شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله اعرافی بر لزوم توسعه نظریه پردازی و متون تخصصی فقه و تقنین در کشور تاکید کرد و گفت: راه برای اصلاح نظام واره فقه ناظر به قانون باز است و قطعا حوزه علمیه با همکاری مرکز تحقیقات اسلامی مجلس می‌تواند کارهای اساسی انجام دهد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در آیین تجلیل ار پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، با بیان اینکه وحدت حوزه ودانشگاه و هفته پژوهش با این جلسه پیوند خورده است، گفت: یکی از عرصه‌‌‌های هم افزایی نخبگان حوزوی و دانشگاهی در تقنین و پایه ریزی قوانین با شکل و مفهوم جدیدی که در جمهوری اسلامی بوده؛ خوشبختانه در این زمینه شاهد یک حرکت گسترده پژوهشی با گستره قانون در نظام اسلامی بوده‌ایم که با حضور حوزویان و دانشگاهیان همراه بوده که با قانون اساسی آغاز می‌شود و به صدها قانون دیگر میانجامد.
مدیر حوزههای علمیه کشوربا ذکر این مطلب که این فعالیت را بخشی از متن حوزه می‌دانیم تصریح کرد: حوزه و دانشگاه هستند که باید در متن کار خود به این نوع مقولات به خصوص تقنین بپردازند زیرا یکی از مهمترین کانالهای ارایه خدمت به جامعه، همین حوزه تقنین است.
اعرافی با بیان این مطلب که مقوله قانون گذاری در مفهوم جدید آن، با رویکردهای متنوع و متعارضی همراه بوده است، یادآورشد: برخی از آنها در مسیر افراط و تفریط قرار گرفته‌اند؛ در الگوی جمهوری اسلامی ایران به یک مدلی رسیدیم که قابل اجرا و البته قابل اصلاح و تکمیل است؛ تئوری که امروز بر نظام تقنین ما حاکم است، بیشتر بر اساس این الگو است که تقنین می‌تواند نظامی بیابد که نه تنها با شریعت ناسازگار نباشد بلکه با آن سازگار باشد و در امتداد آن به ترویج و تعمیق مبانی فقهی و شریعت کمک کند.
وی حرکت نظام اسلامی را متناسب با سازگاری فقه و شریعت از یک سو و تقنین از سویی دیگر ذکر کرد و گفت: قانون گذاری می‌تواند با روح دینی و اندیشه شریعت مآب و مبتنی بر ارزش‌‌‌های فقهی و اخلاقی شکل بگیرد و به شکل کامل با آن سازگار باشد.
تفکیک عرصه‌‌‌های قانون گذاری و فقه
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، فقه را بخشی از قوانین دانست و به تفکیک عرصه‌‌‌های قانون گذاری و فقه در کشور پرداخت، افزود: بخشی از قوانین ما، همان فقه است؛ برخی دیگز از قوانین در فقه موجود ما نیست، ولی اگر با منطق فقاهتی این موضوع را عرضه کنیم گزاره‌‌ای شبیه همین گزاره موجود از دل منابع استخراج می‌شود.
وی ادامه داد: این مساله از نقاطی است که فقه باید در این عرصه حرکت کند؛ نوع سوم از قوانین و مقررات، در پرتوی قواعد عامه فقهی شکل می‌گیرد؛ نوع چهارم نیز عناوین ثانویه از جمله اضطرار و… است؛ تزاحمات، نوع پنجمی است که در این عرصه وجود دارد.
مدیر حوزههای علمیه کشور با ذکر این مطلب که در سلسله مراتب واجبات و محرمات مسایلی در فقه وجود دارد، ولی کم است، تصریح کرد: امروزه نیاز داریم که نظام اولویت‌‌‌ها و سلسله مراتب محرمات و واجبات و مکروهات و مستحبات را به دست بیاوریم و این مساله در تزاحمات به کار قانون می‌آید؛ مساله ولایت فقیه و تشخیص ولایی نیز از جمله این مباحث است که فراتر از عناوین ثانویه و تزاحمات است که بر اساس تشخیص مصالح تغییری در قوانین ایجاد کند.
