بعد از اخباری‌ها بحث از ملاکات احکام کم شد/ پس از پیروزی انقلاب لازم است به بحث ملاک‌ها، فلسفه‌ها و حکمت‌های احکام پرداخته شود

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در اصول فقه قدیمی شیعه، روش‌های کشف ملاک در علم اصول بررسی می‌شد اما با هجمه اخباری‌ها و متهم کردن شیعه به سنی‌گری در اصول فقه این بحث به تدریج از اصول فقه شیعه حذف شد و پس از اخباری‌ها هم به آن پرداخته نشد

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی‌اکبریان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پنجمین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول گفت: به موضوع ملاکات احکام از دو منظر پرداخته می‌شود، گاهی از منظر فلسفه فقه و گاهی از نگاه علم اصول. در کارگاه حاضر بحث از ملاکات احکام یک بحث اصولی است.

وی افزود: بسیاری از مباحث علم اصول و فلسفه علم اصول در هم تنیده است و باید ازهم تفکیک شود. در اصول فقه قدیمی شیعه، روش‌های کشف ملاک در علم اصول بررسی می‌شد اما با هجمه اخباری‌ها و متهم کردن شیعه به سنی‌گری در اصول فقه این بحث به تدریج از اصول فقه شیعه حذف شد و پس از اخباری‌ها هم به آن پرداخته نشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و ورود فقه به مسائل جدید لازم شد دوباره به بحث ملاک‌ها، فلسفه‌ها و حکمت‌های احکام پرداخته شود. در حال حاضر نیر تک نگاره‌هایی در این زمینه داریم اما این موضوع به طور کامل وارد پیکره اصول فقه ما نشده است.

وی ادامه داد: ما مباحث خود تحت عنوان «روش‌های کشف ملاکات احکام» را در چهار قسمت پیگیری می‌کنیم. قسمت اول: مفاهیم و کلیات؛ قسمت دوم، تأسیس اصل اولی، قسمت سوم: ادله لفظی کشف ملاکات احکام و قسمت چهارم: ادله غیر لفظی کشف ملاکات احکام.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به تبیین سرفصلهای مذکور پرداخت و گفت: در بخش اول چون در هم تنیدگی برخی مفاهیم در دو حوزه مذکور باعث اشتباه در مباحث می‌شود ابتدا باید یک سری مفاهیم تعریف و تبیین شود تا از خلط مباحث جلوگیری شود. در بحث ما این مفاهیم یکی هستند هرچند که از نظر مفهوم با یکدیگر فرق می‌کنند: (ملاک، مناط) / (علت حکم، سبب حکم) / (فلسفه حکم، حکمت حکم) / (مقاصد شریعت، روح شریعت، مذاق شریعت)

وی در ادامه بخش اول پس از تبیین مفاهیم فوق در فضای بحث خود، دو مسئله دیگر تحت عنوان «تبعیت احکام از مصالح و مفاسد» و «جایگاه بحث از ملاکات احکام در اصول فقه» را تشریح کرد.

 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در قسمت دوم مباحث خود موضوع تأسیس اصل اولی را تبیین کرد و آن را در سه محور «اصل اولی در شک در علیت»، «اصل اولی در شک در علت و حکمت»، «اصل اولی در جواز استناد علت مشکوک به شارع» بررسی نمود.

مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در بخش سوم مباحث، منابع غیر لفظی کشف ملاکات احکام را تحت عناوین «شناخت ملاک از تعلیل‌های آیات و روایات»، «شناخت ملاک از ویژگی‌های علیت»، «شناخت ملاک از قرائن لفظی» و «مناسبت حکم و موضوع» ارائه و تببین کرد.

استاد علی اکبریان آخرین سرفصل از مباحث خود را تحت عنوان «منابع غیر لفظی کشف ملاکات احکام» معرفی کرد و در شمارش این منابع شش محور «عقل»، «حدس»، «روش سبر و تقسیم»، «استقراء»«تاریخ» و «علوم» را به طور اجمالی بررسی کرد. معالم