شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
یک محقق و مولف تاریخ و سیره اهل بیت(ع) با اشاره به نقش امام‌هادی(ع) در آماده کردن جامعه شیعی برای ورود به عصر غیبت، گفت: حضرت توانستند خط شیعى پیروان اهل بیت(ع) را به سمت و سوى استقلال همه جانبه‌ای که از نیازهاى اساسى عصر غیبت کبرى بود، راهنمایى کنند.
به گزارش شبکه اجتهاد، به‌مناسبت سالروز ولادت امام‌هادی (علیه‌السلام) و به منظور بررسی جلوه‌های امامت و هدایت جامعه توسط آن حضرت(ع) با حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم، استاد حوزه و مولف مجموعه چهارده جلدی «پیشوایان هدایت» که جلد دوازدهم آن به امام‌هادی(ع) اختصاص دارد، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:
دوران امامت امام‌هادی (علیه‌السلام) از نظر اجتماعی سیاسی با چه شرایطی همراه بود و در این شرایط حضرت‌هادی (ع) چگونه هدایت و امامت جامعه را عهده دار بودند؟
حکیم: حیات پر برکت آن حضرت(ع) بیش از سه دهه به طول انجامیده و ایشان با شش تن از خلفاى دولت عبّاسى معاصر بوده است. حضرت‌هادی(ع) همچون پدران بزرگوار خود از سوى خلفاى ظالم عبّاسى متحمّل ظلم‌ها و ستم‌هاى بى شمارى شده بود.
ویژگى بزرگ عصر امام‌هادى(ع) نزدیکى زمان آن حضرت(ع) به زمان غیبت امام زمان(عج) بود مسئله‌ای که همه مسلمانان انتظار آن را می‌کشیدند. بنابراین ضرورى بود تا ایشان گروه یاران صالح و شیعیان خود را براى استقبال از این عصر جدید که تا آن زمان سابقه نداشت، آماده کنند.
نقش امام‌هادى(ع) در این عرصه، علیرغم همه تصریحاتى که در میان همه مسلمانان به صورت عامّ و به خصوص درمیان شیعه رایج و متداول بوده و مسأله غیبت دوازدهمین پیشوا را از ائمّه اهل بیت(ع) یعنى همان مهدى منتظَرى که خداوند متعال همه امّت‌ها را به آمدنش وعده داده است مطرح کرد، بسیار مهم، بنیادین و مشکل بوده است.
به رغم انزوایى که حکومت عباسى به اجبار بر این امام (ع) روا داشته و حضرتش را در پایتخت خود یعنى شهر سامرا تحت مراقبت شدید نگهدارى می‌کرد، ایشان با کمال دقّت و احتیاط نقش خود را ایفا کردند. تحقق این مهم از سیستم کارآمد «وکیلان ائمّه» که حضرت امام صادق(ع) آن را پایه ریزى کرده و پدر بزرگوار امام‌هادى (ع)، یعنى حضرت امام جواد(ع) آن را استحکام بخشیده بود، یارى می‌جست. آن حضرت (ع) با استفاده از این سیستم مستحکم توانست مهمترین نیازهاى شیعیان خود را در آن شرایط سخت به آنان برساند. این گونه بود که توانستند خط شیعى پیروان اهل بیت(ع) را به سمت و سوى استقلال همه جانبه‌ای که از نیازهاى اساسى عصر غیبت کبرى بود راهنمایى کنند. آن حضرت (ع) در آنار فیض رسانىِ خود به مسلمانان از راه دادن تفکّرات دینى، عقیدتى، فقهى و اخلاقى، با کمال جدّیت درباره مسأله مهمِّ تربیت علما و فقها در میان جامعه تلاش و کوشش فراوانى به انجام رساند.
امام‌هادی (ع) به چه ویژگی‌هایی شهرت داشتند و این ویژگی‌ها چه برکاتی برای جامعه شیعی به همراه داشته است؟
حکیم: ابوعبدالله جنیدى گوید: به خداوند متعال سوگند که امام‌هادى(ع) بهترین فرد از میان مردمان روى زمین و بافضیلت ترین مخلوق خداوند متعال است. یزداد طبیب نیز می‌گوید: اگر از میان مخلوقات خدا یک نفر پیدا شود که علم غیب بداند، همانا که او امام‌هادى(ع) است.
ابن شهرآشوب نیز می‌گوید: امام‌هادى(ع) خوشروترین و راستگوترین مردم بود. هنگامى که آن حضرت(ع) را از نزدیک می‌دیدى ملاحت او در میان مردم بى نظیر و هنگامى که از دور با او معاشرت می‌کردى، فضل و آمالش در میان جامعه بى بدیل بود، چون سکوت می‌کرد هیبت و وقار از وى می‌بارید و چون زبان به سخن می‌گشود، شکوه و جلالش نمودار می‌گردید، وى از خاندان رسالت و امامت و محلّ استقرار وصایت و جانشینى پیامبر (ص) بود. وى شاخه‌ای از درخت تناور نبوّت بود، برافراشته و پسندیده و میوه‌ای از درخت رسالت چیده و برگزیده.
