اجتهاد و اصول فقه

یکی از تفاوتهای عمده اخباریان و اصولیان ؛ در جریان و عدم جریان برائت عقلیه و شرعیه می‌باشد. مشهور محدثین اخباری اگرچه برائت شرعیه را در شبهات وجوبیه پذیرفته اند ؛ اما در شبهات تحریمیه همگی قائل به اصاله الاحتیاط گردیده اند و اصاله البرائه را قبول نکرده اند ؛ در مقابل ، علمای اصول که همه‌ی شبهات چه تحریمیه و چه وجوبیه بعد از فحص و یأس از دلیل با خیالی آسوده و دلیلی محکم به ادله‌ی نقلیه و عقلیه برائت جاری کرده اند. نگرشی بر نوآوری‌های فقهی و اصولی آیت الله شهید سید محمد باقر صدر (قدس سره) و نیز مرحوم آیت الله سید محمد محقق داماد (ره) نشان می‌دهد که ایشان به استناد قاعد? عقلی " حق الطاعه و المولویه " نه تنها بداهت اصل برائت را زیر سوال می‌برند بلکه با مطرح کردن نظریه " حق الطاعه و المولویه " در واقع قاعده و اصل جدیدی را مطرح می‌سازند که ثمرات و آثاری کاربردی بر آن مترتب می‌باشد . شهید صدر (ره) بر خلاف مشهور اصولیان،معتقد است در مواردی که احتمال تکلیف وجود داشته باشد و تکلیف مشکوک باشد،عقل حکم می‌کند که از مسلک حق الطاعه پیروی گردد. لذا با توجه به اثر پذیری از مباحث اصولی ایشان این پایان نامه شامل مباحث ذیل می‌باشد : در فصل اول این تحقیق به مفاهیم و کلیات؛شامل تعریف مفاهیم و واژگان کلیدی ، پیشینه وتاریخچه حق الطاعه ، مبانی و اهداف و روش تحقیق و ثمرات فقهی و حقوقی نظریه حق الطاعه می‌پردازیم. فصل دوم اختصاص به اثبات نظریه حق الطاعه به وسیله‌ی اصل احتیاط دارد.فصل سوم دیدگاه‌ها در خصوص نظریه حق الطاعه و مبانی آن به خصوص دیدگاه آیت الله سید محمد محقق داماد(ره)و شهید آیت الله سید محمد باقر صدر (ره) بیان کننده و نوآور نظریه حق الطاعه را در بر دارد.و سپس در آخر در فصل چهارم به نقد قاعده "قبح عقاب بلا بیان" و برائت عقلی و اثبات نظریه حق الطاعه وادله آن خواهیم پرداخت .

دین اسلام قابلیت پاسخگویی به تمام مسایل را داراست و عرف که به نظربنده یعنی امری معروف،پسندیده ومنطبق با عقل سلیم وفطرت پاک انسانی است، می تواندبا رعایت اصول حق فطری بشر،مدارا با مردم، آزادی،عقل وفهم ونیازهای روزبشری،حکم عقلی،اخلاق،تغییرشرایط زمانی ومکانی ومصلحت ومفسده زندگی مردم،نقش اصلی را در پویایی ومواجهه فقه نسبت به مسایل متغیربه ویژه درامورامضایی،معاملات ومسایل اجتماعی بازی نماید ویکپارچگی وجامعیت دین مبین اسلام را که ذاتاً برمحور اخلاق،انصاف،عدالت، علم وعقل استواراست، ثابت نماید.

