شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی الاولی ۱۴۴۵ قمری، در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی‌الاولی ۱۴۴۵ قمری، در غروب سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری، در غروب چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۹:۲۷ UTC یا ۱۲:۵۷ IRST دوشنبه ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۵.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۹ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ ربیع الثانی ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- در غروب چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی (و ۳۰ ربیع الثانی ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و پنجشنبه ۲۵ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی الأُولیٰ ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود؛ امّا در همین غروب، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: بیشترِ قارّۀ آفریقا و بخشی از عربستان) هلال مطمئنّاً با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود؛ امّا در همین غروب، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: بیشترِ قارّۀ آفریقا و بخشی از عربستان) هلال مطمئنّاً با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله بشیرحسین نجفی)
۱- در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (جنوب اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی دیده می‌شود؛ ازاین‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ ربیع الثانی ۱۴۴۵ قمری در ایران) برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در سه‌چهارمِ پایینی ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شمال‌غربی و شمال و شمال‌شرقی ایران (نیمۀ شمالی استان کردستان، سراسرِ استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و زنجان و اردبیل و قزوین و گیلان و مازندران و البرز و تهران و گلستان و خراسان شمالی و خراسان رضوی، بیشترِ استان سمنان به‌جز نوار جنوبی آن، و شمال‌شرقی استان یزد) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین) به دست آید، در سراسر ایران، چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی کشور به دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود (زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست)؛ و در آن مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین)، پنجشنبه ۲۵ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی الأُولیٰ ۱۴۴۵ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۲۲ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (مرکز و جنوب و جنوب‌شرقی اقیانوس آرام) هلال مطمئنّاً با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الأُولی ۱۴۴۵ قمری خواهد بود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
