شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیستند.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری، در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوال ۱۴۴۲ قمری، در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری، در غروب پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۱۹:۰۰ UTC سه‌شنبه ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۸.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۲۲.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری‌زنجانی، مکارم‌شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۲ قمری در ایران) برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم عادی در سراسرِ ایران، نشدنی است؛ از این‌رو، ماه مبارک رمضان ۳۰ روزه خواهد بود.
۳- در غروب پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی (و ۳۰ رمضان المبارک ۱۴۴۲ قمری در ایران) برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و جمعه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۴ می ۲۰۲۱ میلادی ، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحیدخراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم عادی در سراسرِ ایران، نشدنی است.
۳- البتّه، در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله، غربِ قارّۀ آفریقا) هلال با چشم عادی مطمئنّاً دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خوئی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی‌گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم عادی در سراسرِ ایران، نشدنی است.
۳- البتّه، در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله، غربِ قارّۀ آفریقا) هلال با چشم عادی مطمئنّاً دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (بیشترِ اقیانوس آرام، سراسرِ آمریکای مرکزی، بخشی از آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۲ قمری در ایران) برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در جنوب و بخشی از مرکز و غرب ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شرق و شمال‌شرقی و بخشی از مرکز و شمال و شمال‌غربی ایران (شمال‌شرقی استان‌های سیستان و بلوچستان و یزد و اصفهان، نیمۀ شمالی استان‌های قزوین و زنجان و آذربایجان غربی، سراسرِ استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی و خراسان شمالی و گلستان و مازندران و گیلان و سمنان و تهران و البرز و اردبیل و آذربایجان شرقی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق شمال‌شرقی و شمال و شمال‌غربی (نام‌برده در بند پیشین) به‌دست آید، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق جنوبی یا میانی یا غربی کشور به‌دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق جنوبی یا میانی یا غربی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در آن مناطق شمال‌شرقی و شمال و شمال‌غربی (نام‌برده در بند پیشین)، جمعه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۴ می ۲۰۲۱ میلادی ، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود. (بنا بر تجربه، احتمال اخیر، قوی‌تر است.)
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل‌لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری‌همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۱ می ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۲ قمری در ایران) برابر با ۱۲ می ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در جنوب و بخشی از مرکز و غرب ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شرق و شمال‌شرقی و بخشی از مرکز و شمال و شمال‌غربی ایران (شمال‌شرقی استان‌های سیستان و بلوچستان و یزد و اصفهان، نیمۀ شمالی استان‌های قزوین و زنجان و آذربایجان غربی، سراسرِ استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی و خراسان شمالی و گلستان و مازندران و گیلان و سمنان و تهران و البرز و اردبیل و آذربایجان شرقی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است؛ امّا از آنجا که این مناطقِ نام‌برده، در بخشی از شب با محدوده‌های رؤیت هلال مشترک‌اند، در سراسر ایران، پنجشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۱۳ می ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۲ قمری و عید فطر خواهد بود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