کرامت ذاتی انسان آن نوع شرافت وحیثیتی است که تمامی انسانها به جهت انسان بودن با توجه به شأن وتوانایی تعقل،قدرت انتخاب،آزادی اراده واختیار و وجه نفخه الهی ،به طور فطری ویکسان ازآن برخوردارند ولذا پژوهشگران دینی این حق را اعطائی ازجانب خداوند وازحقوق فطری وخلقی می دانند. دراین تحقیق هدف ارائه یک نگاه جدیدی به موضوع کرامت است وآن طرح مباحث کرامت به مثابه قاعده فقهی بعنوان یک قاعده عام وفراگیر چون "قاعده لا ضرر"می باشد .با توجه به مفهوم ومبانی نظری کرامت انسان ،جریان شکل گیری قاعده،بیان ادله ،آثارفقهی وحقوقی ومصادیق کرامت دراین پژوهش به نتایج زیر می توان دست یافت : ۱- کرامت انسان امری ذاتی وغیر قابل انفکاک بوده وانسانیت انسان قائم به آن است . ۲- اندیشه کرامت انسانی ،تنها محصول عواطف واحساسات بشری نبوده ،بلکه دارای پشتوانه های بسیار مهم دینی،عقلی ،فلسفی ومورد تأ یید وتأ کید علماءواندیشمندان می باشد . ۳- کرامت ذاتی انسان بما هو انسان اقتضا دارد که باید بین جرم وجزا تناسب باشد ولحاظ کردن هویت وشخصیت بزه کار وبزه دیده دراین امر معقول ومنطقی است . ۴- کرامت انسان صرفاً یک موضوع عقلی واخلاقی نیست ،بلکه می تواند به حوزه فقه وحقوق وارد ودرغالب یک قاعده ی فقهی عام وفراگیر درجریان استنباط احکام فقهی مطرح شود . ۵- دراین تحقیق تلاش شد که با استناد به ادله وتفاسیر ونظر اندیشمندان یک قاعده فقهی ارائه شود به این عبارت که: هرانسانی ازکرامت برخورداراست مگر دلیل خاصی موجب سلب کرامت شود. ((کل ُ انسان ٍ کریم الاّ ما خرج َ با لدلیل))

کتاب «امامان اهل بیت علیهم السلام، مرزبانان حریم اسلام» اثر شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، با حضور دکتر محسن اسماعیلی، دکتر محمدحسین رجبی دوانی، حجت‌الاسلام مهدوی‌راد و مهندس فیروزان در نشست هفتگی شهر کتاب مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «امامان اهل بیت مرزبانان حریم اسلام» نوشته شهید صدر، توسط رضا ناظمیان و حسام حاج مؤمن …

مجتهد در فقه هر چقدر هم برپا باشد، امّا نظرات او نمی‌تواند اساس مطلق زندگی اسلامی در طول زمان باشد. این بدین معناست، که ما به اجتهادی زنده و پویا و متنوع نیازمند هستیم. شبکه اجتهاد: آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر در نامه‌ای به علامه سید حامدعلی الموسوی النجفی، عالم پاکستانی درباره فقه اسلام و لزوم اجتهاد زنده و پویا …

نرم افزار جامع آثار آیت‌الله شیخ محسن اراکی دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی به همت کارشناسان و محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید و در دسترس جامعه علمی کشور قرار گرفت. به گزارش شبکه اجتهاد از noorsoft، نرم افزار جام با ارائه آثار آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد مطرح خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، مشتمل بر …

معرفی کتاب بررسی مبانی فقهی و حقوقی در نهج البلاغه

حسن نیت به معنای انجام وظائف به صورت صادقانه، منصفانه، معقول که دو طرف قرارداد یا اشخاص ثالث مرتبط با قرارداد از یکدیگر انتظار دارند، همراه با اهتمام به رعایت حقوق و منافع دیگران و دوری از هرگونه سوءنیت و فریب کاری است و مفاهیم فرافقهی، صداقت، عدالت، انصاف، قواعد فقهی چون اصل لزوم در عقود، لاضرر، احسان و اصل صحت، از مبانی اصل حسن نیت در منابع اسلامی است.

