شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۵ قمری، در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۵ قمری، در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۵ قمری، در غروب جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۹:۳۸ UTC چهارشنبه ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۶ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۲۰.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ محرّم ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، امکان رؤیت هلال با چشم عادی در سراسر ایران وجود دارد و در اوضاع جوّی مناسب، هلال دیده می‌شود و جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ صورتی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز اقیانوس آرام) احتمال اندکی برای رؤیت هلال با چشم عادی هست؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بیشترِ شب، اشتراک ندارد.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، امکان رؤیت هلال با چشم عادی در سراسر ایران وجود دارد و در اوضاع جوّی مناسب، هلال دیده می‌شود و جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است؛ و اگرچه در محدودۀ صورتی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز اقیانوس آرام) احتمال اندکی برای رؤیت هلال با چشم عادی هست؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بخشی از شب نیز، اشتراک ندارد.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، امکان رؤیت هلال با چشم عادی در سراسر ایران وجود دارد و در اوضاع جوّی مناسب، هلال دیده می‌شود و جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله بشیرحسین نجفی)
۱- در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ صورتی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز اقیانوس آرام) احتمال اندکی برای رؤیت هلال با چشم عادی هست که در صورتِ اثبات رؤیت، برای ایران و همۀ نقاط زمین، پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود؛ وگرنه، جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی (و ۳۰ محرّم ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده می‌شود و جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- امّا در غروب چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در محدوده‌های آبی و صورتی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام) محقّق می‌شود؛ و اگرچه نیمۀ غربی ایران با نقاط مرزی در شرق محدودۀ رؤیت هلال، در بخشی از شب اشتراک دارد؛ امّا رؤیت هلال در این نقاط مرزی، اطمینانی نیست و نیازمند استهلال است.
۳- در غروب پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده می‌شود و جمعه ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۸ آگوست ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
یادآور می‌شود که آغاز ماه صفر، بیش از تأثیری که در تعیین روز اربعین حسینی دارد، در پایان‌بخشی به «ماه‌های حرام و بحث تغلیظ و افزایش دیه» نقشی تعیین‌کننده دارد. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
