سیره امام علی(ع) در صیانت از بیت المال/ چرا فساد را در نطفه خفه نمی‌کنید؟

مشاور عالی دبیرکل در امور بین الملل مجمع جهانی اهل بیت(ع) اطاله دادرسی را یکی از عوامل افزایش فساد دانست و اظهار کرد: اطاله دادرسی باعث می‌شود که به مرور زمان پاسداری و حفظ بیت المال کمرنگ می‌شود و مفسدان اقتصادی در نظام اداری جری‌‌‌‌ می‌شوند و مثل یک مرض مسری دیگران را هم آلوده می‌کنند. بنابراین تنبیه مفسدین اقتصادی باید به سرعت و مبتنی بر موازین شرعی و قانونی انجام شود تا درس عبرتی برای دیگران باشد.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد سالار در در رابطه با لزوم مبارزه با فساد از دیدگاه اسلام به شفقنا گفت: یکی از مواردی که در روایات و آیات قران آمده است و جزو وظایف مسوولین و زمامداران ما می‌باشد مبارزه با فساد و حفظ بیت المال است که در سیره انبیاء و پیامبر اکرم(ص) بسیار به آن توجه شده است و هر فردی چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی خود حتما بایستی آن را در نظر داشته باشد. شاید یکی از چالش‌ها و مشکلات ما در جامعه امروز این است که ما از تعالیم و سیره انبیاء و ائمه اطهار(ع) دور شده‌ایم. درست است که کسی نمی‌تواند مانند پیامبر(ص) باشد اما باید بکوشیم که شباهتی به پیامبر اکرم و ائمه اطهار داشته باشیم. کما اینکه در قرآن مجید می‌خوانیم «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَن کانَ یَرجُو اللَّهَ وَالیَومَ الآخِرَ» قطعا برای شما در پیروی از پیامبر و بزرگان سرمشقی نیکو است.

او ادامه داد: امام علی(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید «إن الله تعالی فرض علی ائمه العدل ان یقدرو انفسهم بضعفه الناس» «خداوند در پیشوایان حق واجب کرده است که بر خودشان سخت بگیرند و مثل طبقه ضعیف باشند». در واقع حمایت از مردم و ساده زیستی چیزی است که مرتب به آن سفارش شده است. انسان از نظر اسلام دلبستگی به چیزی و کسی جز به خدا نباید داشته باشد. امام علی(ع) زاهدترین زاهدان دنیا بودند و شاهد مثال من جمله‌ای از معاویه است که مردی دنیا پرست و منافق نزد معاویه می‌‎آید و می‌گوید من از نزد یکی از بالاترین و بزرگترین مردان دنیا سوی تو آمده‌ام و معاویه در جوابش می‌گوید که خاک بر سر تو؛ علی کسی است که اگر صاحب ۲ انبار کاه و طلا باشد ابتدا انبار طلا را در راه خدا صرف می‌کند و بعد انبار کاه را.

مشاور عالی دبیرکل در امور بین الملل مجمع جهانی اهل بیت(ع) تصریح کرد: در زندگی امام علی(ع) به حفظ بیت المال و پرهیز از فساد بسیار امر شده است که نمونه آن نامه حضرت به عثمان بن حنیف است که می‌فرمای د«شنیدم به مهمانی رفتی که در کنار آن سفره، از فقرا و مستمندان خبری نبود و غذاهای فاخر خوردی. من که علی هستم در همه عمرم به ۲ لباس و ۲ قرص نان جوین اکتفا کردم و شما نمی‌توانید چنین باشید”. امام علی(ع) موقعی که در اوج قدرت و نیرومندی بود با لشگرش به جنگ بصره‌‌‌‌ می‌رفت. عبدالله بن عباس‌‌‌‌ می‌گفت در منزلی به نام ذیقار نزد حضرت رفتم درحالی که کفش پاره خود را می‌دوخت، رو به من گفت این کفش چقدر می‌ارزد؟ گفتم این کفش ارزشی ندارد. حضرت فرمود به خدا قسم ارزش این کفش کهنه در نظر من از فرمانروایی و حکومت بر شما محبوب تر است مگر اینکه از این پایگاه حقی را اقامه کنم یا از باطلی جلوگیری کنم.