دانشنامه امام خمینی(ره) با بیش از ۸۰۰ مدخل علمی به عنوان یک منبع علمی مناسب برای کلام امام در ۶ گروه فلسفه و کلام، فقه و اصول، آثار و کلیات‌، تاریخ و حوادث، اعلام و شخصیت‌ها تدوین شده که تا پایان سال ۱۳۹۵ آماده چاپ و انتشار خواهد شد. به گزارش شبکه اجتهاد، علی داستانی، معاون پژوهشی موسسه تنظیم و …

آیت‌الله شیخ مفید الفقیه از شاگردان مراجع و علمای بزرگ نجف بود که دو فرزندش در انتفاضه شعبانیه به شهادت رسیدند و پس از بازگشت به لبنان، با تاسیس حوزه علمیه و تدریس خارج فقه به کمک حرکت دینی در آن دیار شتافت. به گزارش شبکه اجتهاد، مرحوم آیت‌الله مفید الفقیه بنیانگذار دانشگاه علوم دینی “نجف اشرف” در جنوب لبنان …

معرفی نشریات فقهی: دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی

معرفی کوتاه:بررسی برخی از مبانی فقهی و اصولی علمای شیعه در زمینه تقلید کردن از مجتهد در احکام شرعی است. در ابتدای این اثر به بیان معنای لغوی و اصطلاحی فقه پرداخته شده و لزوم تفقه در دین و ادله مربوط به آن بیان شده است. آن گاه مکاتب و مشرب¬های فکری متفاوت فقها، اصولیان و اخباریان در مورد اجتهاد و تقلید بیان شده و مفهوم اجتهاد و تقلید از منظر آنان بیان شده است. در ادامه نویسنده به ادله روایی و عقلی لزوم تقلید کردن در احکام شرعی برای افراد غیر مجتهد اشاره کرده و اقسام تقلید مورد قبول و غیر قابل قبول را در فرهنگ و آموزه¬های اسلامی بیان کرده است. در ادامه نویسنده به نقد برخی از ادله نفی کننده تقلید اشاره کرده و لزوم تقلید از مجتهد اعلم و دارای شرایط افتاء را مورد تأکید قرار داده است. وی همچنین به بنای عقلاء در تقلید از اعلم اشاره کرده و جواز یا عدم جواز از مجتهد میت را بررسی کرده و اقوال مختلف فقهای شیعه در این زمینه را بیان کرده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف به تشریح و تبیین چیستی و چگونگی اجتهاد مقاصدی پرداخته است. حقیقت اجتهاد مقاصدی، معنای لغوی و اصطلاحی مقاصد، اهمیت مقاصد، اقسام مقاصد، تعریف مصلحت و جایگاه آن در شریعت، مفاسد اجمالی سنت پیامبر، حقانیت اجتهاد مقاصدی، اهمیت و توجه به ضوابط مقاصد، دلیل مستقل بودن مقاصد، اجتهاد مقاصدی و علم پزشکی»، «دلایل شرعی تغییر فتوا»، «حقیقت اجتهاد گروهی»، «پیامدهای منفی شبیه‌سازی»، «نیاز به اجتهاد مقاصدی» برخی از موضوعات موردبررسی در این کتاب هستند.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف در ذیل مقدمه به تعریف لغوی و اصطلاحی وکالت، مشروعیت آن در منابع مورد اتفاق فقهای اسلامی و قوانین ملی و میثاق‌های بین‌المللی، اقسام وکالت، شرایط اخذ جواز وکالت، حقوق و وجایب وکیل مدافع و سرانجام اینکه آیا می‌توان از حضور وکیل مدافع در جلسات قضایی ممانعت کرد یا خیر و درنهایت، فرجامین واژگان پیوست به این اثر را به نتیجه‌گیری و ذکر برخی منابع خاتمه می‌دهد. مؤلف بیان می‌دارد که هرگاه آزادی و یا حقوق انسان به مخاطره افتد الزاماً باید از حق انتخاب وکیل مدافع بهره‌مند گردد.

مخالفت فقهای اسلامی و شیعی با نظام‌های حقوقی سکولار است، نه مخالفت با هر نوع نظام حقوقی و به تعبیر اهل منطق، نفی خاص یعنی حقوق سکولار مستلزم نفی عام، یعنی مطلق نظام حقوقی نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، طی یادداشتی پیرامون شبهه مخالفت فقه …

کتاب «الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه» از جمله دست نوشته‌های ارزشمند محقق نامی قرن دهم، شیخ محمدبن زین‌الدین معروف به ابن ابی جمهور احسائی است. کتاب مذکور منحصر به قواعد فقهی نیست، بلکه در آن تعدادی از قواعد اصولی و قواعد عربی نیز طرح شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، مؤلف در این کتاب فقط به آراء و نظرات علماء …

