شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت مناسبی برای واکاوی نقش جدیدی است که از چهل سال پیش به عهده روحانیت شیعی گذاشته شده است. روحانیتی که پیش از این، همواره در قامت منتقد حکومت مطرح بود، این بار در قامت حاکم و مسوول اداره کشور، به میدان آمده است. به همین بهانه، با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید محمود مرویان حسینی، مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی گفتگو کردیم. او که علاوه بر فعالیتهای تبلیغی و پژوهشی، سالهاست که در زمره مسؤولین فرهنگی کشور نیز به شمار می‌آید، در این گفتگو، از نقش روحانیت در پیروزی انقلاب و چالش‌های حضور روحانیت در عرصه سیاست سخن گفت. او در پایان، نقبی هم به حوزه انقلابی زد و نظر خود را درباره این واژه جدید حوزه‌های پیش از انقلاب بیان کرد. مشروح این گفتگو از نگاه شما می‌گذرد:
اجتهاد: نقش روحانیون در پیروزی انقلاب اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مرویان حسینی: نهضت ملت ایران در سال ۱۳۵۷، ناشی از فرهنگ قرآن و معارف اهل بیت (ع) بود و در طول چهل سال مقاومت مردم ایران، این فرهنگ اسلامی است که ارزش‌ها و اندیشه این ملت را تغذیه و تربیت می‌کند. طبیعتاً نظام روحانیت به عنوان نظام متولی آموزش تبلیغ و ترویج و فرهنگ‌سازی دینی، با همین موضوع، محوریت جدی پیدا می‌کند.
آنچه مردم ایران را به صحنه آورده و در طول این سال‌ها حفظ کرده است، فرهنگ اسلامی است. افکار و اندیشه‌های قرآنی و اهل‌بیتی و انگیزه‌بخش مردم که در حقیقت، نرم‌افزار اندیشه دینی است، موجب استقامت مردم در طول این سال‌ها گردیده است. امام، عالمان، اندیشمندان، نهادهای مذهبی، پایگاه‌های دینی، مساجد، هیئت‌های مذهبی، مناسبت‌ها و مراسمات دینی، منظومه‌های تاثیرگذار بسیار جدی برای ماندگاری ملت ایران در آرمان‌های اسلامی بوده و هستند.
اجتهاد: با توجه به نظر حضرت امام(ره) مبنی بر عدم حضور روحانیون در مناصب اجرایی و پذیرش این امر در ابتدای انقلاب اسلامی از باب ضرورت، آیا ضرورت این حضور هنوز پایان نیافته است؟
مرویان حسینی: برخی از جایگاه‌های نظام اجتماعی کشور که وجود اشخاصی که متکی به آموزه‌های اسلامی به حضور و نقش آفرینی باشد باشند را می‌طلبد، همچنان وجود دارند. مثلا در قوه قضائیه چون بر اساس نظام حقوق اسلام می‌خواهد دعاوی را حل و فصل کند، بی‌تردید نقش کارشناسان دینی که با تکیه بر احکام اسلامی، در رابطه با مشکلات و درگیری‌ها حکم کنند، ضروری است.
در نظام تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری کشور مثل مجلس شورای اسلامی و در سطحی دیگر، شورای نگهبان و همچنین در ساختارهایی که باید در آن‌ها، مبتنی براندیشه اسلامی، تاسیس قوانین و کنترل قوانین صورت بگیرد نیز جایگاه عالمان و اندیشمندان اسلامی همچنان مورد نیاز و ضروری است.
اما در بخش‌هایی مثل ریاست جمهوری، بستگی به میزان اقبال اجتماعی دارد. اما ما در مجموع همچنان مشاهده می‌کنیم که مثلاً در پست ریاست جمهوری، وقتی کاندیداهای مختلف، خودشان را به ملت عرضه می‌کنند، مردم نگاه روحانیت را مورد توجه جدی تری قرار می‌دهند. این نکته البته فارغ از دستاورد عملی و کارنامه اجرایی اشخاص در پذیرش این مسئولیتها و صرفاً به صورت کلی است.
بنابراین در حوزه‌های کارشناسی که می‌خواهد متکی بر اندیشه اسلامی، کارگشایی مردم صورت بگیرد، حضور روحانیت و کارشناسان دین لازم و مورد نیاز است؛ اما در حوزه‌های اجرایی، طبیعتا استقبال مردم تعیین کننده است.
اجتهاد: آیا تشکیل حزب و حضور میدانی و مصداقی در انتخابات ها، از وظایف روحانیت شیعی است؟
مرویان حسینی: روحانیت شیعه در طول تاریخ، پیشتاز جریان‌های اجتماعی بوده است. اساساً اندیشه شیعی، نهادسازی اجتماعی را با حضور در مساجد و جریان‌سازی‌های تبلیغی و فرهنگ‌سازی اجتماعی از طریق نقش‌آفرینی در جهت‌دهی به افکار و اندیشه‌ها، سامان می‌دهد. بنابراین به نوعی تشکل‌ها و احزاب روحانی در مدل خاص خودش در طول تاریخ تشیع، پیش و بیش از تاریخ احزاب و جریان‌های سیاسی که امروزه در دنیا مشاهده می‌کنیم، حضور داشته‌اند.
اساساً رسالت عالمان دینی، حضور در کنار مردم و نقش‌آفرینی در تلخ و شیرین زندگی آن‌ها و هدایت و تربیت آن‌ها بر اساس آرمان اسلامی است. این خود یک مدل ویژه از جریان‌سازی تشکل و حزب است. البته این نوع نقش‌آفرینی، منافاتی با شرایط کنونی کشور ما ندارد که احزاب و جریان‌های سیاسی، خودشان را به بدنه اجتماع عرضه می‌کنند و اگر مورد استقبال قرار گرفتند و توانستند در یک بازه دراز مدت، در فرهنگ، ارزش‌ها و نیازهای مردم و نه در قالب «احزاب سر از زمین درآورده در روزهای انتخابات» حضور داشته باشند، نقش‌آفرینی کنند.
اجتهاد: مراد از حوزه انقلابی چیست؟ آیا حوزه انقلابی به معنای برگزاری تجمعات و تحصنهای مختلف از جانب روحانیون در رابطه با امور مختلف سیاسی است یا آن که یک معنای دانشی است؟
مرویان حسینی: حوزه انقلابی یعنی حوزه‌ای که در مرحله اندیشه، تفکر و در مرحله رفتار و خدمت به جایگاه انقلاب اسلامی، نیازها و الزامات حکومت اسلامی را مدنظر داشته باشد. همان‌طور که انقلاب اسلامی، خود، مولود مبارکی از حضور مسئولیت‌مدارانه حوزه در بدنه اجتماع بود.
محافظت، مراقبت و بالندگی انقلاب اسلامی، از رسالت‌های حوزه‌های علمیه است. البته حوزه باید خود را با نیازها و اقتضائات و الزامات انقلاب اسلامی هماهنگ و تطبیق دهد. حوزه انقلابی نیازهای انقلاب اسلامی را در نظریه‌پردازی و حاکمیت دین در سطوح گوناگون و به صورت جدی به رسمیت می‌شناسد، کادرهای مردمی، دین مدار، اندیشمند و وفادار به اصول انقلاب اسلامی را تربیت می کند و برای اندیشه و آرمان تمدن نوین اسلامی، برنامه و ایده دارد. البته در صحنه‌های مورد نیاز جامعه هم حوزه انقلابی، باید حضور ملموس و محسوسی داشته باشد.
