شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه رجب ۱۴۴۴ قمری، در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه رجب ۱۴۴۴ قمری، در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه رجب ۱۴۴۴ قمری، در غروب دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۲۰:۵۳ UTC شنبه ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۱ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۴.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی (و ۲۹ جمادی الثانیه ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- در غروب دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی (و ۳۰ جمادی الثانیه ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و سه‌شنبه ۴ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۴ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- البتّه، در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: قارّۀ آفریقا و بخشی از عربستان) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- البتّه، در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: قارّۀ آفریقا و بخشی از عربستان) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (سراسر اقیانوس آرام و آمریکای مرکزی، بیشترِ آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس و قارّۀ آفریقا) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی (و ۲۹ جمادی الثانیه ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در یک‌سومِ جنوبی و یک‌سومِ میانی ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شمال‌غربی و شمال و شمال‌شرقی ایران (نیمۀ شمالی استان‌های آذربایجان غربی و زنجان و قزوین و سمنان، سراسر استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل و گیلان و مازندران و گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی، شمال و شمال‌شرقی استان‌های البرز و تهران، بخشی از شمال و شمال‌شرقی استان‌های خراسان جنوبی و یزد) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین) به‌دست آید، در سراسر ایران، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی کشور به‌دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در آن مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین)، سه‌شنبه ۴ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۴ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب شنبه ۱ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۱ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب یکشنبه ۲ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۲ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در یک‌سومِ جنوبی و یک‌سومِ میانی ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شمال‌غربی و شمال و شمال‌شرقی ایران (نیمۀ شمالی استان‌های آذربایجان غربی و زنجان و قزوین و سمنان، سراسر استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل و گیلان و مازندران و گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی، شمال و شمال‌شرقی استان‌های البرز و تهران، بخشی از شمال و شمال‌شرقی استان‌های خراسان جنوبی و یزد) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است؛ امّا چون این مناطق شمالی، در بخشی از شب با محدوده‌های رؤیت هلال مشترک‌اند، در سراسر ایران، دوشنبه ۳ بهمن ۱۴۰۱ شمسی برابر با ۲۳ ژانویۀ ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه رجب ۱۴۴۴ قمری خواهد بود.
یادآور می‌شود که ماه رجب، جزء ماه‌های حرام است و طبق «مادّهٔ ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی» تغلیظ و افزایش دیه در ماه‌های حرام انجام می‌شود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
سلام
نظر مرحوم آیه الله بهجت درست نسبت داده نشده چون ایشان کفایت رویت با چشم مسلح را قائل هستند
سلام ممنون از توضیحاتتون لطفا نظر آقای سبحانی رو هم در مورد استهلال ماه بفرمایید
سلام علیکم
طبق نقشه‌ی بالا بجنورد بی رنگه و هلال حتی با چشم مسلح هم نباید دیده می شد در حالی که طبق گزارش استهلال دفتر رهبری در اسفراین ماه رویت شده است