معرفی نشریات فقهی: فصلنامه فقه اهل بیت (به زبان عربی)

وحدت منفعلانه، تسلیم است اما وحدت فعالانه مشارکت است. وحدت منفعل حاصلش هضم شدن و گم شدن است اما وحدت فعال نتیجه اش همراهی و نقش آفرینی است. وحدت منفعل از سر ترس و ناچاری و انفعال و بدون برنامه است. یعنی من در شرایطی قرار می‌گیرم که خودم را به رنگ دیگران درمی‌آورم، هویت خودم را فراموش می‌کنم. به …

شهید صدر برای نخستین بار در فقه معاصر به استنباط نظام از منابع فقهی اقدام کرد. ایشان به دنبال این بود که ما بتوانیم از احکام فقهی ابواب مختلف به نظام فقهی اقتصادی منسجمی برسیم که بتواند به صورت نظام‌مند و سیستماتیک، سیستم‌‌هایی را برای مدیریت بازار، تولید، توزیع و مصرف در جامعه ارائه دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله …

این مقاله مضمون، تاریخچه و مستندات قاعده فقهی «اقامه الحدود الی الامام» را توضیح می دهد. به موجب این قاعده که در حقوق جزای نوین با عنوان اصل قضایی بودن مجازات ها شناخته می شود تنها مقامات صلاحیت-دار مجازند که در امور مربوط به مجازات مداخله کنند.

معرفی کوتاه:عظیم‌ترین میراث معنوی رسول‌الله (ص) و گنجینه جاویدان علوم و معارف بشری و منشأ اتحاد و حرکت امت اسلامی، قرآن است. در کتاب حاضر تلاش شده تا به شیوه‌ای تازه و جامع، در بررسی آیات قرآن، قوانین موضوعه ایران، اعم از مدنی، جزایی، خانواده، مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری آن مورد مطالعه قرار گیرد و ارتباط منسجم‌تری با آیات قرآن کریم برقرار شود. در این اثر همه آیات‌الاحکام به همراه قوانین موضوعه مربوط درج شده و از پرداختن به موضوعات غیرحقوقی پرهیز شده است.

معرفی کوتاه:بررسی ابعاد مختلف فقهی قاعده اضطرار در فقه شیعه امامیه است. در ابتدای این اثر تعریفی لغوی و اصطلاحی از اضطرار ارایه شده و پس از آن مفهوم قاعده اضطرار و مبانی روایی، قرآنی و عقلی آن در فقه شیعه امامیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. آن گاه نویسنده به موارد کاربرد این قاعده در مسائل مختلف فقهی اشاره کرده و کارکردهای آن را در عبادات و معاملات بررسی نموده است. در ادامه وی به موارد استثنای قاعده اضطرار پرداخته و رابطه آن با قاعده ضمان را تبیین کرده و برخی از مصادیق اضطرار را در احکام وضعی و تکلیفی و نیز آثاری را که این قاعده بر این قبیل از احکام می‌گذارد، مورد تجزیه و تحلیل فقهی قرار داده و دیدگاه‌های فقهای معاصر امامیه را در این زمینه منعکی کرده است.

اشاره ضمنی و غیر مستقیم به مفاهیم جدید و تخصصی زبان شناسی- البته نه با عناوین امروزی- همانند ابهام واژگانی، ابهام ساختاری، عبارت ارجاعی و تعیین مصداق آن، مشهود است. وجود چنین شواهدی در متون فقه اسلامی، تایید این فرضیه را قوت می بخشد که ردپایی از زبان شناسی حقوقی، در فقه اسلامی و تفاسیر فقها وجود دارد.

