شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی با تأکید بر اینکه تمام نظریات الگوی پیشرفت اسلامی دارای بخش تصمیم است، گفت: اینکه ما ادعا می‌کنیم نقشه الگوی پیشرفت جامعه اسلامی همین الان قابلیت اداره جامعه را دارد به دلیل غلبه وجود تصمیم در این نظریات فقهی است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام علی کشوری دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی در نشست «معرفی نقشه فقهی الگوی پیشرفت اسلامی» که در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، به ارائه اجمالی از این طرح پرداخت و بنا شد صحبت‌‌های این جلسه مقدمه‌ای برای جلسه آینده باشد. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح مطالب ارائه شده از سوی حجت‌الاسلام علی کشوری به نقل از «پایگاه وسائل» است:
اگر بخواهیم جامعه را بر اساس نگاه دینی عرضه کنیم، سوال اول معیار ارزیابی مشروعیت و دینی بودن اداره جامعه با نگاه دین است؟ دلیل چنین پرسشی این است که افراد مختلف با سلایق متفاوت شاید این سوال برای‌شان مطرح شود که جامعه تحت مدیریت جمهوری اسلامی آیا اکنون از دین فاصله گرفته است یا خیر؟ لذا باید از روی معیار، به بررسی و قضاوت پرداخت.
در سوال دوم به ابعاد معیار می‌پردازیم اینکه یک بحث نظری محض است یا نقشه و ابعاد عملیاتی پیدا کرده است؟ سوال سوم اینکه چه ویژگی‌‌های مشترکی دارند و هدف مشترک نقشه چیست؟
در پاسخ پرسش اول باید به تاریخچه دینی بودن جوامع اشاره کرد، مثلا در ابتدای انقلاب گروهی معتقد بودند اگر مدیران یک جامعه‌ای به لحاظ فردی مسلمان باشند آن جامعه دینی است دیدگاهی بود که نهضت آزادی و بعضی از متفکرین اعتقاد داشتند که فردی که تعهد فردی دارد باید مدیر جامعه باشد. لذا محدوده اسلامیت را فقط در محدوده اعتقادات فردی که در رساله فقها بدان اشاره شده می‌دانستند.
حال باید فارغ از احساسات این دیدگاه را بررسی کنیم و ببینیم چقدر این دیدگاه درست است که مدیر جامعه اگر در محدوده فردی به مسائل دینی بپردازد جامعه به سمت اسلامیت حرکت می‌کند.
دیدگاه دومی هم وجود دارد که عنوان می‌کند که اسلامیت در مقیاس جامعه به اسلامیت نظریات حاکم بر جامعه برمی گردد مثلا برای اینکه بدانیم نظام آموزش و پرورش اسلامی است یا خیر؟ باید دید تصمیم سازی در وزارت آموزش و پرورش ذیل چه نظریه‌ای است که اگر آن نظریه دارای حجیت بود پس نظام آموزش و پرورش نیز دارای حجیت است.
الگوی پیشرفت اسلامی دارای چند نظریه فقهی است؟
پرسش دوم، الگوی پیشرفت اسلامی دارای چند نظریه فقهی است؟ وقتی که می‌گوییم نقشه الگوی پیشرفت اسلامی یعنی همان دیدگاهی که در مبنا به آن معتقد شدیم. در این پرسش ما حدود یکصد نظریه فقهی را مطرح می‌کنیم که در هر نظریه‌ای حول یک محور سوال مطرح می‌شود.
مثلا زمانی که شما بخواهید بخش تجارت را طراحی کنید باید دید محور اصلی بازار در فقه اسلامی چیست؟ یا زمانی که ائمه وارد تحلیل بازار می‌شدند چه چیزی را مبنا قرار می‌دادند. در بحث‌‌های فقه المکاسب معیار اسلامیت در بازار تسعیر است یعنی اگر در یک بازار حکومت دخالت در قیمت گذاری کرد بازار غیر اسلامی است، لذا مردم خودشان باید قیمت گذاری کنند.
در روایات داریم حضرت امیر (ع) هیچ گاه قیمت کالایی را برای کسی معلوم نکرد که این روایت صحیح السند است و سند آن قابل احراز است. زمان پیامبر (ص) مردم به ایشان رجوع می‌کردند که شما تسعیر بکنید و ایشان می‌فرمودند بدعت است و در دین چنین چیزی وجود ندارد. اگر تسعیر اختیاری باشد یعنی طرفین خریدار و فروشنده قیمت گذاری کنند و در بازار نیز آموزش ببینند و دادگاه هم در بازار باشد لذا در هر خرید و فروشی تزکیه جریان پیدا می‌کنند.
همچنین پیامبر(ص) فرمود «إن العباده عشره أجزاء تسعه منها طلب الحلال»؛ عبادت ۱۰ جز دارد که ۹ جز آن در بازار و کسب حلال و شغل است. یعنی تعریف شغل عوض می‌شود؛ همچنان که کینز شغل را ارزش افزوده تعریف می‌کند. در نهایت تسعیر اختیاری باعث می‌شود شغل از ابزار ایجاد ارزش افزوده به ابزار تزکیه و عبادت تبدیل شود.
سوال دیگر این است پیشگیری بهتر است یا درمان؟ قاعدتاً همه می‌گوییم پیشگیری، حال که پیشگیری بهتر است ساختار پیشگیری در حوزه سلامت به چه شکلی است؟ ما در نظریه پیشگیری ساختاری از بیماری به صورت ساختاری را برای سلامت جامعه مشخص کرده‌‌ایم یعنی اگر کسی بخواهد از نظر فقهی پیشگیری کند خیلی توسعه یافته تر از مسائلی که امروزه مطرح است می‌تواند کار کرند.
سوال سوم، به ویژگی‌‌های مشترک نظریات فقهی می‌پردازد که دو ویژگی مشترک وجود دارد؛ یک ویژگی این است که تقدیر را تغییر می‌دهد یعنی تحولات درون نظام اجتماعی تابع تقدیر است و تابع مفهوم رزق می‌باشد. ما معتقدیم رزق و تقدیر هم تابع مناسکی هستند لذا از نظر فقه ما، اولین ویژگی آنها این است که باعث تغییر در ابناء بشر می‌شود و رزق آنها توسعه پیدا می‌کند.
ویژگی دوم این است که به تبویب تمام این نظریات بر اساس الگوی ساخت می‌پردازد. الگوی ساخت نیز خود شامل سه بخش می‌شود، بخش تعریف، بخش تصویر و بخش تصمیم. در بخش تعریف، موضوع را فقهی تعریف می‌کنیم. در بخش تصویر، فواید تعریف ارائه شده را برای سبک زندگی مردم بحث می‌کنیم و در نهایت در بخش تصمیم اقدامات عملیاتی را تشریح می‌نماییم.
پس تمام نظریات بخشی الگوی پیشرفت اسلامی دارای بخش تصمیم است و اینکه ما ادعا می‌کنیم نقشه الگوی پیشرفت جامعه اسلامی همین الان قابلیت اداره جامعه را دارد به دلیل غلبه وجود تصمیم در این نظریات فقهی است.