اعرافی اظهارکرد: در عین حال می‌بینیم که در این نوع تقنین‌‌‌ها به لحاظ فقهی و نظری و کارشناسی خلاهایی داریم؛ مصالح و ارزش‌‌‌های والای اسلامی باید در متن قانون متجلی شود؛ در این زمینه نیازمند مدل پردازی و تبیین و توصیه‌‌‌های مناسبی به پارلمان و نهادهای دیگری که در این موضوعات ورود می‌کنند هستیم که باید با حرکت منسجم حوزه و دانشگاه همراه باشد.
ابواب جدیدی باید در فقه توسعه و سامان بگیرد
وی گفت: حوزه نیز نیازمند آن است که تطور قوانین و حقوق و ده‌‌‌ها مساله را مورد توجه قرار دهیم؛ فقه در همه ابوابش باید مسیر توسعه و تعمیقش را طی کند، ولی در همه ابواب فقه باید به مسایل نو بیاندیشد؛ در ابواب جدید مسایلی داریم که باید فصول جدیدی بیابند، ابواب جدیدی نیز باید در فقه ما توسعه و سامان بگیرد؛ همچنین کتاب‌‌‌ها با هویت جدید در فقه باید نگاشته شود؛ همچنین در این عرصه مبانی فقه و فلسفه فقه را نیز باید دنبال کنیم؛ تطوراتی نیز باید در اصول رخ دهد؛ مباحث مقارن بین فقه و حقوق مورد توجه واقع شود.
مدیر حوزههای علمیه با ذکر این مطلب که مدیریت حوزه نیز متناسب با اسناد پایهای که در یک و نیم سال اخیر ایجاد کرده، سال ۹۸ را نخستین سالی ذکر کرد که حوزه بر اساس اولین برنامه پنج ساله حرکت خواهد کرد.
وی در ادامه بیان کرد: درختواره و نظام جامع رشته‌‌‌های حوزه از سطح دو تا چهار و سطج پنج نخبگانی محدود در حوزه تدوین شده؛ ۱۴ حوزه کلان دانشی در این عرصه تعریف شده؛ در یک سال آینده نیز سرفصل نویسی و منبع یابی ۲۰۰ رشته‌‌ای که قرار است در نظام آموزشی حوزه جابگیرد تدوین و ارایه شود.
وی گفت: فقه آخرین حوزه دانشی است و به همین دلیل راه برای اصلاح نظام واره فقه ناظر به قانون باز است و قطعا با همکاری این مرکز می‌توانیم کارهای اساسی انجام دهیم؛ نیازمند ظرفیت‌‌‌های عظیم مرجعیت و نهادهای دیگر هستیم تا رشته‌‌‌های جدید متولد شود؛ مهمترین اضلاع حوزه انقلابی آن است که حوزه ما در زیرساخت معرفی خود تولیدات مناسبی داشته باشد تا به نیازهای امروز جامعه و نظام پاسخگو باشد.
فقه معاصر نیز در متن حوزه جای می‌گیرد
اعرافی با بیان این مطلب که فقه معاصر نیز در متن حوزه جای می‌گیرد، تصریح کرد: این روند پایه گذاری شده و باید تسریع شود؛ فقه معاصر و… باید در این قلمرو توسعه یابد؛ حوزه آزاد باید به این مقوله بپردازد؛ در بخش پایان نامه‌‌‌ها و مجلات نیز باید تطورات گسترده‌‌ای ایجاد شود.
وی در پایان خطاب به مدیران مرکز تحقیقات اسلامی مجلس یادآورشد: این مرکز باید مباحث تقنینی ناظر به فقه را متناسب با نظریات جامعه تولید کند و حداقل دو جلد کتابی که در متن متون حوزه قرار بگیرد داشته باشیم؛ البته یک کار جدی از سوی آیت‌الله شب زنده دار در یک شورا انجام می‌شود که اولین اثر آن نیز تولید شده است؛ البته در قالب فقه و بانکداری نیز کارهای خوبی در حال انجام است ولی باید در عرصه فقه و تقنین یک متن قوی را تولید کنید و در دسترس حوزه قرار دهید.