معرفی کوتاه:شرح و بررسی مدخل‌های اقتصادی فقه اسلامی با رویکردی تطبیقی و بر اساس دیدگاه‌های فقهای شیعه و اهل‌سنت است. در ابتدای این اثر تعریفی لغوی و اصطلاحی از اقتصاد و نظام و مکتب اقتصادی ارایه شده و مفهوم علم اقتصاد و رابطه بین مذهب و دین با آن بیان شده است. آن گاه جایگاه نظام مالی در اسلام و نیز ثروت و مصرف از دیدگاه قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) بیان شده و ضرورت رعایت اخلاق و تقوای مالی مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه به شرح و بررسی برخی از الفاظ و اصلاحات اقتصادی از منظری فقهی پرداخته شده و توصیفی از اقتصاد جهانی، مسائل مستحدثه اقتصادی، بیع، صلح، شرایط عقد، مبانی اقتصاد اسلامی، راه‌های از بین بردن فقر در نظام و اقتصادی اسلام، اسباب ایجاد فقر در جوامع بشری، مذمت شدید فقر در فرهنگ اسلامی، رشد اقتصادی، اصول و قواعدد تطبیقی اقتصاد اسلامی، رابطه بین حکومت اقتصاد، وظایف حکومت در این زمینه، جایگاه تولید و کار در نظام اقتصادی اسلام، عوامل تولید، نسبت بین اخلاق و اقتصاد، زکات، اسراف و تبذیر و ... از دیدگاه فقه شیعه و اهل‌سنت ارایه شده است.

معرفی کوتاه:بررسی دیدگاه‌های امام خمینی و آیهالله سید ابوالقاسم خویی در مورد اصول عملیه و مبانی و شروط جریان آن‌ها است. در نوشتار حاضر نخست تعریفی از اصل در لغت و اصطلاح صورت گرفته و پس از آن کلیات قواعد علم اصول فقه در مورد اصول عملیه بیان شده است. آن گاه تعریفی لغوی و اصطلاحی از اماره صورت گرفته و فرق بین اصل و اماره بیان شده است. در ادامه سیر تاریخی استفاده از اصول عملیه چهارگانه یعنی برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب در فقه شیعه امامیه بیان شده و دیدگاه فقهای امامیه در مورد آن‌ها منعکس شده است. در بخش اصلی کتاب حاضر نویسنده به اختلاف نظر امام خمینی و آیهالله سید ابوالقاسم خویی در مورد مبانی، ارکان، شروط و کیفیت استفاده از اصول عملیه فوق الذکر اشاره نموده و با استناد به دیدگاه‌های فقهی و آثار این دو فقیه معاصر نظریات آنان را در مورد حقیقت و ادله مربوط به برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب با هم مقایسه نموده است. وی در همین راستا به ادله قرآنی، روایی و عقلی برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب از منظر آنان و سند و مفاد روایات مربوط به آن‌ها اشاره کرده و موارد و شرایط جریان داشتن هر یک از این اصول را از دیدگاه آن‌ها و با توجه به فتاوای ایشان بررسی کرده است.

معرفی کوتاه:بیان برخی از ابداعات علمی صورت گرفته در عرصه علم اصول فقه توسط برخی از فقهای متأخر شیعه امامیه است. در ابتدای این اثر به بیان اهمیت و جایگاه علم اصول فقه به عنوان ابزار مهم اجتهاد فقهی و استنباط حکم شرعی پرداخته شده و پس از آن برخی از نوآوری‌های فقهی و اصولی صورت گرفته توسط فقهای امامیه در موضوعات مختلف معرفی شده است. نویسنده در همین راستا به تبیین دیدگاه‌های ابداعی محمدحسین نائینی، امام خمینی، مصفی خمینی، محقق اردبیلی و سید محمدباقر صدر در زمینه مسائلی مانند: متمم جعل، مسأله ترتب، قضیه حقیقیه، خطاب‌های قانونی شرع، امر به شی مقتضی نهی از ضد، مسأله إجراء، شهرت فتوایی و روایی، ولایت فقیه، نقش زمان و مکان در اجتهاد، مکتب اقتصادی فقه شیعه و روشمندی آن، منطقه الفراغ در فقه شیعه، دامنه ولایت ولی امر، داخل کردن سیاست در فقه شیعه و مباحث مربوط به محیط زیست و برخی دیگر از مسائل مستحدثه پرداخته و نوآوری‌های آنان را در این موضوعات بررسی کرده است.