سالار در ادامه در خصوص اهتمام امام علی(ع) در حفظ بیت المال و مبارزه فساد اداری و تحقق عدالت اجتماعی گفت: امام علی(ع) راهکارهایی را ارایه دادند که یکی از آن راه‌کارها بالا بردن بنیه اعتقادی و باورهای دینی کارگزاران حکومتی و کارمندان تحت امر است که به مفاسد اجتماعی روی نیاورند. حالا افرادی که مسوولیت‌‌‌‌ می‌پذیرند اگر ارزش و کرامت انسانی خودشان را به خوبی درک کنند و تعهدشناس و مسوولیت پذیر باشند هرگز خودشان را به کارهای زشت و ناشاسیتی از قبیل اختلاس و کمکاری و فسادهای اداری آلوده نمی‌کنند.

او قاطعیت در برخورد با افراد فاسد و غارت کنندگان بیت المال را از دیگر توصیه‌های امام علی(ع) برشمرد و ادامه داد: از دیدگاه حضرت این برخورد باید توأم با رأفت و مدارا باشد که یک مدیریت سالم و موفق یک مدیریتی است که از سختگیری و پرخاشگری بپرهیزد و از طرفی رأفت و مدارای بیش از حد هم نداشته باشد. در نامه ۲۰ نهج البلاغه نامه‌ای که به زیادبن ابیه فرماندار خود در فارس و کرمان نوشت فرمود که صادقانه به خداوند سوگند یاد می‌کنم که اگر گزارشی به من برسد که از غنایم و بیت‌المال مسلمین چیزی به خیانت کم و زیاد کردی آنچنان بر تو سخت می‌گیرم که در زندگی کم بهره، حقیر، بی نوا و ضعیف شوی.

سالار در ادامه به تنبیه مجرمان از دیدگاه امام علی(ع) اشاره کرد و گفت: بحث بعدی اطاله دادرسی و تنبیه مجرمان و غارتگران بیت المال است به گونه‌ای که بر اثر مرور زمان این پاسداری و حفظ بیت المال کمرنگ می‌شود و مفسدان اقتصادی در نظام اداری جری‌‌‌‌ می‌شوند و مثل یک مرض مسری دیگران را هم آلوده می‌کند. بنابراین تنبیه مفسدین اقتصادی باید به سرعت و مبتنی بر موازین شرعی و قانونی انجام شود تا درس عبرتی برای دیگران باشد و جلو بسیاری از مفاسد گرفته شود.

او در رابطه وظیفه مردم در مبارزه با فساد اظهار کرد: برای اینکه مردم بیت المال را حفظ کنند و جامعه سالم باشد هر جا خلاف قانون دیدند باید به مصداق امر به معروف و نهی از منکر تذکر دهند یعنی به عنوان مشاور و خیرخواه دولت و کارگزار بایستی مرتب تذکر دهند. از طرف دیگر هم به کارگزاران حکومتی مشورت دهند و در امر اصلاح جامع و مقابله با فساد با آنها همکاری کنند.

مشاور عالی دبیرکل در امور بین الملل مجمع جهانی اهل بیت(ع) بُعد نظارتی دستگاه‌ها را ضعیف دانست و بیان کرد: متاسفانه دستگاه‌های نظارتی و بازرسی ضعیف عمل می‌کنند و مبارزه با فساد به طور جدی و مداوم در ابتدای قضیه انجام نمی‌شود. مردم می‌پرسند چرا فساد را درنطفه خفه نمی‌کنید و قبل از اینکه اختلاس‌های بزرگ و میلیاردی انجام شود بازرسی صورت نمی‌گیرد؟ متاسفانه هنگامی به سراغ آنها می‌رویم که میلیاردها دلار به جیب زدند و یا از کشور فرار کردند. بنابراین اقدام بعد از آن چه فایده‌ای دارد؟ در حالی که عامه مردم برای گرفتن مبلغ کم، نیاز به مدارک فراوان و ضامن و چک بانکی دارند! این قابل قبول نیست که با زیر پا گذاشتن کلیه قوانین بانکی و مقررات مملکت وام چند میلیاردی را به یک نفر‌‌‌‌ می‌دهند و مسوول بانک هم وقیحانه به خودش جرأت می‌دهد که این خلاف بزرگ را انجام دهد.