امام‌هادى(ع) از گشاده دست ترین مردم و بخشنده ترین آنان در زمان خود بود. آن حضرت (ع) به شیوه و رویه پدران بزرگوار خود عمل می‌کرد که بنا به نصّ صریح قرآن در راه عشق به خداوند متعال به مسکین و یتیم و اسیر خوراک می‌دادند. زهد و پارسایی از دیگر ویژگی‌های امام‌هادی (ع) است، آن حضرت (ع) هیچگاه به جلوه‌هاى ظاهرى زندگى دنیا اعتنائى نداشته، طاعت خداوند متعال را بر هر چیز دیگرى مقدّم می‌داشت. منزل آن حضرت(ع) چه هنگامى آه در مدینه به سر می‌برد و چه آن هنگام آه در سامرا زندگى می‌آرد همواره خالى از اثاثیّه زندگى بود.
امام‌هادی (علیه‌السلام) در دفاع از ولایت و تبیین ویژگی‌های شجره طیبه امامت چه راهبردی داشتند و این راهبرد حضرت (ع) چه دستاوردهایی برای تشیع داشته است؟
حکیم: از مهمترین اسناد تاریخی که جامعیت نگاه اهل بیت رسالت(ع) را دربر دارد زیارت غدیریه امام‌هادی(ع) و زیارت جامعه کبیره است.
زیارت جامعه کبیره یکى از منابع مهم فکرى و اسناد اهل بیت(ع) است که می‌توان از آن ویژگى‌هاى تفکّر سالم را دریافت. امام‌هادی (ع) در این زیارت به برگزیدگی اهل بیت(ع) اشاره و تصریح دارند که اهل بیت(ع) پایگاه رسالت خداوندى بوده اند. چرا که خداوند متعال آنها را گذشته از رهبرى مسلمانان، براى تصدّى منصب رهبرى والاى بشریت انتخاب کرده است.
ایشان در این زیارت همچنین بنیان‌های فکری تشیع را تبیین کرده‌اند؛ در ادامه زیارت و فقره دیگرى از فرازهاى این زیارت بزرگ می‌توان به نقاطى دست یافت که روشن کننده بنیان‌هاى فکرى است که دعوت اهل البیت(ع) بر آن استوار بوده و بر شیعیان واجب است که بر اساس آن حرکت کرده و به حدود آن ملتزم باشند. چنان که آورده اند: «السلام على الأئمه الدعاه، والقاده الهداه، والساده الولاه، والذاده الحماه، واهل الذآر، وأولی الأمر، وبقیه االله وخیرته، وحزبه وعیبه علمه، وحجته وصراطه، ونوره وبرهانه ورحمه االله وبرآاته».
در زیارت غدیریه امام‌هادی (ع) چه حقایقی و آموزه‌هایی تصریح و تبیین شده است؟
حکیم: از مهمترین زیارات ائمّه اطهار در نزد شیعه امامیه که اهتمام و اهمّیت ویژه‌ای به آن می‌دهند زیارت روز غدیر است، چرا که این امر خود به عنوان سمبلى براى این روز جاویدان در دنیاى اسلام است، روز غدیر روزى است که حضرت رسول اکرم(ص) راه سرنوشت ساز امّت را مقرّر و حضرت امام امیرالمؤمنین على(ع) را به عنوان خلیفه و جانشین خود براى مسلمانان منصوب کردند.
حضرت امام‌هادى(ع) در سالى که معتصم آن حضرت(ع) را از مدینه به سامرا احضار کرد جدّ خود حضرت امیرالمؤمنین(ع) را در چنین روزى زیارت کرده است. آن حضرت(ع) در متن این روایت از فضایل حضرت امام امیرالمؤمنین على(ع) سخن به میان آورده و مصیبت‌ها و مشکلات سیاسى و اجتماعى که آن حضرت(ع) در طول حیات شریف خود با آن روبرو بوده را ذکر کرده است. ایشان در فرازی از این زیارت آورده اند: تو آن کسى هستى که در تمام جنگ‌ها با پیغمبر(ص) حاضر بودى و به اتّفاق او در راه خدا جهاد می‌کردى و پرچم اسلام را پیش پیش پیغمبر(ص) می‌بردى و در جلوى او شمشیر به فرق دشمنان می‌زدى و چون عزم و تدبیر و بصیرتت در امور مشهور بود پیغمبر تو را در بسیارى از موارد فرمانروا کرد و هیچ کس بر تو امیر و فرمانفرما نبود …».
منبع: آستان نیوز