معرفی کوتاه:شرح و بررسی ابعاد مختلف فقهی قاعده لاضرر و مبانی و ادله این قاعده مهم فقهی در فقه شیعه امامیه است. در ابتدای این اثر به شرح و بررسی داستان سمره بن جندب که مربوط به صدور روایت مشهور رسول خدا(ص) مبنی بر "لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام" شد، پرداخته شده و پس از آن اسناد این روایت و نیز نقل‌های متعدد از آن در کتب معتبر روایی شیعه بیان شده است. آن گاه استفاده‌هایی که از مفاد حدیث مذکور در تأسیس قاعده لاضرر می‌شود بیان شده و دیدگاه‌های مختلف فقهی در این مورد منعکس شده است. نویسنده همچنین برخی از شبهات وارد شده به مفاد این قاعده و روایات مربوط به آن را مطرح کرده و رابطه این قاعده را با سایر قواعد فقهی از لحاظ تقدم و تأخر را بررسی کرده است. وی در ادامه به موارد استعمال قاعده لاضرر در فقه اشاره کرده و تحلیلی از روایات مشابه آن ارایه نموده است.

ما کلّی روحانی معمم پرورش می‌دهیم که هیچ بویی از اجتهاد، حتی در ادنی مراتب آن نبرده‌اند؛ نتیجه این است که ما نه‌تنها پیشرفتی به لحاظ تولید علم نمی‌کنیم، بلکه بالعکس، بعضی از این افراد صرفاً به حفظ کردن ترجمه‌هایی از متون غربی اکتفا می‌کنند و همان‌ها را ارائه می‌دهند. نزول سطح علمی حوزه به همین دلیل است. به گزارش …

معرفی کوتاه: مجموعه مباحثی از علم اصول فقه اعم از مباحث مربوط به الفاظ، حجیت ادله شرعی و اصول عملیه است. در این نوشتار ابتدا به بررسی مباحث مربوط به قطع و ظن و حجیت سایر ظنون معتبر پرداخته شده و پس از آن ادله و مبانی استفاده از اصول عملیه و شرایط جریان داشتن آن‌ها بیان شده است. نویسنده در همین راستا به حجیت قطع و نیز حجیت اجماع منقول یا عدم حجیت آن، حجیت خبر واحد و نیز ظن مطلق اشاره نموده و دلایل مربوط به آن‌ها را بیان نموده است. آن گاه نگارنده به بحث در مورد اصول عملیه اعم از برائت اشتغال یا احتیاط، تخییر و استصحاب در صورت شک در اصل تکلیف و شک در ملکف‌به پرداخته و شروط جریان داشتن این قبیل از اصول و نیز موارد سقوط و عدم حجیت آن را بیان کرده است. بحث در مورد تعادل و تراجیح در صورت تعارض بین ادله مختلف شرعی و نیز مباحث مربوط به اجتهاد و تقلید، از دیگر محورهای بحث در این نوشتار است.

معرفی کوتاه:یک دوره دستورات و احکام فقهی بر اساس آیات و روایات قواعد و آداب شریعت است که مؤمنان مکلف و ملزم به رعایت آن می‏باشند. وی نخست احکام و مسائل تقلید از مجتهد جامع الشرایط به همراه دیگر ویژگیها و جزئیات فتوا و تقلید را طرح کرده و سپس احکام طهارت و احکام آبها، احکام نجاسات، احکام نماز، اقسام نماز مستحبی و دیگر نمازهای واجب، احکام روزه، اعتکاف، احکام زکات، احکام خمس، امر به معروف و نهی از منکر و شرایط وجوب آن، احکام خرید و فروش، احکام شفعه، احکام اجاره و دیگر عقود و قراردادها، وصیت و وقف را بررسی کرده است. مؤلف در پایان احکام نکاح و طلاق، اقسام طلاق و دیگر مسائل مرتبط با آن، احکام و شرایط ظِهار، احکام لعان، احکام یمین و نذر، احکام کفارات، احکام صید و ذباحه، احکام خوردنیها و آشامیدنیها و انواع و اقسام آن، احکام ارث و دیگر مطالب و مباحث آن را برای مقلدان تشریح می‏نماید.