دستگاه فقاهتی ما در معرض هزاران هجمه است
همچنین، آیت‌الله اعرافی در مراسم رونمایی از ۷۵ عنوان کتاب جدید مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و تجلیل از ممتازین علمی و پژوهشگران برتر این مرکز گفت: خلأ‌‌‌های بزرگ در قلمرو علوم اسلامی داریم که هرقدر مراکز حوزوی چون مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) پای کار باشند و تلاش کنند باز هم کم است.
مدیر حوزههای علمیه با بیان اینکه ما در باب فقه و فقاهت که ستون فقرات حوزههای علمیه‌اند، باید پژوهش کنیم گفت: دستگاه اجتهاد جامع ما هم امروز در دستگاه فقاهت ما تجلی یافته و هرچقدر بخوانیم و پژوهش کنیم و بیندیشیم در این زمینه کم است.
بنابر گزارش حوزه، وی تصریح کرد: یک نکته در فقه ما این است که دانش، پیوسته تاریخی است و انقطاع تاریخی در فقه نداریم و به عبارتی همانطور که در قلب کتاب‌‌‌ها و متون معتبر پیوسته صیانت شده همانطور در یک فرایند تعلیم و تعلم استمرار پیدا کرده است.
اعرافی با بیان اینکه فقه ما درخت تنومند و تناوری است که ریشه در کتاب و سنت دارد و در گذر زمان هیچ گاه بر آن انقطاع حاصل نشده است خاطرنشان کرد: تنوع مکاتب در عین وحدت روش‌‌‌های بنیادی نکته مهمی است و فقه ما تنوع مکاتب دارد ولی قالبا در چهارچوب تعریف شده و گاهی ممکن است این طیف دیدگاه‌‌‌ها کلیت یک دانش را بر هم بریزد.
وی ابراز کرد: نکته دیگر اینکه رشد بخشی از فقه در اثر تحقیقات مستمری است که در حوزوه‌‌‌های مختلف انجام می‌شده، اما بخش بزرگی از تحولات فقهی ما در اثر پرسش‌‌‌ها و مسائل تازه‌‌ای بوده که جامعه به فقه ما عرضه می‌کرده است.
فرصتهای بی‌نظیری پیدا شده تا فقه رشد پیدا کند
مدیر حوزههای علمیه عنوان کرد: در عصر ما فرصتهای بی نظیری پیدا شده تا فقه رشد پیدا کند و به رقم همه کار‌‌‌ها در این حوزه اما در عرصه‌‌‌های جدید نیازهای ما فراتر از آن چیزی است که انجام گرفته.
وی با بیان اینکه باید در هر بابی مسئله مستحدثه آن را توجه کنیم و در خیلی کتاب‌‌‌های موجود فصل‌‌‌های جدید پایه ریزی نماییم و کتاب‌‌‌های فقهی با روش درست را تأسیس کنیم گفت: داد و ستد فقه با اصول، دستگاه متدولوژی آن قصه جذاب فقه ما است و متأسفانه در حوزه کلام و تفسیر و غیره این داد و ستد دانش با متدولوژی راشاهد نیستیم.
اعرافی افزود: نکته دیگر این است که در ادواری که فقه ما و فقیهان ما با مذاهب و مکاتب دیگری مواجه می‌شدند شاهد رویش و تکامل بودیم.
وی با بیان اینکه ورود در پژوهش در قلمرو علوم اسلامی مسئولیت ویژه و مضاعفی دارد و درحوزه مسائل دینی دقت ما باید مضاعف باشد اظهار کرد: آن طهارت نفس و دقت‌‌‌هایی که در جاهای دیگر داریم در فضای دین امری ویژه است و همه باید به آن توجه کنند و دقت‌‌‌ها، وسواس‌‌‌ها و احتیاط‌‌‌هایی که بزرگان داشتند در حوزه دین پژوهشی داشته باشیم.
مدیر حوزههای علمیه گفت: دفاع از نظام فقاهتی و دستگاه فقه ما در کنار کار برای رشد و بالندگی باید باشد، دستگاه فقاهتی ما در معرض هزاران هجمه و شبهه است که باید عالمانه پاسخ داده شود.
