است.
مظفری ابراز داشت: با وجودی که آیت‌الله موسوی اردبیلی یک فقیه، فیلسوف و مجهز به علم روز در ابعاد قضایی، اقتصادی بود اما موقعی که ما محضرشان بودیم احساس می‌کردیم در مقابل یک پدر نشسته ایم و با ما رابطه پدرانه‌ای داشت.
حجت‌الاسلام ادیب نیز در این میز گرد، گفت: انسانها بازدهی بالایی دارند، موجودات و انسانها از پاره‌ای ابعاد محدود و ناقص به تعبیری و یا کاریکاتوری با فرهنگ مواجه می‌شوند که هم از آن تأثیر می‌پذیرند و هم تأثیر می‌دهند و شخصیت‌هایی هستند که می‌شود آنها را معدل فرهنگ روزگار خودشان دانست و بازتاب رفتار آنها هم در فرهنگ روزگار خودشان یک بازتاب همه جانبه و ذوابعاد است.
او افزود: عالمان و شخصیتهای تأثیرگذار ما برخی چند ساحتی‌اند یعنی وقتی در شخصیت این آدم‌ها مطالعه می‌کنید می‌بیند از همه ابعاد این جامعه رنگ و نشانی در وجود آنها است؛ یکی از این شخصیتهای چند ساحتی مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی یک مقداری به نحو طبیعی آدم خوش روزی بود و اسباب، ناخواسته برایشان جمع می‌شد و یک مقداری هم حاصل تلاش و مجاهدت ایشان بود.
او با بیان اینکه مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی در عالی ترین سطح، عالم دین و با تمام وجود دلبسته‌ی فرهنگ دینی بود، گفت: ایشان با اینکه زبان مادری‌اش ترکی بود اما به فرهنگ ایرانی و فارسی به نحو عمیقی تعلق داشت و به زبان فارسی شعر بسیار فاخر و لطیف می‌خواند.
ادیب با اشاره به اینکه مرحوم آیت‌الله اردبیلی در خانواده روحانی متولد شده، فضای تحصیل در قم و نجف را تجربه کرده و کارهای فرهنگی و اجتماعی بسیاری انجام داده بود، ادامه داد: ایشان مسائل فکری جامعه خودش را تعقیب می‌کرد.
او با بیان اینکه آیت‌الله موسوی اردبیلی انسان متسامحی بود، گفت: اول انقلاب امام (ره) رهبر انقلاب بود و نسبت پدری به همه داشت و آقای اردبیلی جز رهبرانی است که با یک پله پایین تر از امام امور انقلاب را پیگیری می‌کرد و آدمی بود که موضع و سلیقه فکری داشت در حالی که نقطه ثقل دیدگاه‌های سیاسی آن روزگار نیز بود اما کسی با ایشان درگیر نیست چون مبنای خودش را با منطق و استدلال با دیگران مطرح می‌کرد و دیگران را هم می‌شنید و هم می‌پذیرفت.
استاد دانشگاه مفید، بیان داشت: آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) انسان صبور و باتحمل بود، کارهای بزرگی که واقعا از رزق و روزی یک بنده موفق در پیشگاه خداوند برمی‌آید را انجام داد چه در بعد فرهنگی و چه در بعد علمی و آموزشی.
او افزود: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی دنبال ترویج و تبلیغ خودش نبود، بنده در سالهایی که توفیق محضر ایشان را داشتم حتی یک بار شاهد اینکه ایشان دنبال این باشد که خودش را در یک عرصه‌ای مطرح و به جامعه عرضه کند نبودم ولی هر جا احساس می‌کرد وظیفه‌ای بر عهده شان است انجام می‌داد.
ادیب با بیان اینکه شخصیت این عالم وارسته بسیار ذواضلاع و پر ابعاد بود، عنوان کرد: مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی از جامعه خودش برداشت‌های ارزشمندی کرده بود و مانند یک درخت بارور به جامعه خودش هوای پاک و میوه شیرین و سایه امنیت بخش را ارزانی داشت.
آثار مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی رونمایی شد
در مراسم بزرگداشت مرحوم آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی که در دانشگاه مفید برگزار شد از برخی آثار این مرجع تقلید رونمایی شد.
در این مراسم از کتابی تحت عنوان آیت‌الله اردبیلی از نگاه دیگران که شامل مصاحبه‌های بزرگان در خصوص این مرجع تقلید است رونمایی شد.
همچنین از کتابی در خصوص اسناد ساواک در خصوص مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی و نیز کتاب زندگینامه این عالم برجسته رونمایی شد.
در ادامه از کتاب‌های فقهی و غیرفقهی یا دست نوشته‌های این فقیه شیعه و یا تقریراتی که شاگردان از دروس ایشان انجام داده‌اند تحت عنوان رساله فقهیه که آماده و در سه جلد منتشر شده است و مابقی آن نیز در آینده آماده خواهد شد، رونمایی گردید.
همچنین گروهی با مدیریت حجت‌الاسلام فاضل میبدی مسئولیت جمع آوری مقالاتی اعم از اینکه این مقالات در خصوص آراء و نظریات مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی بوده و یا مقالاتی که به مناسبتی نوشته شده و تقدیم گردیده، در مجموعه‌ای تحت عنوان فقه و تقدیر داشتند که رونمایی شد.
