سبک‌شناسی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست أسماء مُصنّفی الشیعه

استاد حوزه علمیه خراسان در ادامه نشست‌های رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان به تبیین سبک شناسی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه پرداخت.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، در چهل و پنجمین نشست رجال پژوهی که به مناسبت سالگرد وفات مرحوم نجاشی با ویژه موضوع بررسی «واژگان توصیفی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست» به همت گروه رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان برگزار شد، به سبک شناسی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه پرداخت و با بیان این که مرحوم نجاشی متوفی ۱۸ جمادی الاولی سال ۴۵۰ و از شاگردان شیخ مفید و سید مرتضی است، گفت: ایشان تخصصش در علم رجال است و بیش ترین استفاده را از حسین بن عبید الله غضائری کرده و ملازم استاد رجالی خود بوده است.

وی با بیان این که نجاشی در این مسیر خاصیت‌های ویژهای به دست آورده که سبب شده جایگاه ممتازی پیدا کند، اظهار کرد: ایشان نسبت به راویان تبحر خاصی پیدا کرده و همچنین به خانواده‌های تبارهای حدیثی شیعه در کوفه و بغداد شناخت کاملی یافته و بدین سبب است که مرحوم نجاشی در علم رجال مهارت داشته تخصصش در یک فن بوده و در این زمینه حرف نخست و نهایی را می‌‌زند.

عضو هیات علمی گروه رجال پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان با بیان این که کتاب «فهرست اسماء مصنفی الشیعه» جایگاه ویژهای پیدا کرده است چراکه او شاگرد ممحض عبید الله غضائری بوده، همچنان که کم تالیف بوده و بسیار بر شناسایی خانواده تبارهای حدیثی شیعه کار کرده است، خاطر نشان کرد: ایشان در نگارش خود خیلی دقت فراوانی دارد و مشغله‌های مرجعیت و تالیفات فراوان و درگیری‌های بغداد دامن گیر ایشان نشد و بعدها این موضوع در میان فقها معروف شد که کتاب رجال نجاشی از همه بالاتر است.

ربانی بیرجندی با بیان این که در طیف فقهای میانی یعنی از قرن هشتم وقتی می‌‌بینید بین اقوال رجالی تعارض پیش می‌‌آید می‌‌گویند قول نجاشی مقدم است، بیان کرد: علامه مجلسی در مرآه العقول می‌‌گوید من بر کافی شرح نوشتم و در ادامه می‌‌گوید کتب نجاشی در اصول و جوامع روایی از همه ضبط بهتری دارد.

وی با بیان این که جایگاه ویژه نجاشی سبب شد فهرستش جلوه کند، تصریح کرد: در حقیقت نجاشی فهرست خود را بعد از فهرست شیخ طوسی تالیف کرده که این کتاب را با نگاهی به تالیفات و کتب او نوشته و عبارات را با دقت فراوان ضبط کرده که این در باب تحصیلات مرحوم نجاشی که از خانواده‌های حدیثی شیعه شناخت کاملی دارد سبب شده خروجی بهتری داشته باشد.

استاد باسابقه حوزه علمیه مشهد با بیان این که در این کتاب مرحوم نجاشی می‌‌خواهد مصنفات امامیه را بیان کند، تصریح کرد: اگر در درون کتاب در فهرست اسماء مصنفین شیعه سخن گفته ولی هدف وی فقط این نبوده است و مثلا اگر چندخط درباره شیخ صدوق بحث می‌‌کند، ۳ صفحه کتاب‌هایشان را فهرست می‌‌کند.

ربانی بیرجندی با بیان این که در قرن ۵ که هجمه‌هایی علیه شیعه صورت گرفت، عده‌ای چنین می‌‌گفتند که شیعه امامیه چیزی ندارد همانطور که جرجی زیدان در قرن ۱۴ نیز چنین گفت که ما فرهنگنامه‌ها و کتاب‌های فرق ادیان را نام بردیم اما شیعه چیزی ندارد که بیان کنیم، افزود: تالیف این کتاب توسط نجاشی پاسخ محکمی به این هجمه‌ها بود.

وی با بیان این که ایشان با این هدف که مصنفات علمای امامیه را بیاورد اثر خود را تالیف کرد و عملا کتاب رجال نجاشی به عنوان فهرست مصنفات وارد شده است، خاطر نشان کرد: در این کتاب نجاشی وارد هر عنوان که می‌‌شود، اول همه کنیه و آبا و اجداد ایشان را بیان می‌‌کند چراکه یکی از مهمترین علوم عرب شناخت انساب بوده آنطور که تا جد ۷ پیامبر و حتی بعضی راویان را نجاشی ذکر کرده اند.

ربانی بیرجندی با بیان این که پس از این مرحله نجاشی وارد الفاظ توصیفی شده و راوی را توثیق یا تضعیف می‌‌کند؛ سپس طبقه راوی را بیان می‌‌کند و بعد از این نیز ایشان کتاب‌های مشهور وی را در هر زمینهای معرفی می‌‌کند، گفت: کتاب اصول الحدیث مرحوم عبدالهادی فضلی نوشته‌های مرحوم نجاشی و شیخ طوسی را در باب توثیقات جمع آوری کرده است.

بنابر گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خراسان، گروه رجال پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، «دوره تخصصی علوم حدیث» برگزار می‌‌کند و همچنین از مقالات علمی جهت نشر در دو فصلنامه «مطالعات اعتبار سنجی حدیث» حمایت می‌‌کند؛ متقاضیان می‌‌توانند با مراجعه به دفتر مدرسه آیت‌الله العظمی خوئی (ره) یا تماس به شماره ۰۹۳۳۹۰۳۹۲۲۰ نسبت به ثبت نام در دوره‌ها یا ارسال مقالات اقدام نمایند.