او ادامه داد: اتفاقا در همین خصوص امام علی(ع) نامه‌ای را به فرماندار خودش در آذربایجان می‌نویسد و‌‌‌‌ می‌فرماید «لیس لک أن تفتات فی رعیه و لا تخاطر إلا بوثیقه و فی یدیک مال من مال الله عز وجل و أنت من خزانه حتی تسلمه إلی» اموال خدا در اختیار تو است و تو به عنوان یک خزانه داری هستی که باید آن را به دست من بسپاری و امیدوارم من رییس بدی برای تو نباشم». حضرت افرادی را به عنوان بازرس مخفیانه انتخاب کرده بود که برخی از عملکردهای کارگزاران حکومت را گزارش‌‌‌‌ می‌دادند و حضرت دقیقا اعمال آنها را کنترل می‌کرد. پس اگر دستگاه‌های نظارتی بر اساس مسوولیت خود عمل کنند ما در مقابل چنین مفاسد اقتصادی قرار نمی‌گیریم.

سالار تصریح کرد: امام علی(ع) در نامه چهلم به یکی از فرمانداران خود‌‌‌‌ می‌فرماید: «درباره تو به من جریانی گزارش شده است که اگر انجام داده باشی پروردگارت را به خشم آوردی و امامت را عصیان کردی و فرمانداری خودت را به رسوایی کشیدی. به من خبر دادند که تو زمین‌های آباد را ویران کردی و هر چه بود را تصاحب کردی از بیت المالی هم که در دستت بود به خیانت خوردی فورا حساب خودت را برای من بفرست و بدان که حساب خداوند از حساب مردم سخت تر است». یعنی حضرت اینگونه با قاطعیت با آنها برخورد می‌کرد و در عهدنامه‌ای که به مالک اشتر استاندار خود در مصر می‌فرستد در خصوص گزینش کارگزاران حکومتی هم دستوری دارد که‌‌‌‌ می‌فرماید «ثُمَّ اَسْبِغْ عَلَیْهِمُ الاَْرْزاقَ، فَاِنَّ ذلِکَ قُوَّهٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِصْلاحِ اَنْفُسِهِمْ، وَ غِنًى لَهُمْ عَنْ تَناوُلِ ما تَحْتَ اَیْدیهِم» حقوق کافی برای کارگزارانت تعیین کن زیرا این کار آنها را در اصلاح خودشان تقویت می‌کند و از خیانت در اموالی که زیر دست آنها است بی نیاز می‌کند این حجتی است در برابر آنهایی که اگر از دستورات تو سرپیچی کنند یا در امانت خیانت ورزیدند با فرستادن ماموران مخفی راستگو و باوفا کارهای آنها را زیر نظر بگیر.

او تامین نیاز مادی و معیشتی کارگزاران را یکی از راه‌های مقابله با فاسد دانست و گفت: طبیعی است که وقتی نیاز مادی و معیشتی کارمندان را مرتفع نکنیم و شکم آنها را سیر نکنیم چشم و دلشان گرسنه است و ممکن است گاهی انسان از مدار اصلی خود خارج شده و به گناه آلوده شود. اما وقتی چشم و دلش سیر شد به فکر خیانت به اموال عمومی نمی‌افتد و مخصوصا در این نامه حضرت اشاره دارد که حتما بایستی یک بازرسی مداوم پنهانی و بدون اطلاع قبلی باشد که کارهای آنها را زیر نظر بگیرد و به امانت داری ترغیب شوند. به حضرت پیشنهادی دادند که چرا آنقدر سخت می‌گیری به بعضی افراد پول بده و آنها را ساکت کن اما حضرت در خطبه ۱۲۵ خطاب به آنها‌‌‌‌ می‌فرماید «آیا به من دستور‌‌‌‌ می‌دهید که پیروزی‌ای را طلب کنم که در مقابل باعث ظلم و ستم بر کسانی شود که حاکم آنها هستم! چطور این کار را انجام دهم در حالی که این مال از آن خداست و این امانت چند روزی دست ما است. بخشیدن مال هم به کسی که حقش نباشد به گونه ای اسراف محسوب می‌شود».

سالار در پایان خاطرنشان کرد: در نظام و ساختار حکومتی ما، افراد مسوول و کارمندان بسیار متعهدی وجود دارند که نباید حق آنها ضایع شود و باید آنها را تشویق کرد و کسی که خیانت کرده باید جزای آن را ببیند و کسی که به این نظام خدمت‌‌‌‌ می‌کند باید پاداش خدمت به نظام را دریافت کند. امیدوارم در سایه همدلی و به دور از هر گونه تنش و اتهام زنی به دیگران به دولت کمک کنیم تا مشکلات اقتصادی مردمی که نجیب هستند را مرتفع کنیم و امید دشمنان این مرز و بوم و بخصوص آمریکا و دشمنانی که هر روز در سیستم ما نقشه‌‌‌‌ می‌کشند را به یاس و ناامیدی مبدل کنیم.