آیت‌الله موسوی اردبیلی بر دلها حکومت می‌کند
حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل کدکنی در مراسم اولین سالگرد ارتحال آیت‌الله موسوی اردبیلی در مسجد اعظم قم طی سخنانی اظهار داشت: در زبان قرآن مرگ و زندگی در این حیات مادی و موقت خلاصه نمی‌شود و چه بسیار افرادی که از این زندگی مادی بهره مند هستند اما قرآن آنها را زنده به حساب نمی‌آورد و چه بسیار افرادی که زندکی موقت آنها پایان یافته ولی قران کریم آنها را زنده می‌داند.
او با بیان اینکه دسته اولی که قرآن اجازه نمی‌دهد حتی به آنها کلمه مرده اطلاق بشود شهدا هستند، افزود: علاوه بر آن علماء و پیشوایان دینی که همچون شمع‌های روشن جامعه خود را روشن می‌کنند مرگ به سراغشان نمی‌رود چرا که آثار، خدمات و دفاعشان از مکتب و دین نمی‌گذارد بمیرند و نامشان فراموش بشود.
استاد حوزه علمیه مشهد، تصریح کرد: بنا بر سخن امیر المؤمنین(ع) تا زمانی که نیاز جامعه به دین احساس شود و آثار و تألیفات عالمان، مساجد و دانشگاه‌هایی که تأسیس کردند مورد استفاده قرار بگیرد نامشان نیز زنده و جاوید است.
او با بیان اینکه یکی از علما، مدافعین حریم دین و یکی از مراجع تأثیر گذار در جامعه آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) بوده است، گفت: ایشان در خانواده مذهبی و متعصب درامور دینی به دنیا آمد و برای تحصیل وارد حوزه علمیه شد.
فاضل کدکنی، ابرازکرد: یکی از امتیازات و توفیقات مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی این بوده است که هم از اسایتد حوزه علمیه قم و برکات آنها و هم از برکات حوزه علمیه نجف و مراجع آنها هردو بهره بردند.
او افزود: آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره) سطوح عالی حوزه را نزد آیات حکیم، خویی و سید عبدالهادی شیرازی و نیز برخی بزرگان نجف گذراند.
این استاد حوزه، ادامه داد: روح سرشار از استعداد آیت‌الله موسوی اردبیلی باعث شد تا در کنار تدریس و مباحث علمی و تربیت فضلا و شاگردان، با بهائیت آن روز به صورت جدی مبارزه کند.
او تأسیس مدرسه، مؤسسه خیریه امیر المؤنین(ع)، کانون توحید، تشکیل حوزه علمیه، برگزاری جلسات تفسیر به همراه شهیدان مطهری، بهشتی و باهنر را از برخی خدمات این مرجع فقید برشمرد.
فاضل کدکنی، با بیان اینکه مرحوم موسوی اردبیلی(ره) شخصیتی مجاهد داشت و معتقد به انقلاب اسلامی و شیفته امام راحل بود، توضیح داد: ایشان در همه مراحل انقلاب و سخنرانی‌ها کنار امام راحل، همفکر و مورد اعتماد امام و نیز بازوی توانا برای رهبر بود.
او اظهار داشت: بعد از پیروزی انقلاب و اعتماد امام راحل به آیت‌الله موسوی اردبیلی(ره)، ایشان پست‌های حساسی را از جمله در شورای انقلاب، مجلس خبرگان رهبری، امام جمعه، دادستانی کل و دیوان عدالت بر عهده گرفت.
این خطیب مراسم گفت: مرحوم موسوی اردبیلی در موارد مختلف مشاوری امین، صاحب نظری جامع الشرایط و چشم و بازویی برای رهبر کبیر انقلاب بود.
او افزود: این مرجع تقلید همیشه در این فکر و آرزو بود که چرا حوزه علمیه باید در غربت باشد و چرا دنیا حرف حوزه را نمی‌فهمد و معتقد بود تا زمانی که اینگونه باشد و ارتباط حوزه و دانشگاه ضعیف باشد برنامه‌ها نمی‌تواند پاسخگوی نیاز آینده باشد و از ابتدا به فکر تأسیس مدرسه و دانشگاه بود.
کدکنی گفت: اکنون دانشگاه مفید که ثمره این مرجع فقید است بیش از ۱۰ هزار فارغ التحصیل دارد و حدود ۳ هزار نفر هم در آن مشغول تحصیل اند.
او افزود: عالم و فقیهی با این خدمات هرگز مرده نیست و تا زمانی که از آثار و خدماتش استفاده می‌شود همچنان زنده است و بر دلها حکومت می‌کند.
در این مراسم، آیات عظام شبیری زنجانی، جوادی آملی، سبحانی، نوری همدانی، آیات علوی گرگانی، امینی، مقتدایی، حسینی بوشهری، فاضل لنکرانی، فقیهی، حجج اسلام والمسلمین سید علی خمینی، شهرستانی نماینده تام الاختیار آیت‌الله سیستانی، مرتضی جوادی آملی، محمدرضا بهشتی، شیخ صلاح الدین رهبر شیعیان ترکیه، نمایندگان بیوت آیات تبریزی، مکارم شیرازی و‌هاشمی شاهرودی، اعضای جامعه مدرسین و جمعی از علما و فضلای حوزه حضور داشتند.
